کابوس مهاجرت از روستاها
تعداد بازدید : 143
ضربان کند قلب های تولید در استان
نویسنده : اسدی
افشره
برخی روستاییان استان به صورت روزانه، فصلی و یا دایمی از روستاها خارج و در حاشیه شهرهای استان و دیگر استان ها ساکن می شوند. در حالی بعضی از روستاییان استان به دلیل بیکاری، خشک سالی های پی در پی و دلایل متعدد دیگر محل سکونت خود را ترک می کنند که گفته می شود روستاها و اشتغال روستایی یکی از ارکان توسعه پایدار هر جامعه است، به مهاجرت روستاییان باید مهاجرت از شهرهای استان به دیگر استان ها را هم اضافه کرد که به طور قالب برای یافتن شغل مناسب انجام می شود.
سایه کوچ بر سر روستاها و حتی برخی از ساکنان شهرها افتاده است. بعضی از روستاییان بار سفر بسته اند و یکی پس از دیگری وطن و زادگاه خود را ترک می کنند، با وجود این که نیمی از جمعیت خراسان شمالی روستا نشین هستند اما وضعیت نابه سامان کشاورزی و نبود اشتغال جایگزین موجب شده تا برخی روستانشینان این استان در دو راهی ماندن و رفتن قرار بگیرند. برخی ها هم سوار بر موج تغییرات اقلیمی و سوانح طبیعی شده اند و از دیار خود دور می شوند.
مهاجرت پدیده ای قدیمی در استان است که همچنان در بین روستاهای استان می خزد، در حدی که برخی از روستاهای استان عملا خالی از سکنه شده اند و دیگر تصویر زیبای گذشته را ندارند. با این که نیمی از جمعیت خراسان شمالی در 836 نقطه روستایی ساکن هستند اما مشکلات روستایی از جمله بیکاری، کشاورزی سنتی و درآمد اندک و تغییرات اقلیمی موجب مهاجرت روستاییان به شهرها و ایجاد مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شده است.
مشکل بیکاری و شغل های فصلی با درآمد اندک و جاذبه های زندگی شهرنشینی بسیاری از جوانان روستایی را به سمت شهرها و اسکان در حاشیه شهرها کشیده است. با آن که گفته می شود در سال های گذشته استان شاهد مهاجرت معکوس بوده است اما همچنان مهاجرت به شهرها قدرت بیشتری دارد. معاون آمار و اطلاعات سازمان برنامه و بودجه خراسان شمالی در نخستین ماه های سال جاری درباره مهاجرت و دلایل آن در استان اعلام کرده بود: «خراسان شمالی از استان های مهاجر فرست کشور است و بیکاری و نبود زیر ساخت های مناسب، مهمترین علت مهاجرت از این استان است. بیشتر افرادی که از این استان به دیگر استانها مهاجرت میکنند کارگران ساده ای هستند که به شهرهای بزرگتر برای انجام کارهای ساختمانی سفر می کنند و بیشترین مهاجرت روستایی از روستاهای شهرستان های راز و جرگلان و شیروان انجام می شود.»
با وجود ظرفیت های فراوان در راستای کسب و کارهای صنعتی و خدماتی و تولیدی در روستاها، متأسفانه به دلیل نبود زیرساخت ها و آموزش های لازم، همه روزه شاهد مهاجرت جوانان روستایی به شهرها برای یافتن کار هستیم. این مهاجرت بی رویه قشر جوان از جمله عواملی است که فرایند توسعه درون زا و روند بهبود شرایط زندگی در روستاهای خراسان شمالی را مختل میسازد.
یکی از شهروندان روستای فیروزه با بیان این که تعداد کمی از ساکنان این روستا باقی مانده اند، می گوید: روستاییان در سال های گذشته به دلیل بیکاری، مشکلات باغداری و کشاورزی سکونتگاه اصلی خود را ترک کردند و امروز تنها 30 خانوار در این روستا باقی مانده اند.
وی با بیان این که کمبود امکانات روستایی و خشک سالی های پشت سر هم موجب شده جوانان جویای کار و حتی خانواده های قدیمی برای امرار معاش به سمت شهر بجنورد بروند و در این شهر ساکن شوند، به مشکلات تامین آب، نبود معابر مناسب و چهره نازیبای این روستای در حال فرسودگی اشاره و اعلام می کند: توجه کافی به این روستا نمی شود و مردم آن به ناچار راه مهاجرت را در پیش گرفته اند.
بخشدار مرکزی بجنورد هم با بیان این که روستاهای مرکزی بجنورد کمتر با مشکل مهاجرت مواجه هستند، می گوید: با استناد به آمار موجود، در سال های گذشته جمعیت برخی از روستاهای مرکزی استان بیش از گذشته شده است و بسیاری از بازنشستگان مایل به بازگشت به روستای خود هستند.«نودهی» با بیان این که بیشتر روستاهای مرکزی بجنورد با مشکل زمین برای توسعه مواجه هستند، اظهارمی کند: تعریف نشدن سمت توسعه در این روستاها ساخت و سازهای غیر مجاز و مهاجرت از روستاها را به دنبال دارد.وی درباره روستای فیروزه که از روستاهای بخش مرکزی بجنورد و از روستاهای هدف گردشگری است و با این حال تقریبا خالی از سکنه شده است، می گوید: متاسفانه مشکل مهاجرت در این روستا وجود دارد و یکی از دلایل آن نبود سمت توسعه برای این روستاست زیرا زمینی برای توسعه روستا وجود ندارد.
وی می افزاید: ساکنانی که از روستا مهاجرت کرده اند حاضر به فروش زمین های خود نیستند و خانه های مخروبه خود را ترک کرده اند و این موجب شده زمینی برای احداث بنا از سوی جوانان و متقاضیان وجود نداشته باشد.
وی اظهارمی کند: بودجه های ویژه ای برای روستاهای هدف گردشگری از سوی بنیاد مسکن وجود دارد که برای سنگ فرش معابر و زیبا سازی این روستاها استفاده می شود.به گفته «قدرتی» مدیر کل دفتر امور روستایی استانداری خراسان شمالی 50 درصد از جمعیت روستاییان به صورت روزانه، فصلی و یا دایمی از روستاها خارج میشوند. این رقم برای روستایی که نیمی از جمعیت آن روستایی است رقم بزرگ و نگران کننده ای است زیرا در حال حاضر مرکز استان و دیگر شهرهای بزرگ استان با مشکلات حاشیه نشینی درگیر هستند و حاشیه شهرها بیش از این تحمل بار جمعیت روستاها را ندارد.
یک جامعه شناس می گوید: در طول نیم قرن گذشته به طور دایم از تعداد روستاها و جمعیت روستانشین ایران کاسته شده است به طوری که از حدود ۶۰ هزار نقطه روستایی در سال ۱۳۳۵ اکنون تعداد روستا های دایر کشور به کمتر از نصف رسیده است. همچنین در سرشماری سال ۱۳۹۰ از ۷۵ میلیون جمعیت، 53.6 میلیون نفر شهری و 21.4 میلیون نفر روستایی بودند.
«نقدی» ادامه می دهد: مهمترین عامل مهاجرت را میتوان اقتصادی دانست. رکودی که روستا ها دچار آن شده اند و پیشرفت های پی در پی و رشد بی رویه تجملات شهری از عوامل موثر مهاجرت از روستاها به شهر هاست.
وی اضافه می کند: نکته اصلی این جاست که روستاها از نیمه جانی به بی جانی رسیدهاند و دیگر رمقی ندارند، با این حال ایجاد ساختار ذهنی برای ماندگاری روستاییان در روستا ها کار لحظه ای نیست، باید مطالعه کرد و برنامه نوشته شود و کادر اجرایی عالم و ماهر به کار گمارده شود.وی با بیان این که مهاجرت ناشی از برخورداری بسیار نابرابر از مواهب توسعه علت اصلی مهاجرت های روستایی است و مسائلی مانند درآمد، کار، تحصیل، کمبود آب و زمین است، ادامه می دهد: در طول سه دهه گذشته حدود ۵۰ میلیون نفر در بین نقاط جابه جا شدهاند، حدود ۱۵ میلیون نفر مستقیم و مقدار چند برابر هم غیرمستقیم از روستاها به نقاط شهری مهاجرت کردهاند.
یک کارشناس مسائل اجتماعی با بیان این که ایران از جمله کشورهایی است که با مهاجرت روز افزون روستانشینان به شهرها مواجه است، می گوید: این مهاجران هم در مبدا و هم در مقصد، مسائل و مشکلاتی از جمله بروز نابه سامانی های متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، بیکاری و کم کاری، کمبود فضای زیستی و آموزشی، آلودگی هوا و محیط زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی، تخلیه روستاها را به وجود می آورند.
«فیروزه» ادامه می دهد: در حال حاضر 70 درصد جمعیت ایران در شهرها زندگی می کنند که این آمار، آمار مناسبی نیست، چون مسیر آبادانی شهرها از روستاها می گذرد و اگر روستاها آباد نشوند، شهرها نیز نمی توانند به خوبی مسیر توسعه و آبادانی را طی کنند. وی اعلام می کند: تولیدات کشاورزی، اساس و پایه پیشرفت کشور و نتیجه تلاش روستاییان است و راه آبادانی شهرها این است که روستاها آباد شوند اگرچه پیشانی کشور شهرها هستند اما نباید از روستاها غافل شد.
این کارشناس هم مشکلات اقتصادی را مهمترین علت مهاجرت روستاییان به شهرها می داند و نبود درآمد کافی، نبود شغل، فرار از بیکاری و تامین معیشت خانواده، را دلایل مهاجرت جامعه روستایی بر می شمرد.
معاون مسکن روستایی بنیاد مسکن خراسان شمالی با بیان این که مسائل اشتغال و تحصیل مهم ترین دلایل مهاجرت از روستاها به شهرها در استان هستند، می گوید: در روستاها سمت توسعه تعریف شده است و نبود سمت توسعه در مهاجرت تاثیری ندارد، زیرا روستاییانی که توان مالی خرید زمین در روستا را ندارند توان خرید زمین در شهر را هم ندارند.
«روحانی» ادامه می دهد: در گذشته ساکنان روستاهای مرزی به دلیل کم اجرا شدن طرح های هادی و نبود گازرسانی ها به شهرها مهاجرت می کردند اما این مشکل در حال حاضر کمتر شده است.
وی اعلام می کند: ساکنان این روستاها که رغبت چندانی به استفاده از تسهیلات مسکن روستایی برای ساخت و به سازی مساکن نداشتند در حال حاضر در یک ماه گذشته علاقه مند به استفاده از این تسهیلات شده اند.