آیین ها در آیینه نوروزی خراسان شمالی

خراسان شمالی به عنوان  باب الرضا(ع) وگنجینه معرفت ها یکی از غنی ترین استان هادر داشتن آداب و سنن مختلف از جمله در عید نوروز است. سال های سال است که مردم این خطه همچون دیگر نقاط ایران کهن شروع فصل بهار و سال نو را با آداب و رسومی،  گرامی می دارند. دید و بازدید با لباس های نو، مراسم علفه، پخت سمنو وبازی های محلی از مهمترین سنت های دیرینه مردم دیار خراسان شمالی است. در ادامه مهمترین سنت ها و رسوم مردم استان در شهرستان های مختلف استان را برای سال نو مرور می کنیم.
اسفراین
نجفیان-  اسفراینی ها با تنوع قومیتی کرمانج، ترک و تات به عنوان قطعه ای از پازل رنگارنگ استان با آیین و رسوم خاص به استقبال بهار می روند و همنوا با تحول طبیعت نوروز را جشن می گیرند.مردم این خطه به «مهد کشتی باچوخه کشور» شناخته شده اند و بسیاری اسفراین را با گود چشمه زینل خان و رویداد چهاردهم فروردینش می شناسند. باید گفت کشتی با چوخه در روزهای پایانی نوروز آغاز می شود و بیش از جاهای دیگر در جوار امامزادگان در روزهای گوناگون نوروز با حضور اهالی و چوخه کارانی حتی از نقاط فرا استانی برگزار می شود.جام نوروزی فوتبال محلی هم از برنامه هایی است که کماکان در روستاها پیگیری می شود.
راز و جرگلان
هر یک از بخش های شهرستان راز و جرگلان در آستانه سال نو و عید باستانی نوروز مراسم خاص خودشان را دارند.در کنار خانه تکانی و میزبانی از مهمانان و دید و بازدید از اقوام، در پیست اسب دوانی جرگلان اسب های اصیل ترکمن می تازند و به سبب جشن های محلی در آغازین روزهای سال مسابقات کشتی سنتی گورش در غلامان و جرگلان برگزار می شود. مردم باصفای ترک، کرد، تات و ترکمن فرا رسیدن بهار را در دامان طبیعت جشن می گیرند و با جشن های محلی همراه می شوند.
شیروان
عوض زاده- بهار با آمدنش شور و غوغایی در دارالمصلین ایجاد می کند. مردم شیروان همچون مردم ایران زمین به استقبال نو شدن می روند. «علفه» از آیین هایی است که شیروانی ها در آستانه نوروز به یاد در گذشتگان یک سال اخیر برگزار می کنند. با تحویل سال شیروانی ها نیز مانند سایر مردم لباس نو بر تن می کنند و به دید و بازدید می روند. حضور در گلزار مرکزی شهدای شیروان در جنب «امامزاده حمزة الرضا (ع)» در زمان تحویل سال از آیین هایی است که مردم خطه دارالمصلین به جا می آورند.
نوروز در شیروان که چیزی حدود 50 درصد آن را مردم ساکن روستاها تشکیل می دهند رنگ و بوی جشن های قدیمی و آیین های بومی و محلی را دارد، شاید برگزاری کشتی با چوخه در جا جای شهرستان و در روستاهای دور و نزدیک را بتوان شاخص ترین آن ها دانست؛ مسابقاتی که البته حساسیت آن در 12 فروردین به اوج خودش می رسد و گود شیرکوه شیروان میزبان پهلوانان و علاقه مندان از نقاط مختلف کشور است.
جاجرم
معینی- نوروز در جاجرم همراه با برگزاری جشن های مختلف است.یکی از این جشن ها، جشن «سِرَه سِرَه» که معمولا ۵۵ روز از سال کهنه باقی مانده تا سال جدید یا ۴۰ روز مانده مردم بر پشت بام های شان می رفتند و مراسمی همچون چهارشنبه سوری را برگزار می کردند.کارشناس مردم شناسی هنر در این باره می گوید: کاشت سبزه در ظروف قدیمی از ۱۸ روز مانده به سال جدید از دیگر رسوم این شهر است و تهیه، خرید یا دوخت لباس محلی در ماه اسفند بسیار رواج داشت.
«مهدی میرابی» می افزاید: پخت و پز انواع شیرینی از جمله حلوا کنجدی و سمنو در بین مردم بسیار مرسوم بوده است. وی ادامه می دهد: برای مراسم نوروز خوانی نیز جوانان پانزده روز قبل از فرارسیدن عید نوروز به کوچه ها می آمدند و با خواندن اشعاری در مدح امامان فرا رسیدن سال نو را مژده می دادند. این آیین از رسوم مهم این شهر تاریخی محسوب می شود و هنوز هم پابرجاست.وی اظهار می کند: از دیگر مراسم نوروزی جاجرم مراسم روز علفه است که یک روز مانده به سال جدید مردم به دشت و صحرا می روند و سبزه های محلی تهیه می کنند و شام عید را آماده می کنند. عیدی برون برای عروس یکی دیگر از مراسم این شهر کهن است که از طرف خانواده داماد هدایایی به عنوان عیدی به خانه عروس می فرستند.
فاروج
میم پرور- مردم شهرستان فاروج به یاد اموات شان مراسم سنتی علفه را در شب های پایانی سال برگزار می کنند.علفه نام رسمی کهن در فرهنگ فاروجی هاست که در آستانه نوروز برای بزرگداشت یاد اموات برگزار می‌شود.اغلب مردم فاروج با حضور در گلزار شهدا، آرامستان‌ ها و قرائت فاتحه یاد درگذشتگان را گرامی می‌دارند.همچنین در شب های پایانی سال  مردم ضمن پخت شیرینی‌های سنتی و غذاهای خاص، به صورت گروهی در منزل متوفی حضور می‌یابند و مجلس ختمی برگزار می‌کنند.یکی دیگر از آداب و رسوم و سنت های قدیمی مردم فاروج، مراسم «سمنو‌پزان» است که قبل از سال نو، به خصوص در روستاها طی دو روز برگزار می شود. در این مراسم بزرگترهای حاضر برای شادی و نشاط به خواندن اشعار سنتی، خاطره، داستان و... برای کوچکترهای مجلس می پردازند و در روز دوم پس از پخت، سمنوی نذری را در ظروف مختلف می ریزند و تعدادی از کودکان و نوجوانان آن ها را به در خانه ها می برند و در مقابل فرد مورد نظر هدیه ای در ظرف خالی سمنو می گذارد و تشکر می کند. هدایا شامل قند، شیرینی، شکلات، کشمش و... است.
مانه و سملقان
برومند- مانه و سملقان گنجینه ای از فرهنگ ها و آداب و رسوم است و  اهالی در کنار یکدیگر جشن ها را پاس می دارند.
از جمله آیین های نوروزی این شهرستان می توان به خانه تکانی، سمنو پزان، گذاشتن سبزی عید، چیدن سفره نوروزی، دانو پزی، زیارت اهل قبور، برگزاری مسابقات کشتی های سنتی (باچوخه )، مراسم تکه تکه ( قاشق زنی) و دید و بازدید با خانواده ها و آشنایان اشاره کرد.این دید و بازدید باعث ایجاد همبستگی و دلگرمی بین افراد خانواده می شود و سال هاست این مراسم در بین خانواده ها در حال برگزاری است.
مردمان خونگرم مانه و سملقان یک روز قبل از عید به منزل کسانی که عزیزان شان را از دست داده اند می روند و فاتحه می خوانند و حتی نزدیکان متوفی سبزه و سمنو هم برای خانواده های وابسته می برند. خوشبختانه در بسیاری از نقاط این شهرستان به خصوص در روستاها، این مراسم هنوز با همان قوت در روز ماقبل عید انجام می شود.
مواردی از آداب و آیین های نوروزی این شهرستان به دست فراموشی سپرده شده است که با احیای آن ها می توان سنت ها را زنده کرد. از جمله این مراسم  که در حال منسوخ شدن است می توان به مراسم «تکه تکه» اشاره کرد. در این مراسم که برخاسته از حس انسان دوستی و کمک به هم نوع است، فرزندان اقوام یا بچه های محل با برداشتن ظرف یا کیسه خاصی با شعار تکه تکه (بریز بریز) از خانواده ها درخواست آجیل و نقل و نبات می کنند. این مراسم در خانه ها و گاهی هم از پشت بام انجام می شد و کیسه یا ظرف را به صاحبخانه می دادند تا سهم آجیل شان را بگیرند.
گرمه
محمودیان- عید نوروز در گرمه همچون دیگر شهرستان ها بسیار پرشور برگزار می شود و مردم این شهرستان از 15 روز قبل از تحویل سال نو، به استقبال آن می‌روند.دختران و نوعروسان شیرینی درست می‌کنند و اغلب زنان با همکاری مردها سمنو می پزند و مردان با تهیه تنقلات و زنان با دوختن و تهیه لباس نو برای خود و فرزندان شان و همچنین خانه تکانی به سراغ عید می روند.در این شهرستان از لباس ها و پارچه‌هایی معمولاً با رنگ روشن استفاده می شود.در قدیم اعتقاد بر این بود اگر لباس را خودشان می دوزند آن را روزهای دوشنبه یا جمعه برش بزنند چون از نظر آن ها روز پنج شنبه ساعت سنگین است و لباس مدتی روی دست می‌ماند تا دوخته شود.دو، سه روز مانده به عید، آیین نوروز خوانی هر سال مطابق با سنت های گذشته در شهر درق و ایور و برخی روستاهای گرمه برگزار می‌شود و این سنت شهر گرمه چند سالی می شود که به فراموشی سپرده شده است.
در آیین نوروز خوانی روزهای پایانی سال جمعی از مردان با زدن دف و شادی به منازل همشهری های شان می روند و با خواندن اشعار محلی، عید را به هم تبریک می گویند و میزبانان با دادن هدیه و شیرینی از آن ها پذیرایی می کنند.