صنایع پایین دستی استان همچنان اندرخم یک کوچه
حیدرزاده
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، صنایع پایین‌دستی در صورتی که به خوبی مدیریت و فعال شود، ارزش افزوده ای ایجاد می‌کند که حتی چندین برابر معدن ارزشمند خواهد بود. در این میان برخورداری خراسان شمالی از نعمت صنایع بزرگی مانند پتروشیمی، آلومینا و فولاد می تواند برای فعالیت و پررونق شدن صنایع پایین دستی امیدبخش باشد تا جایی که ارزش افزوده ای که از قبل این دست صنایع وارد استان می شود می تواند چاله های اقتصادی را تا حدودی ترمیم کند و با ایجاد اشتغال، معضل بیکاری را برچیند.
این در حالی است که صنایع پایین دستی منسجمی برای صنایع بزرگ استان ایجاد نشده است و همان صنایعی هم که می خواهند از وجود و ظرفیت صنایع بزرگ بهره مند شوند به نوعی کج دار و مریز حرکت می کنند در صورتی که فعالیت صنایع پایین دستی می تواند برای صنایع مادر صرفه اقتصادی داشته باشد. موضوعی که در این میان بیشتر به چشم می خورد استفاده کردن صنایع بزرگ استان از ظرفیت دیگر استان ها و چشم پوشی کردن آن ها از ظرفیت های داخل استان است.
نیاز به توجه بیش از هر زمان دیگر
یک کارشناس اقتصادی در این باره، شعار امسال را مد نظر قرار می دهد و بیان می کند: «جهش تولید» اگر به درستی اتفاق بیفتد و صنایع بزرگ استان در این راستا از صنایع پایین دستی حمایت کنند شاهد این جهش در هر دو صنعت خواهیم بود.
«جلیلی» البته به آثار مخرب شیوع کرونا ویروس در ابعاد مختلف زندگی افراد به ویژه بعد اقتصادی اشاره می کند و می گوید: اگر چه شیوع این بیماری بیشتر معادلات اقتصادی را بر هم زده است اما هنوز هم می توان امیدوار بود صنایع پایین دستی مورد حمایت قرار بگیرند و رشد پیدا کنند به ویژه اکنون که بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه و حمایت هستند.
او معتقد است: سرمایه گذاری در بخش صنایع پایین دستی علاوه بر این که باعث ایجاد اشتغال می شود موجب جهش اقتصادی در منطقه خواهد شد البته به شرط این که سرمایه گذار در این بخش در میانه راه با چالش ناشی از بی توجهی صنایع مادر مواجه نشود.
متولیان چاره اساسی بیندیشند
در عین حال، یکی از سرمایه گذاران بخش صنعت در استان با مطرح کردن این پرسش که چرا سرمایه گذارانی که با هزار امید و انرژی در این وادی قدم می گذارند حمایت نمی شوند؟ تصریح می کند: صنایع پایین دستی با وجود اهمیتی که دارد مورد غفلت واقع و این موضوع مانع رشد و تکاپو شده است.
او که به ذکر نام خود در این گزارش تمایلی ندارد، از متولیان امر می خواهد چاره اساسی برای صنایع پایین دستی استان بیندیشند و در پی آن باعث افزایش این صنعت شوند زیرا ارزش افزوده آن چشمگیر است.
او آماده سازی بستر برای حضور سرمایه گذار در این بخش و رها نکردن آن در نیمه راه را ضروری می داند و می افزاید: صنایع مادر استان می توانند با دادن نقشه راه به سرمایه گذاران آن ها را برای ایجاد صنایع پایین دستی ترغیب کنند اما عجیب است که بیشتر آن ها تمایل دارند مایحتاج خود را از استان های دیگر خریداری کنند و صنایع پایین دستی در استان شکل نگیرد.
از سوی دیگر «خدابنده» یکی دیگر از سرمایه گذاران استان می گوید: صنایع مادر می توانند حداقل در تامین اقلام مورد نیاز و مایحتاج خود و البته در طرح های توسعه ای شان از صنایع پایین دستی داخل استان استفاده کنند اما این موضوع خیلی مورد توجه آن ها نیست زیرا مایحتاج خود را از خارج از استان تامین می کنند که به نوعی حمایت نکردن از صنایع پایین دستی محسوب می شود. او ادامه می دهد: با توجه به سرمایه گذاری که صنایع بزرگ دارند اما از ظرفیت صنایع استان استفاده نمی کنند در حالی که حمایت از صنایع پایین دستی به اشتغال و رشد آن ها کمک می کند.
مشکلات صنایع پایین دستی
در همین خصوص، رئیس خانه صنعت و معدن خراسان شمالی با بیان این که واحدهای صنعتی بزرگ و خیلی خوبی در استان داریم، می افزاید: اگر آن ها از صنایع پایین دستی با خرید محصولات شان حمایت و این صنایع کالای مورد نیاز صنایع بزرگ را تولید کنند، شکوفایی اقتصادی خیلی خوبی را در استان شاهد خواهیم بود.«حیدریان» می افزاید: یکی از واحدهای صنعتی استان برای یک مجتمع بزرگ صنعتی سرمایه گذاری و یکی از مواد مصرفی آن را تامین و خیلی هم خوب کار کرد، اشتغال شان عالی بود اما با تغییر مدیریت این مجتمع دیگر از این واحد صنعتی خرید نشد یا به سختی خرید کردند به طوری که فعالیت این واحد صنعتی دچار اختلال شد و ما در حال از دست دادن یک واحد صنعتی خوب در استان هستیم.
به گفته او، فلسفه وجودی واحدهای صنعتی بزرگ در استان ها این است که صنایع پایین دستی خود را تقویت کنند وگرنه واحدهای صنعتی بزرگ غیر از آلودگی، ترافیک و گرانی مسکن هیچ مزیت دیگری برای منطقه ندارند.
او ادامه می دهد: واحدهای صنعتی بزرگ استان باید مجاب شوند که تمام خریدهای و مایحتاج روزمره مصرفی، غیر مصرفی و تکنیسینی خود را با همان کیفیت و هزینه که از سایر نقاط کشور تامین می کنند، از داخل استان فراهم کنند.وی اظهار می کند: صنایع بزرگ باید آن چه که مد نظرشان است به کسانی که می خواهند در صنایع پایین دستی سرمایه گذاری کنند اعلام و از این ظرفیت استفاده کنند.
اگر غیر از این باشد به نظر من باید یک شهرک در کشور ایجاد شود و تمام واحدهای صنعتی بزرگ در آن جا جمع شوند، این گونه خیلی بهتر خواهد بود تا این که این صنایع پراکنده شوند و آثار تخریبی را در مناطق مختلف ایجاد کنند.
او می گوید: ما در استان افراد نخبه، سرمایه گذار و خلاق کم نداریم و اگر برنامه درستی داشته باشیم، نیاز سنجی و تقاضای خود را به خوبی اعلام کنیم افرادی هستند که به این عرصه وارد می شوند و صنایع پایین دستی را ایجاد می کنند تا در خدمت صنایع بزرگ باشند.
به گفته «حیدریان» تعامل صنایع بزرگ و پایین دستی، معامله برنده- برنده است که هر دو سوی ماجرا سود می برند، البته برنده اصلی افرادی هستند که در آن منطقه زندگی می کنند زیرا به واسطه وجود صنایع پایین دستی، بیکاری کاهش و اشتغال افزایش می یابد و درآمد مردم بالا می رود که به نفع رفاه و آسایش منطقه ختم خواهد شد.
او اضافه می کند: اگر صنایع پایین دستی ایجاد و از ظرفیت آن ها استفاده نشود ما به غیر از مشکلاتی که صنایع بزرگ در منطقه ایجاد می کنند، چیز دیگری عایدمان نخواهد شد.
او استفاده از ظرفیت صنایع پایین دستی دراستان را خیلی کم ارزیابی می کند و می گوید: اگر صنایع بزرگ کالای مصرفی و خرید روزمره شان را از داخل استان تامین و کسبه و صنایع پایین دستی را درگیر کنند گردش مالی ایجاد می شود و درآمد عمومی مردم بالا خواهد رفت.
او با اشاره به این که برخی صنایع مادر، مواد مصرفی شان را از بیرون از استان می خرند، اضافه می کند: در حالی که برخی عمده فروش ها می توانند آن ها را تهیه کنند و در اختیار صنایع مادر قرار دهند.او تصریح می کند: شاید قوانین شان اجازه نمی دهد و مامور خریدشان صلاح می داند یا احساس می کند مرغ همسایه غاز است که این چنین بی اهمیت هستند و مایحتاج شان را از خارج از استان تامین می کنند.
او ادامه می دهد: هر چند استاندار دستور اکید داده است که تمام کالاهای استانی باید داخل استان مصرف شود و مصرف کننده کالا باید اولویت اول صنایع داخل استان باشد اما خیلی از واحدهای بزرگ گوش شان به این حرف ها بدهکار نیست.
«حیدریان» اظهارمی کند: به نظر می رسد صنایع بزرگ استان باید جلسه ای را برگزار و نیازهای شان را لیست و با قرار دادن آن ها در پایگاه اطلاع رسانی، زمینه را برای مراجعه سرمایه گذار فراهم کنند. در این میان می توان استانداری یا خانه صنعت و معدن را واسطه قرار داد که بین صنایع مادر و سرمایه گذار ارتباط برقرار و از این طریق نیازشان را طرح مسئله کنند و سرمایه گذار، خدمات مورد نیاز را با بهترین کیفیت و پایین ترین قیمت عرضه کند.
در عین حال، مدیرکل اقتصادی استانداری خراسان شمالی می گوید: تاکید ما در تمام جلسات این بوده که صنایع بزرگ استان را موظف کردیم مایحتاج و تمام تجهیزات مصرفی شان را از داخل استان تامین کنند و این موضوع طی نامه ای به آن ها ابلاغ شده است و آن ها موظف هستند تجهیزات مورد نیازشان را در صورتی که در داخل استان تولید می شود، حتماً از آن جا تامین کنند.
«بدری» می افزاید: موضوع را به ذی حسابان و واحدهای مالی و مدیریت صنایع بزرگ استان هم اعلام کرده ایم، دستور اکید استاندار نیز همین بوده است.
او خاطرنشان می کند: البته برخی اقلامی که تخصصی است و نمی توانند داخل استان آن‌ها را تامین کنند ناچار هستند از خارج از استان تهیه کنند.او ادامه می دهد: صنایع بزرگ را موظف کرده ایم تمام پیمانکاران اغذیه، حمل و نقل و بیمه ها را از داخل استان تامین کنند و تقریباً به این امر عمل کرده اند.
وی اظهار می کند: وقتی مثلا می گوییم ما شمش فولاد با آلیاژهای مختلف یا شمش آلومینیوم را تولید می کنیم یا اوره ای که تولید می شود به واحد کوچک تری برود و به محصول دیگری با ارزش افزوده بیشتری تبدیل شود، آن را به عنوان صنایع پایین دستی می شناسیم.
او می افزاید: در شرکت آلومینای جاجرم پودر آلومینیوم تولید می شد که در سال گذشته شمش آلومینیوم هم راه افتاد یعنی یک مرحله جلوتر آمدیم.
او می گوید: برای صنایع بعد از شمش هم باید سرمایه گذاری شود، برای آن برنامه داریم و جزو پروژه های اقتصاد مقاومتی استان است که به قطعه تبدیل شود یعنی یا ریخته گری یا فرمی که به قطعات آلومینیومی تبدیل و برای مصرف صنایع خودرو و برقی استفاده شود.
وی اضافه می کند: در فولاد هم این برنامه وجود دارد و تا حدودی موفق بودیم، قطعه سازی باید زیاد شود و به سمت قطعات تخصصی برویم.
«بدری» تصریح می کند: در حوزه پتروشیمی هم مواد خروجی باید به صنایع دیگر و به مواد پتروشیمی کاربردی تر تبدیل و ارزش افزوده بیشتری ایجاد شود.
وی در پاسخ به این پرسش که چرخه صنایع بزرگ و پایین دستی در استان تا چه اندازه ایجاد شده است؟ می افزاید: در اسناد توسعه برای آن ها نقشه راه کشیده و به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ابلاغ و تسهیلات و فرصت های سرمایه گذاری همه آن ها دیده شده است.
به گفته مدیر کل اقتصادی استانداری خراسان شمالی، فرصت های سرمایه گذاری صنایع پایین دستی استان استحصال شده است و در صورت ورود سرمایه گذار، حمایت های مالی و تسهیلاتی صورت خواهد گرفت تا این چرخه کامل شود.
او می گوید: با صنایع بزرگ هم جلساتی داشتیم که از نظر فنی از این صنایع حمایت و به گسترش صنایع پایین دستی کمک کنند.