افشره
با این که گفته می شود تمهیداتی از جمله خشکه کاری برای مقابله با کاهش محصولات کشاورزی اندیشیده شده است اما به گفته کشاورزان سطح زیر کشت محصولات دیم (گندم و جو) در استان به ویژه در منطقه شیروان کاهش پیدا کرده است و چشم انداز روشنی از تولید محصولات استراتژیک در استان وجود ندارد، با وجود همه کارهای انجام شده متولیان اذعان دارند که کاهش سطح منابع آبی بر میزان تولید محصولات کشاورزی در استان تأثیر گذاشته است.
خشکسالی های پیاپی و کاهش بارندگی در استان در نهایت منجر به تصمیم گیری برای کاهش سطح زیر کشت محصولات دیم در استان توسط کشاورزان شد، به نحوی که در برخی مناطق از جمله شیروان به اذعان کشاورزان بخش عمده ای از کشت دیم منطقه به دلیل نبود چشم انداز مشخصی از بارش و احتمال شدید تحمیل خسارت مالی متوقف شده و امید به کشت آبی است که آن هم با کاهش بهره وری ملموس مواجه است. کاهش کشت های دیم زمانی نگران کننده می شود که بدانیم بیشتر آن ها محصولات استراتژیک گندم و جو و تأمین کننده امنیت غذایی مردم هستند.
با این که متولیان بخش کشاورزی استان می گویند برای جلوگیری از مشکلات احتمالی خشکه کاری در زمین های دیم انجام شده و پیش بینی می شود که با بارش های اسفند و اوایل بهار سطح کشت به وضع مطلوبی برسد اما کشاورزان از کاهش سطح زیر کشت محصولات دیم و کاهش سطح چاه های آب خبر می دهند. بر اساس گزارش های منتشر شده، سال آبی امسال خشک و کم بارش بوده است و کشاورزان، پاییز بی برکتی را پشت سر گذاشته اند. بر اساس اعلام وزارت نیرو امسال خشک ترین سال آبی در ٤٩ سال گذشته بوده است و میانگین بارشها نسبت به بلند مدت ٥٨,٢ درصد کاهش داشته است. این کاهش بارش ها در برخی استان های کشور مثل سیستان و بلوچستان، قم، یزد و استان های خراسان به ٩٠درصد هم میرسد و بسیاری از کشاورزان میگویند که نیمی از زمین یا کمتر از آن را زیر کشت بردهاند.
برخی هم قید ریسککردن را زدهاند و به کارگری در مزرعه رضایت دادهاند. یکی از کشاورزان منطقه شیروان با بیان این که کشاورزان این منطقه امیدی برای ادامه کار ندارند، می افزاید: در منطقه شیروان بارندگی بسیار ناچیز بوده و این امر موجب شده کشاورزان یا سطح زیر کشت نداشته باشند یا بخش کوچکی از اراضی را زیر کشت ببرند.
«رحمانیان» با بیان این که کشاورزان برای حفظ نوع کارخود کشت انجام داده اند، می افزاید: بر اساس آخرین آمار اعلام شده در جلسه هشتم دی ماه امسال جهاد کشاورزی با کشاورزان منطقه بارندگی امسال به جز چند روز اخیر در شیروان 18 میلی متر بوده است. وی با اشاره به این که آغاز فصل کشت پاییزه مهر هر سال است، اظهارمی کند: فصل کشت پاییزه به دلیل نبود بارش از بین رفته است و در آینده کشت بهاره را خواهیم داشت که آن هم اگر بارندگی مطلوب نباشد مورد استقبال کشاورزان منطقه قرار نمی گیرد.
وی با بیان این که بیشتر محصول کشت شده در منطقه شیروان دیم است، اعلام می کند: بیشتر کشت های دیم این منطقه گندم، جو و عدس است و من هم 40 هکتار اراضی دیم دارم که امسال زیر کشت نبرده ام و تنها در اراضی آبی اقدام به کشت کرده ام. وی با اشاره به این که امسال مدت زمان بیشتری باید اراضی را آبیاری کنیم، ادامه می دهد: سطح آب چاه ها بسیار افت کرده و تنها سال گذشته سطح آب دشت شیروان 7 سانتی متر افزایش داشت.
وی با بیان این که امسال با کاهش قطعی محصولات مواجه هستیم، اعلام می کند: تا زمانی که طبیعت فرایند طبیعی خود را نداشته باشد سطح کشت هم افزایش پیدا نمی کند. یکی دیگر از کشاورزان با بیان این که کشت ها انجام شده است، می افزاید: کشت های آبی انجام شده و احتمالا کشت های دیم تحت تاثیر کاهش بارش قرار می گیرند.
«کاظمی» با اشاره به این که کشت آبی با آب های چاه و سطحی انجام می شود، می گوید: به دلیل خشک شدن رودها بیشتر آبیاری ها با چاه های آب انجام می شود، در هر حال کشت های آبی در استان انجام شده است. وی با بیان این که کشت های دیم از مشکلات کشاورزان است، ادامه می دهد: بیشتر کشت های دیم استان شامل گندم، جو و برخی تاکستان هاست.
وی ادامه می دهد: با توجه به این که هر سال کشاورزان خسارت های زیادی را متحمل می شوند و بحران های زیادی برای این بخش ایجاد می شود باید اقدامات اولیه برای باروری ابرها انجام شود تا از بروز خسارت های ناشی از خشکسالی کاسته شود. یک کارشناس و متخصص امور زراعت و نباتات در خراسان شمالی اظهارمی کند: کشاورزی باید تعادل بین بارندگی و زمین باشد مادامی که آب مطمئن در اختیار نداشته باشیم کشاورزی مطمئنی هم نخواهیم داشت.
«تشکری» با بیان این که در سال های اخیر با خشکسالی و تغییر اقلیم و کاهش بارندگی مواجه هستیم، ادامه می دهد: در حال حاضر استان نسبت به سال گذشته 40 درصد کاهش بارندگی داشته و در بلند مدت با 20 تا 30 درصد کاهش بارندگی مواجه است و از طرفی نوع بارش ها از برف به مایع تبدیل شده است که آن هم به موقع نیست. وی ادامه می دهد: آب های سطحی و رواناب ها به واسطه کمبود بارش ها کاهش پیدا می کند و دبی چاه ها و رودخانه ها کم می شود به طور قطع آغاز کشاورزی باید با تامین منابع آبی باشد.
وی با بیان این که کشت های آبی دیرتر اثرات کم آبی را احساس می کنند، ادامه می دهد: با این حال هر سال افت سطح آب چاه های استان را داریم به همین دلیل هم شاهد تغییر میزان کشت در استان هستیم. وی اضافه می کند: به کشاورزان اعلام شده که خشکه کاری کنند و با توجه به این موضوع تمام کشت های پاییزه انجام شده است به جز کاهشی که باید به دلیل کمبود منابع آبی انجام می شد بقیه کشت ها انجام شده و با بارندگی های اخیر کشت ها سبز هم شده اند.
وی با بیان این که امیدواریم به سطح مطلوب کشت برسیم، ادامه می دهد: نگرانی های موجود برای آبیاری پس از کشت است که اگر این آبیاری ها انجام نشود به طور طبیعی سطح برداشت و در نهایت تولید استان کاهش می یابد.
وی ابراز امیدواری می کند که بتوانیم از بارندگی های بهاره استفاده کنیم. این کارشناس با اشاره به 40 میلی متر بارندگی در امسال، ادامه می دهد: روال کشت مانند سال گذشته است اما سال گذشته در آذر و اردیبهشت شاهد یخ زدگی و خسارت های ناشی از آن بودیم اما امسال تاکنون این اتفاق نیفتاده است.
وی ادامه می دهد: به طور کلی روند بارندگی ها کاهش یافته است و این امر روی تولیدات اثر گذاشته و موجب کاهش تولید می شود. به استناد گزارش های منتشر شده درباره خشکسالی ها، گذشته از مشکلات مربوط به تنش آبی و کشاورزی در کشور اینگونه به نظر میرسد که سیاست کلی در این بخش با توجه به شرایط اقلیمی، وضع اقتصاد و کاهش شدید منابع عمومی دولت، شرایط نامناسب مالی بانکها نیازمند تجدید نظر است.
از این رو باید گفت که علاوه بر تدوین و طراحی اسناد بالادستی نظیر سند آمایش سرزمین که مزیت های اقتصادی هر منطقه از کشور با توجه به شرایط اقلیمی و وضع نیروی کار را مدنظر قرار میدهد، سیاست های موسوم به خودکفایی در محصولات کشاورزی که باعث افزایش سطح زیر کشت در کشور و برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی شده است، نیز باید تغییر کند. واقعیت این است که تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در ایران به دلیل وضع تنش آبی و خشکسالی به لحاظ اقتصادی دیگر به صرفه نیست و از سوی دیگر حمایت از تولید این محصولات چه در قالب خرید تضمینی و چه در قالب پوشش های حمایتی نظیر استمهال بدهی های بانکی کشاورزان هزینه های بسیاری را به دولت تحمیل کرده است.
در همین باره دبیر نظام صنفی کشاورزی خراسان شمالی با بیان این که کشت محصولات دیم توسط کشاورزان کنترل شده انجام می شود، می افزاید: سال گذشته از بین رفتن محصولات دیم موجب شد کشاورزان دام ها را در اراضی کشاورزی رها کنند و نگرانی های شدیدی در این باره وجود دارد.
«باقری» با بیان این که کاهش بارش تأثیر شدیدی بر کشت دیم منطقه شیروان داشته است، اظهارمی کند: برای کشت آبی در چند سال گذشته تمهیداتی از سوی دولت اندیشیده شده است؛ تمهیداتی همچون آبیاری بارانی اما راندمان محصولات در این بخش هم افت داشته است. وی با اشاره به افت سطح آب چاههای کشاورزی، ادامه می دهد: بسیاری در حال گرفتن مجوزهای تغییر محل چاه هستند و بهره وری در محصولات آب از 8 تا 10 تن به 5 تن کاهش یافته است. وی اعلام می کند: امسال تنش آبی در هنگام برداشت موجب افت محصولات شد اما به دلیل وجود چاه ها همچنان نقطه امیدی در کشت آبی وجود دارد اما در کشت دیم هیچ امیدی برای ادامه کشت وجود ندارد زیرا در برخی مناطق تقریبا هیچ بارندگی وجود نداشته است.
وی با بیان این که بیشترین سطح زیر کشت استان دیم است، ادامه می دهد: بیشترین امید کشت آبی است که ماندگارتر است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا تمهیداتی برای اشتغال کشاورزان دیم کار اندیشیده شده است، می افزاید: سال گذشته تسهیلات اشتغال زایی مشاغل خانگی به روستاییان پرداخت شد اما بهره برداری کشاورزان از این منابع مالی برای ما مشخص نیست.