دانستنی هایی برای تعطیلات

 نبض ثانیه ها تندتر شده و آرامش و قرار را از زمین و زمان ربوده است. دل دل زدن ماهی تنگ بلور هم آمدنش را مژده می دهد. نسیم پیچیده در میان شاخسارها بیشتر می دمد تا حال و هوای دل اهالی شهر را عوض کند. شکوفه های سرشاخه های درختان، عطر دل انگیز شان را میان کوچه ها و خانه های سنگی شهر می پراکنند و با قدم های نرم و نازک شان، کوچه به کوچه می روند تا به همگان نوید دهند که روز و سالی نو در پیش است، دوباره می آید تا به آن ها بگوید می توانند هر آن چه را که در این یک سال بر دل شان سنگینی کرده بیرون بریزند، غم های شان را به دست نسیم بسپارند و نوای شادی دوباره سر دهند، دستان هم را بگیرند و نغمه زندگی را در گوش هم جاری کنند. نفس های زمین به شماره افتاده است، اسفند زیبا هم کوله بار سفر بسته است و کم کم می رود تا تکرار نشدنی شود. بزرگ ترها مانند بچه ها در تب و تاب آمدنش هستند و همه جا را مهیای آمدنش کرده اند و دوباره دید و بازدیدها آغاز می شود.
نوروز که می آید، با خود شادی می آورد و همه می خواهند در سال نو به دیدار هم بروند.
نوروز دیروز و امروز
 یکی از شهروندان کهنسال بجنوردی با بیان این که میان دید و بازدیدهای نوروزی اکنون و سال های قدیم تفاوت بسیار زیادی وجود دارد، می افزاید: در زمان قدیم از تلفن زدن و هماهنگ کردن خانواده ها برای دید و بازدیدها خبری نبود، همه سرزده به خانه هم می رفتند و در بیشتر خانه ها باز بود و هر مهمانی که می خواست وارد خانه ای شود فقط یک بار دق الباب می کرد تا اهل خانه متوجه آمدن مهمان شوند. بانو «مستوفیان» ادامه می دهد: در آن زمان، بیشتر مردم سفره های هفت سین را روی زمین پهن می کردند و روی  آن انواع کلوچه، شیرمال و شیرینی های ساده که خودشان درست کرده بودند، می گذاشتند و تخمه های کدو، هندوانه و خربزه را از تابستان نگه می داشتند، تفت می دادند و با آن از مهمانان شان پذیرایی می کردند اما امروزه خانواده ها قبل از رفتن به عید دیدنی با صاحب خانه تماس می گیرند و اگر نتوانند او را پیدا کنند دیگر به خانه اش نمی روند.
وی اضافه می کند: تجملات امروزی به سفره های هفت سین نیز کشیده شده است و  در کنار آن انواع شکلات ها، شیرینی ها و آجیل های رنگارنگ خودنمایی می کند و شاید همین عوامل خانواده هایی را که دارای تمکن مالی نیستند، از سنت پسندیده دید و بازدید دور می کند. شهروند کهنسال دیگری هم با تایید این صحبت ها به گذرا بودن عمر اشاره و بیان می کند: در حال حاضر به دلیل زندگی های ماشینی بسیاری از خانواده ها از هم دور افتاده اند و رفت و آمدها کم شده است، برخی به دلیل های واهی از هم دوری و کینه توزی می کنند که بهتر است در روزهای بهاری به دیدار هم بروند و غم و کینه را از دل بیرون بریزند. «یزدانی» ادامه می دهد: بچه ها در ایام عید و دید و بازدیدها راه و رسم زندگی را یاد می گیرند و این گونه می توانند با دیگران رابطه اجتماعی صحیحی برقرار کنند.
«صابری» یکی از شهروندان که ایام نوروز دوران کودکی خود را به خاطر دارد، بیان می کند: آن زمان ها وقتی به منزل هر یک از اقوام می رفتیم سعی می کردیم در گوشه ای مرتب بنشینیم، آجیل و شیرینی کمتری بخوریم تا صاحبخانه هر چه زودتر یکی از آن اسکناس هایی را که در میان کتاب قرآن لب طاقچه گذاشته است، به ما بدهد.
یکی دیگر از شهروندان بیان می کند:  مردم این منطقه در ایام نوروز با رفتن به خانه های همدیگر و برپایی جشن این سنت های خوب را حفظ می کردند و برای آن که بیشتر از وجود هم بهره  ببرند، غذاهای بهاری می پختند و فامیل را  دعوت می کردند  و از خوردن این غذاها و مصاحبت با هم لذت می بردند.
به گفته «حسین زاده» بزرگ ترها روز اول عید را با خواندن قرآن و سپس «دستلاف» دادن به کوچک ترهای خانه آغاز می کردند. البته در میان مردم برخی مناطق دیگر مانند قوم تات رسم بود که خلعتی مانند دستمال، پارچه، جوراب و لباس را به جای پول و سکه به دیگران به عنوان عیدی می دادند. همچنین در بین مردم رسم بود که البته هنوز نیز وجود دارد به تازه عروس و دامادها هم عیدی می دادند و برخی به جای دادن پول، سعی می کردند کالاهای کوچک مورد نیازشان را هدیه دهند.
تغذیه نوروزی
در ایام نوروزکه بازار دید و بازدیدها داغ است، بیشتر افراد بی آن که متوجه باشند آجیل و شیرینی زیادی مصرف می کنند و در پایان تعطیلات با اضافه وزن رو به رو می شوند. کارشناس تغذیه مرکز بهداشت حر بجنورد در این باره توصیه می کند: افراد باید در دید و بازدیدهای نوروزی مراقب باشند زیاد شیرینی مصرف نکنند و سعی کنند برای پذیرایی از شیرینی های خشک در اندازه های کوچک استفاده کنند. «شهلا جودت» ادامه می دهد: در این ایام با افزایش دریافت قند و چربی، افراد دچار اضافه وزن  و چاقی می شوند که چاقی علت بروز بسیاری از بیماری ها مانند قلبی- عروقی، فشارخون و سنگ صفراست.
این کارشناس تغذیه با بیان این که بهتر است به جای شیرینی و شکلات از میوه در مهمانی ها استفاده شود، اظهار می کند: میوه ها علاوه بر این که ویتامین و املاح مورد نیاز بدن را تامین می کنند، دارای آنتی اکسیدان و ضد سرطان هستند.
وی می افزاید: در هر بار عید دیدنی بهتر است یکی از انواع آجیل، شیرینی یا میوه استفاده شود تا دچار اضافه وزن نشویم.
البته وی این نکته را متذکر می شود که مصرف زیاد میوه می تواند باعث چاقی و اضافه وزن شود و بهتر است روزانه 3 تا 4 واحد میوه استفاده شود. وی خاطرنشان می کند: همراه با نوشیدن چای بهتر است به جای قند و شکلات از توت خشک، کشمش و خرما استفاده شود. «جودت» با بیان این که انواع مغزها دارای ویتامین و چربی خوب هستند، می افزاید: با این وجود نباید در خوردن آجیل زیاده روی کرد زیرا هر 100 گرم آجیل دارای 500تا 600 کالری است همچنین باید از آجیل کم نمک یا بدون نمک استفاده شود و افراد دارای فشار خون بالا نباید از آجیل شور استفاده کنند. وی با توصیه به خانم ها خاطرنشان می کند: در مهمانی های روزهای عید بهتر است در وعده های ناهار یا شام از غذاهای پرچرب یا سرخ کردنی کمتر استفاده کنند و بیشتر غذاهای بخارپر و تنوری را در برنامه شان بگنجانند، همچنین افراد سعی کنند نیمی از بشقاب شان را با سالاد یا سبزی پر کنند زیرا مصرف فیبر جذب چربی را کاهش می دهد.     
نوروز در سفر
بهار که می شود برخی افراد ترجیح می دهند از آب و هوای خوش روزهای بهاری استفاده کنند و به مسافرت بروند، برخی همراه با خود بیمار یا کودک دارند که باید نکات تغذیه ای را رعایت کنند تا در سفر سلامت باشند. «جودت» کارشناس تغذیه در این باره بیان می کند: بهتر است در سفر غذاهایی که خودمان آماده کرده ایم، استفاده  و از خوردن غذا در رستوران و غذاخوری های نامطمئن پرهیز کنیم.
وی ادامه می دهد: اگر غذاهای بین راهی را بر می داریم نباید مانند خورشت ها آبکی باشند زیرا میکروب ها در محیط مایع بهتر می توانند رشد کنند و باعث مسمومیت می شوند. وی خاطرنشان می کند: همراه با غذا باید سبزیجات تازه که خودمان ضدعفونی کرده ایم استفاده کنیم.
به گفته وی باید در سفر از مصرف آلوچه، لواشک و تمرهندی بدون بسته بندی و کدبهداشتی خودداری شود. وی برای اجتناب از کم آبی در طی سفر بیان می کند: بهتر است در سفر آب معدنی به همراه داشته باشیم و برای جلوگیری از کم آبی و یبوست هویج، کاهو، گوجه فرنگی و خیار مصرف کنیم تا کم آبی بدن جبران شود البته باید برای تامین آب و یخ مورد نیاز از خرید آب یا یخ های غیر بهداشتی خودداری کنیم.
غذاهای بهاری
بهار که می شود، انواع و اقسام گیاهان در دشت ها می روید. «خرفه»، «چریش» و «پونه» از معروف ترین گیاهانی است که در دشت های مختلف استان می روید. یکی از شهروندان بجنوردی با بیان این که اول بهار وقت مناسبی برای خوردن آش «یارمه» است، می افزاید: فصل بهار که می شود، سبزی فروش ها «چریش» تازه می آورند و کدبانوهای بجنوردی با آن، آش «یارمه» معروف این شهر را درست می کنند و برخی دیگر نیز با مخلوط کردن آن با پیاز، انواع سبزی های خشک و ادویه های مختلف و آرد، نان چریش درست می کنند که بسیار لذیذ است.
« اکبری» ادامه می دهد: مردم بجنورد از قدیم فصل بهار قتلمه درست می کردند و کره تازه را که به آن «مسکه» می گفتند، لا به لای قتلمه می گذاشتند و کمی شکر روی آن می ریختند و می خوردند.
 وی «زرکتو» را نیز یکی دیگر از غذاهای بهاری بیان می کند و می افزاید: این غذا را  با زرک و کمی شکر درست می کردند که برای تنظیم فشارخون بسیار مناسب است. وی آش «بلکه» و «جوشواره» را از غذاهای خاص بجنورد می داند و می گوید: این آش هم با استفاده از حبوبات و نوعی رشته به نام «بلکه» که زنان بجنوردی خودشان آن را درست می کنند، پخته می شود و جوشواره نیز با خمیرهای کوچک درست می شود که لای آن گوشت چرخ کرده می گذارند و درون آش می اندازند.
عید و تلویزیون
سنت دید و بازدید و احترام گذاشتن به بزرگ ترها کم کم در بین برخی افراد به ویژه کوچک ترها در حال کم رنگ شدن است، بودن در دنیای مجازی و پرداختن بیش از حد به رسانه های تصویری مانند تلویزیون فرصت خوب با هم بودن را از بسیاری از افراد ربوده است چنان که یک دانشجوی دکترای جامعه شناسی در این باره بیان می کند: در گذشته دید و بازدیدها پر رنگ تر بود و مردم حرمت بزرگ ترها را نگه می داشتند اما در حال حاضر میزان دید و بازدیدها در ایام مختلف سال کم و به نوروز محدود شده که آن هم گاهی کم رنگ است.
 «عاقل» ادامه می دهد: امروزه بیشتر افراد و به ویژه کودکان ترجیح می دهند اوقات فراغت شان را در فضای مجازی یا با تماشای تلویزیون پر کنند در حالی که تماشای بیش از حد تلویزیون یا حضور در فضای مجازی باعث قطع ارتباط با اطرافیان می شود و کاهش تعامل های اجتماعی را به دنبال دارد. وی اظهار می کند: تماشای بیش از حد تلویزیون به ویژه در ایام نوروز که دانش آموزان فرصت بیشتری دارند باعث آسیب های جسمی و کم تحرکی می شود در حالی که کودکان باید با بازی کردن به ویژه در فضاهای باز شادابی و نشاط داشته باشند.
وی با اشاره به تقویت ارتباط های اجتماعی اظهار می کند: در حال حاضر متاسفانه با این که برخی خانواده ها در ظاهر دید و بازدیدهای نوروزی را انجام می دهند اما در همان مهمانی ها نیز بیشتر در فضاهای مجازی سیر می کنند  و ارتباط های کلامی با اطرافیان شان ندارند که این شیوه الگوی نامناسبی برای کودکان است و آن ها در آینده همین رویه را در پیش خواهند گرفت.