طرح جوان شدن بجنورد قبل از اجرا پیر شد
نویسنده : اسدی
افشره
700 هکتار بافت فرسوده در خراسان شمالی شناسایی و تنها طرح بازسازی 154 هکتار آن در بجنورد مصوب و ابلاغ شده است و هنوز تمام مساحت طرح های بافت فرسوده استان مورد مطالعه قرار نگرفته این در حالی است که جمعیت بالایی در گستره وسیعی از بافت های فرسوده استان ساکن هستند.
طرح احیای بافت فرسوده شهری استان، فرسوده شده است، 16.38 درصد یعنی حدود 142 هزار نفر از جمعیت استان در مکان های فرسوده و مخاطره آمیز زندگی می کنند که با وجود هشدارها و وعده ها همچنان احیای آن ها مسکوت مانده است. بخشی از بافت فرسوده که رقمی حدود 66 درصد بافت فرسوده استان را شامل می شود در بافت میانی شهر بجنورد قرار دارد، مرکزی ترین منطقه بجنورد که امروزه درگیر مشکلات شهری بسیاری است و بیش از 51 هزار نفر از جمعیت شهر بجنورد در این منطقه سکونت دارند و هر روز با مخاطرات جدی ناشی از سکونت در بافت های فرسوده مواجه هستند.
پروژه موسوم به «ارمغان» که بهعنوان الگویی برای احیای بافت فرسوده در مرکز استان در نظر گرفته شده بود سال ها بلاتکلیف است. اگر چه گام های خوبی از سوی مسئولان برای احیای دوباره این پروژه مهم برداشته شده است اما هنوز عملاً شاهد اتفاقی جدید در محل اجرای آن نیستیم و مشخص نیست مشکل اصلی کجاست. پروژه محوری بافت فرسوده مرکز استان که به نوعی قرار بود الگویی برای بازسازی این گونه بافت ها باشد همچنان در محاق قرار دارد و چهره بسیار بدی را از اجرای یک فعالیت عمرانی در اذهان عمومی ایجاد کرده است. با این که در اوایل سال جاری زمزمه هایی از شروع دوباره پروژه به گوش می رسید اما با پایان نیمه نخست سال هنوز آب از آب تکان نخورده است و بنای نیمه ساخت پروژه در کوچه های مرکز شهر قد علم کرده و منتظر شکسته شدن طلسم سکوت چندین ساله عملیات اجرایی خود است. البته این پروژه تنها یک نمونه از احیای بافت فرسوده شهری در استان است. بی رغبتی ساکنان بافت های فرسوده برای دریافت تسهیلات هم مزید بر علت است. ناتوانی مالی در پرداخت تسهیلات از جمله دلایل این بی رغبتی است. استقبال نکردن از تسهیلات بافت فرسوده در حدی است که در نیمه نخست سال گذشته مدیر شعب بانک مسکن استان در خبری اعلام کرده بود «۶ شهرستان خراسان شمالی از تسهیلات بافت فرسوده استقبال نکردند» با این که سهم همان سال بانک مسکن در پرداخت تسهیلات بافت فرسوده 900 فقره بود اما مورد بی رغبتی قرار گرفت.
تعلل ها و تاخیرها و بعضا کم توجهی ها به بافت فرسوده استان در حالی است که بر اساس ماده 171 قانون برنامه پنجم توسعه شورای عالی شهرسازی و معماری مکلف است نسبت به احصای مناطق ویژه نیازمند به سازی و نوسازی در بافت های فرسوده متناسب با اولویت ها اقدام کند. به دنبال این قانون راه و شهرسازی و شهرداری ها موظفند هر سال حداقل 10 درصد از بافت های فرسوده شهری را احیا و بازسازی کنند. اگر متناسب با این قانون دستگاه های متولی پیش رفته بودند در حال حاضر بخش عمده ای از بافت های شهری استان به سازی و بازسازی شده بودند.
یکی از ساکنان منازل فرسوده که به گفته خود توانایی دریافت تسهیلات بافت فرسوده را ندارد، می گوید: سال هاست که ساکن این خانه و با این که متقاضی به سازی و بازسازی هستم اما به دلیل مشکلات اقتصادی توانایی ساخت و دریافت تسهیلات را ندارم.
وی که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش نداشت، اظهارمی کند: در سال های ابتدایی اجرای پروژه ارمغان بسیار امیدوار بودیم که می توانیم با فروش ملک فرسوده خود از واحدهای این مجتمع خریداری کنیم اما این مجتمع هم با گذشت بیش از 10 سال هنوز به بهره برداری نرسیده است.
وی با بیان این که وضعیت برخی از واحدهای فرسوده در مرکز شهر بسیار نگران کننده است، ادامه می دهد: حوادث طبیعی و ویران شدن این مساکن بزرگ ترین نگرانی و دغدغه ماست اما راهکاری برای خروج از این منازل وجود ندارد چرا که با توجه به کم عرض بودن کوچه ها و قرار داشتن این منازل در جوار هم موجب شده خریداری برای این منازل وجود نداشته باشد.
وی ادامه می دهد: تمرکز ساخت دور هسته مرکزی شهر انجام می شود و با این که مشوق هایی برای ساخت در نظر گرفته شده اما این موضوع موجب جذب سرمایه گذاران نشده است.
یک کارشناس برنامه ریزی شهری با بیان این که بافت فرسوده یک موضوع مهم اقتصادی و اجتماعی است، می افزاید: هدف از احیای آن ها، بهبود شکل و ارتقای سطح زندگی مردم و کاهش آسیب های اجتماعی در این محدوده هاست.
وی ادامه می دهد: بافت های فرسوده همانند گنج های پنهانی هستند که نبض تحرک بخشی به بازار مسکن و به دنبال آن اقتصاد کشور را در دست دارند و توجه به احیای این بافت ها یک نوع سرمایه گذاری کلان در توسعه شهری و از ضروریات است.
وی گستره بافت فرسوده شهری و سکونتگاه های غیر رسمی در حاشیه شهرها را تهدیدی می داند که غفلت از به سازی آن ها می تواند موجب به بارآمدن فاجعه های وسیع اقتصادی و اجتماعی شود و اعلام می کند: نوسازی این گونه بافت ها به دلیل اینکه هم هویت شهری محسوب می شوند و هم وضعیت نابه سامان امروزی آن ها محلی برای آسیب های اجتماعی است، به عنوان یک ضرورت شناخته می شود. وی می افزاید: بافت های فرسوده استان هویت شهری ما محسوب می شوند و عمدتا در هسته مرکزی شهرها قرار دارند و این موجب شده با افزایش جمعیت و گسترش ترافیک شهری مشکلات متعددی برای آن ها ایجاد شود. وی بیان می کند: اهمیت سامان دهی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری به اندازه ای است که دولت در برنامه سوم توسعه به نوسازی آن ها به صورت شفاف اشاره کرده و در قانون برنامه پنجم توسعه نیز به وضوح، دستگاه های متولی را موظف به نوسازی آن ها کرده است. وی با اشاره به اهمیت احیای بافت های فرسوده شهری، ادامه می دهد: با تصویب دو قانون حمایت از احیا و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری و سامان دهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، اهمیت سامان دهی این بافت ها دو چندان شده است.وی اضافه می کند: تصویب سند ملی راهبردی احیا، به سازی، نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری توسط هیئت وزیران و ریاست جمهوری در نیمه اول سال 93، بر اهمیت موضوع و نیاز به همکاری همه جانبه دستگاه های اجرایی استان برای تحقق اهداف دولت اشاره دارد.همین امر هم نشان از اهمیت همکاری دستگاه های اجرایی دارد و می توان گفت زمانی در احیای بافت فرسوده شهری استان موفق می شویم که از فعالیت های جزیره ای در این باره اجتناب کنیم. یک عضو شورای اسلامی شهر بجنورد می گوید: بافت فرسوده شهر بجنورد بر اساس مباحث شهری از دیگر بافت های فرسوده متفاوت است و از نظر مباحث و آسیب های اجتماعی هنوز سالم است زیرا هنوز ساکنان قدیمی آن ماندگار هستند.
«علیرضا باغچقی» با بیان این که شهرداری قدم هایی برای احیای بافت فرسوده برداشته است، اظهارمی کند: قرار شد پروانه رایگان به متقاضیان داده شود تا ساکنان رغبت بیشتری برای به سازی و بازسازی مساکن فرسوده خود داشته باشند.وی ادامه می دهد: بافت فرسوده بجنورد مساحت گسترده ای است که بخشی از آن نوسازی و بخش دیگری از آن باقیمانده است و ادامه ساخت آن ها به استقبال مردم باز می گردد.وی اعلام می کند: اگر بتوانیم شریان ها و معابر اصلی را بازگشایی کنیم و تغییر دهیم باقیمانده منازل مسکونی سریع تر به سمت نوسازی می روند چرا که با بازگشایی ها ارزش افزوده این منازل بیشتر می شود.وی با بیان این که بافت فرسوده شهر بجنورد تنها در مرکز شهر واقع نشده و بخش وسیعی از حاشیه این شهر را هم شامل می شود، ادامه می دهد: این موضوع به شکل رسمی ثبت نشده است ولی محدوده وسیعی را شامل می شود.
وی ادامه می دهد: شهرداری و شورای شهر تنها می توانند با تسهیل ساخت و ساز به احیا و بازسازی بافت فرسوده شهری کمک کنند.
وی خاطرنشان می کند: اگر از بعد اقتصادی و ملی به بافت فرسوده نگاه کنیم درمی یابیم که صنعت ساختمان و اقتصاد ساکنان این منطقه با مشکلاتی مواجه است و زمانی که مشکلات اقتصادی آن ها برطرف شود تحول اساسی در مناطق فرسوده شهر اتفاق می افتد.