لباس محلی ترکمن؛ هنری در قاب فراموشی
نجاهی
از کلاه های پشمی و سوزن دوزی شده گرفته تا روسری و لباس های ابریشمی نفیس پوشش محلی کودکان و بزرگ سالان ترکمن به شمار می آید؛ قومی که لباس های محلی رنگین و ظریف شان یکی از ده ها ظرفیتی است که برای متمایز ساختن و معرفی این غنای فرهنگی کفایت می کند.
اما این روزها می رود تا دیگر اثری از این سنت ها که هر یک ظرفیتی هستند باقی نماند؛ دیگر در جرگلان هنگام تاخت اسب در سینه فراخ دشت «تَلپَک»(کلاه پشمی) و «دوون» (لباسی قرمز رنگ از جنس ابریشم) بر سر و تن مردان ترکمن دیده نمی شود و اهالی، قُبه نقره ای و لباس ابریشمی برتن نمی کنند و می توان گفت در معرض فراموشی است.
از آن جا که لباس های ترکمن محصول هنر انگشتان زنان این قوم است و متنوع و ظریف است می تواند جایگاهش را در کنار دیگر دست بافته ها حفظ کند. نکته قابل تامل این جاست که پوشش سنتی در میان زنان کم و بیش حفظ شده اما در میان مردان به میزان زیادی دستخوش تغییر قرار گرفته و کمتر کسی از لباس های سنتی استفاده می کند.
این در حالی است که پوشیدن لباس های محلی در کنار تبلیغ و معرفی، زمینه جذب توریست را نیز فراهم می کند که در صورت ایجاد بستری برای فروش لباس های محلی به گردشگران و حتی اهالی، یکی دیگر از شاخه های صنایع دستی جانی دوباره خواهد گرفت.
یکی از اهالی جرگلان از این که در این منطقه پسرها از کودکی بر سر «تَخیه» می گذاشتند که کلاهی زیبا و حاصل سوزن دوزی بود و بزرگ ترها از «تلپک» استفاده می کردند اما اینک به ندرت می توان شاهد استفاده از این موارد بود، سخن می گوید.
«پناهی» با اشاره به این که در قدیم افرادی بودند که از پوست و پشم گوسفند و بره «تلپک» درست می کردند که امری مشکل و زمان بر بود، تصریح می کند: از محلی ها کمتر کسی وارث این حرفه است و به سبب تغییرات فرهنگی و گران بودن این گونه البسه امروزی ها تمایلی به استفاده از «تلپک» و دیگر لباس های محلی ندارند که این مقوله سبب شده است بانوان در این زمینه فعالیتی نداشته باشند.
یکی دیگر از جرگلانی ها می گوید: غنای فرهنگی، بافت سنتی منازل، دست بافته هایی از قبیل فرش های دوروی ابریشمی، پشتی ترکمن، سوزن دوزی و ابریشم بافی مجموعه ای از صنایع دستی هستند که جرگلان را به بهشت صنایع دستی تبدیل کرده و زمینه حضور و تمایل گردشگر را فراهم ساخته اند.
«داوری» ادامه می دهد: اما در این میان تاکنون کمترین توجه به پوشش سنتی که بافت آن ظرافت ها و تنوع خاص خود را دارد شده است و اهالی نتوانسته اند از آن به عنوان یک مقوله ارزآور و ظرفیت بهره ببرند در حالی که گردشگران مجذوب پوشش محلی منطقه می شوند.
وی تصریح می کند: در کنار حفظ پوشش سنتی که نشان از هویت فرهنگی است باید با معرفی و تبلیغ زمینه اقتصادی آن نیز فراهم شود.
در این باره مسئول نمایندگی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان راز و جرگلان می گوید: پوشش محلی قوم ترکمن از ظرفیت هایی است که تلاش زیادی برای معرفی آن شده به طوری که در یک مورد سوزن دوزی تخیه (کلاه ترکمنی) یکی از فعالان حوزه صنایع دستی نشان ملی دریافت کرده است.
«قاسم بهاری» اظهار می کند: در نمایشگاه های صنایع دستی استانی و کشوری همیشه یک نماینده از راز و جرگلان حضور دارد که در کنار معرفی صنایع دستی منطقه لباس های محلی ترکمن را نیز به نمایش می گذارد.
وی می افزاید: تلاش مان بر این است که با تکیه بر ظرفیت های بومی و جذب گردشگر از همه ظرفیت های حوزه صنایع دستی بهره ببریم که در این زمینه تبلیغات مناسبی صورت گرفته است.