نوروز در شهرستان ها

شیروان
عوض زاده- «علفه» از آیین هایی است که شیروانی ها در آستانه نوروز به یاد درگذشتگان یک سال اخیر برگزار می کنند.
با تحویل سال شیروانی ها مانند سایر مردم ایران لباس نو بر تن می کنند و به دید و بازدید می روند. حضور در گلزار مرکزی شهدای شیروان جنب امامزاده حمزة الرضا(ع) در زمان تحویل سال از آیین هایی است که مردم خطه دارالمصلین به جا می آورند.
نوروز در شیروان که چیزی حدود 50 درصد مردم آن را روستاییان تشکیل می دهند رنگ و بوی قدیمی دارد و شاید برگزاری کشتی با چوخه در جای جای این شهرستان و در روستاهای دور و نزدیک را بتوان شاخص ترین آیین ها دانست؛ مسابقاتی که حساسیت آن در 12 فروردین به اوج می رسد و گود شیرکوه شیروان میزبان پهلوانان و علاقه مندان از نقاط مختلف کشور است.
 

اسفراین
نجفیان- اسفراین قطعه پازلی از دیار گنجینه فرهنگ هاست که قومیت های کرمانج، ترک و تات را در خود جای داده است و هر یک از این اقوام آداب، رسوم و سنن خاص خودشان را دارند.
آن چه در میان آداب و رسوم نوروزی گوناگون خودنمایی می کند، تصویر زیبای تجلی منش پهلوانی است که در قاب گودهای کشتی باچوخه چشم نوازی می کند؛ قصه ای که پیش از نوروز آغاز می شود و در گودهای همجوار امامزادگان در روزهای عید ادامه می یابد و در چهاردهمین روز از سال جدید در قلب فروردین در گود چشمه زینل خان اسفراین با رویارویی برترین ها به اوج خود می رسد.
یکی دیگر از مسائلی که در نوروز جلوه نمایی می کند رنگ و لعاب گرفتن بازی های بومی و محلی در دل روستاهاست که از سوی نوجوانان اما نه به قوت قبل دنبال می شود و جوانان ورزش دوست روستایی در آستانه عید در تدارک جام های روستایی و در تلاش هستند حداکثر بضاعت خود را برای برگزاری باشکوه رقابت های فوتبال و فوتسال نوروزی به کار ببندند.
 

مانه و سملقان
برومند- در مانه و سملقان به عنوان دروازه ورود به استان بسیاری از مردم با پوشیدن لباس نو، هنگام تحویل سال بر سر مزار عزیزان از دست رفته خود و گلزار شهدا حاضر می شوند.
برگزاری کشتی باچوخه از مهم ترین آیین هایی است که اهالی این شهرستان هر سال پرشکوه تر از سال گذشته به استقبال آن می روند. مردم خونگرم مانه و سملقان یک روز قبل از عید به منزل کسانی که عزیزان شان را از دست داده اند می روند و فاتحه می خوانند و حتی نزدیکان متوفی سبزه و سمنو برای خانواده های وابسته می برند.
مواردی از آداب و آیین های نوروزی این شهرستان به دست فراموشی سپرده شده است که با احیای آن ها می توان سنت ها را زنده کرد، از جمله این مراسم که در حال منسوخ شدن است می توان به مراسم «تکه تکه» اشاره کرد. در این مراسم که برخاسته از حس انسان دوستی و کمک به همنوعان است، فرزندان اقوام یا بچه های محل با برداشتن ظرف یا کیسه خاصی با شعار تکه تکه (بریز بریز) از خانواده ها درخواست آجیل و نقل و نبات می کنند.

گرمه
محمودیان- برخی مردم  در شهر و روستاهای  گرمه با پوشیدن لباس نو نوروزخوانی می کنند و به استقبال نوروز می روند.در روستاهای شهرستان شب عید مراسم خاله خلته برگزار می شود و با دادن تخم مرغ به عنوان هدیه سراغ عید می روند و زنان با خانه تکانی و تهیه شیرینی خانگی و کاشت سبزه خود را آماده تحویل سال می کنند.
بعضی از بانوان با درست کردن کلوچه، قطاب و آش خمیر به نیت برکت سال سفره آرایی می کنند و مادران گرمه ای برای دختران به خانه بخت رفته شان عیدی می‌خرند و شب عید با درست کردن و بردن شام به منزل دختران شان عید را به آن ها تبریک می گویند.
در شهر درق هم با پخت سمنو کام مردم در ایام نوروز شیرین می‌شود.

جاجرم
معینی- در شهر تاریخی جاجرم جشن هایی برای استقبال از نوروز برگزار می شود و یکی از این جشن ها، جشن «سِرَه سِرَه» است که معمولاً ۵۵ روز از سال کهنه باقی مانده یا ۴۰ روز مانده به غله مردم بر پشت بام های شان می روند و مراسمی همچون چهارشنبه سوری را برگزار می کنند.
کاشت سبزه در ظروف قدیمی از ۱۸ روز مانده به سال جدید از دیگر رسم های اهالی این شهر است و تهیه، خرید یا دوخت لباس محلی در اسفند بسیار رواج دارد و از دیگر مراسم آن پخت انواع شیرینی از جمله حلوای کنجدی و سمنو است.
نوروز خوانی که معمولاً جوانان 15 روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز به داخل کوچه ها می آیند و با خواندن اشعاری در مدح امامان فرا رسیدن سال نو را به مردم مژده می دهند از رسم های مهم این شهر تاریخی محسوب و هنوز هم برگزار می شود.
در مراسم روز علفه، یک روز مانده به آغاز سال جدید مردم به دشت و صحرا می روند و سبزه های محلی تهیه و شام شب عید را آماده می‌کنند.
 

فاروج
میم پرور- اهالی فاروج و روستاهای این شهرستان بیشتر تمایل دارند مراسم ازدواج شان را در ایام نوروز برگزار کنند که این مراسم نیز دارای آداب و رسوم خاصی است مانند مراسم خنچه برون که پس از خواستگاری و موافقت و تعیین مهریه برگزار می شود و مراسم بله برون، عقد و عروسی که معمولاً در یک روز انجام می شود.
یکی دیگر از آیین های فاروجی ها کشتی با چوخه در گود کشتی امام مرشد با قدمت 400 سال است که هر سال در 14 فروردین برگزار می شود.
همچنین مراسم سمنو پزان، علفه و چراغ برات که بر سر مزار اموات حاضر می شوند، از دیگر آداب و رسوم اهالی این شهرستان است.
 

راز و جرگلان
رحمانی- نجاهی- اهالی راز به مراسم عید نوروز توجه زیادی دارند و از 15 روز قبل از سال نو به اقدامات لازم از جمله خانه تکانی، رنگ آمیزی خانه ها و رفت و روب و شست ‌و شو می‌پردازند.
 یکی از رسوم  این شهر در عصر چهارشنبه آخر سال، مراسم عمومی قرآن خوانی برای اموات در سالی که گذشت در حسینیه حضرت ابوالفضل(ع) شهر راز است و  در روز عید مردم به صورت دسته جمعی برای نثار فاتحه و عرض تسلیت به منازل فوت شدگان در آن سال می روند و برای بازماندگان سال خوبی را آرزو می‌کنند.
در اولین روز سال نو در ساعت 6 زن و مرد در مسجد جامع این شهر به شکل جداگانه در دو محل جمع می‌شوند و بعد از پذیرایی مختصر به صورت ردیفی با همدیگر مصافحه می‌کنند که در این مراسم کسانی که با هم قهر هستند یا اختلافی دارند آشتی می‌کنند و سال نو را به هم تبریک می‌گویند و بعد از این که مردم از مسجد به خانه های خود رفتند به دیدن بزرگان فامیل از جمله پدربزرگ و مادربزرگ می‌روند و بعد از دید و بازدید و دست بوسی بزرگان و صرف شیرینی و آجیل، آن ها به کوچک ترها عیدی می‌دهند.
یک روز مانده به عید نوروز به روز خمیر فطیر معروف است که خانم ها به پختن فطیر می پردازند و عصر روز قبل از عید نوروز علفه مرده نامیده می شود که مردم برای نثار فاتحه سر قبور اموات حاضر می شوند و در روز عید نوروز که به روز علفه زنده معروف است مردم به دید و بازدید و تبریک سال نو می پردازند.
سال نو در جرگلان با جشن های محلی آغاز می شود؛ جشن هایی که فرهنگ، اصالت و ظرفیت های قوم ترکمن را به نمایش می گذارند.
در پیست اسب دوانی جرگلان صدای شیهه و تاخت اسب شنیده می شود و زن و مرد و پیر و جوان غرق در شور و شادی نوعروسان را به خانه بخت می فرستند.
از دیگر آیین ها در بخش جرگلان برگزاری کشتی محلی گورِش است که معمولاً در روز دوم عروسی و با رقابت ورزشکارانی از جرگلان و استان های مجاور برگزار می شود.یکی از اهالی جرگلان در این باره گفت: در ایام نوروز در همه روستاها جشن های محلی برپاست و در برخی عروسی ها موسیقی زنده و شاد ترکمن با حضور بخشی ها اجرا می شود.
محمدی افزود: برگزاری مسابقات بومی و محلی، فوتبال و والیبال هم از ویژه برنامه های نوروز در این منطقه است.غلامانی ها در کنار آیین های مرسوم از قبیل خانه تکانی و دید و بازدید با رفع کدورت ها به استقبال سال جدید می روند. 
در زمان تحویل سال بزرگان و ریش سفیدان روستای راستقان در مسجد روستا جمع می شوند و نرخ مقولات روزمره و موثر از قبیل میزان مهریه، مزد کارگر و مواردی از این قبیل را برای یک سال پیش رو تعیین می کنند.