ناگفته های دهقان از بازی در نقش «رضا شاه»
قضاوت درباره «معمای شاه» زود است
مریم ضیغمی-پیش از جعفر دهقان، داوود رشیدی در فیلم سینمایی «کمال الملک»، احمد نجفی در سریال «عمارت فرنگی» و سعید راد در سریال «در چشم باد» نقش رضا شاه را بازی کرده‌اند. رضا شاه جزو افرادی است که در تاریخ معاصر کشور، نامش فراوان به گوش می‌خورد. او بنیان‌گذار سلسله پادشاهی پهلوی است که تا پیش از کودتا و پایان‌دادن به سلطنت و پادشاهی قاجار، رضاخان میر پنج خوانده می‌شد. در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب آثار مختلف تلویزیونی با موضوع تاریخ معاصر ساخته شده که بخشی از این سریال‌ها به زندگی رضاشاه اختصاص داشته است. سریال «معمای شاه» جمعه شب ها روانه آنتن شبکه اول سیما می شود و جعفر دهقان بازیگر 55 ساله سینما و تلویزیون ایفاگر نقش رضا شاه است. او بازیگری در تئاتر را از سال ۱۳۵۴ و هم چنین بازی در سینما را از سال ۱۳۶۰ با فیلم «توجیه» به کارگردانی «منوچهر حقانی پرست» آغاز کرد.۳۴ فیلم در کارنامه بازیگری جعفر دهقان به ثبت رسیده است که از جمله آن ها می توان به «روزگاری عشق و خیانت»، «بی همتا»، «حماسه مجنون»، «شهر آشوب» و ... اشاره کرد. با این بازیگر توانمند گفت و گویی انجام دادیم که می خوانید.
آقای دهقان چه خبر؟
خبر خاصی نیست بیشتر بچه های سینما و تلویزیون بیکار هستند و از تلویزیون طلب داریم. من هم برای بازی در «معمای شاه» طلبکار هستم.
چه کارهایی را آماده اکران دارید؟
فیلم «یتیم خانه ایران» برای شرکت در جشنواره فیلم فجر ارسال شد اما نامش در فهرست فیلم های جشنواره نیست و انتخاب نشد! مدتی درگیر بازی در سریال «معمای شاه» در نقش رضا شاه بودم و در سریال «سرزمین کهن» هم بازی کرده ام. در این سریال در 2 نقش حضور داشتم و نقش کوتاه رضا شاه را ایفا کردم. البته نقش اصلی که بازی کردم نقش ناصر قصاب بود.
شما اغلب در نقش های منفی ظاهر می شوید تا مثبت، آیا به بازی در این گونه نقش ها علاقه دارید؟
همین طور است من بازی در این نقش ها را خیلی می پسندم زیرا بیشتر جای کار دارد. البته مردم نیز با آن ارتباط بیشتری برقرار می کنند. برای ایفای یک نقش منفی، باید مطالعه و بررسی کنی و با رفتار و افکارشان آشنا شوی. ببینی نگاه آن ها چگونه است؟ بازی در نقش های منفی خیلی سخت است.
با سریال «معمای شاه» در نقش شخصیت منفی رضا شاه مهمان شبکه اول سیما هستید. بفرمایید نخستین برخوردتان با نقش چگونه بود؟
همیشه دوست داشتم نقش رضاشاهی را بازی کنم که در قصه بیشتر به آن پرداخته شده است و مخاطب آن را بیشتر می بیند. این اتفاق در «معمای شاه» برایم پیش آمد و وقتی این نقش به من پیشنهاد داده شد احساس کردم می توانم در این کار آن را کامل تر جلوی دوربین ببرم. من شخصیت رضا شاه را آن گونه که بوده بازی و تلاش کردم به نقش آن، چیزی از خودم اضافه نکنم. در مورد شخصیت «رضا خان» برداشت های متفاوتی وجود دارد اما من خود را موظف دانستم آن چیزی را بازی کنم که محمد رضا ورزی به عنوان کارگردان می خواهد. گرچه حس می کنم در این سریال هم حضور رضاشاه آن طور که باید و شاید نیست و به همه وجوه زندگی او به طور کامل پرداخته نشده اما در همین حد هم به نظرم خوب بود و برای من به عنوان بازیگر جای کار داشت.
با این وجود رضا شاه قصه ورزی را چگونه دیدید؟
در سریال «معمای شاه» به اقتضای قصه، خیلی زود از زندگی اصلی رضاشاه می گذریم، به زمان تبعید شدنش می رسیم و بعد از آن هم در داستان به خاندان پهلوی و محمدرضا پرداخته می شود در صورتی که او صاحب حکومت پهلوی بود و نقش پررنگی در برهه ای از تاریخ داشت.
بازی های قبلی بازیگرانی که نقش رضاشاه را بازی کرده بودند، دیده بودید؟
من با مخاطبانی که این نقش ها را دیده بودند صحبت کردم، از سوی دیگر بازیگران زیادی را دیده بودم که نقش رضاشاه را بازی کرده بودند اما نمی توانستم هیچ کدام آن ها را باور کنم. البته این احساس من بود اما موشکافانه همه چیز را از نظر فیزیک، بیان، نگاه و حتی رفتار رضاشاه با اطرافیانش بررسی کردم. من برای خود طراحی جدیدی از شخصیت رضا شاه داشتم و از تجربه ها و دانسته هایم در ایفای نقش استفاده کردم. البته سعی کردم از تجربه همه دوستانی که در گذشته این نقش را بازی کرده بودند استفاده کنم.
شما چه کردید تا نقش باورپذیر شود؟
باید بیشتر به خود رضاشاه به عنوان یک شخصیت فکر می کردم نه به عنوان بازیگری که قرار است آن نقش را جلوی دوربین بازی کنم. در طول مدت بازی خودم را جای شخصیت قرار داده بودم که اگر در چنین شرایطی بودم چه اتفاقی می افتاد و چه کار می کردم. از سویی هم باید ابتدا این شخصیت را باور می کردم بعد آن را با توجه به طراحی که انجام داده بودم مقابل دوربین بازی می کردم.
برای ارائه نقش چقدر با کارگردان تعامل داشتید؟
من و ورزی خیلی با هم مشورت می کردیم و به نتایج خوب و مشترکی می رسیدیم. جنس بازی و دیالوگ های تاریخی فرق دارد بنابراین محدودیت هایی هم در این زمینه وجود داردکه باید همه آن‌ها رعایت شود.
یعنی دیالوگ ها را تغییر دادید؟
بله بعد از این که تصویربرداری برخی قسمت ها تمام شد رفتیم و برخی دیالوگ ها را دوباره ضبط کردیم.
البته منظور من بیشتر نوع بیان دیالوگ‌ها بود.
این مسئله دیگر به نگاه و خواست کارگردان برمی گردد کــه چنین بیانی را از ما می خواســت.این نکته را هم در نظر بگیرید که نوع بیان فردی مثل رضاشاه که در دربار اســت و با سفیران و درباریان معاشرت دارد باید با آدم های عادی فرق کند. ما به عنوان بازیگر نمی توانیم خیلی در فیلم نامه دخل و تصرف کنیم.
وقتی فیلمنامه را خواندید دیالوگ ها برای تان باور پذیر بود؟
بله اما برخی از دیالوگ ها سر صحنه تغییر می کرد چون فیلم نامه سر صحنه نوشته می شد و کامل نبود. رضاشاه «معمای شاه» متفاوت تر با دیگر رضا شاه هایی است که تا کنون پرداخته شده و من ویژگی های دیگری از او را مقابل دوربین بردم.
برای رسیدن به نقش چقدر تحقیق کردید؟
همیشه برای ارائه نقش تحقیق و مطالعاتی انجام می دهم تا بتوانم نقش را به درستی ایفا کنم.
گریم و لباس چه تاثیری در نزدیک شدن به نقش رضا شاه داشت؟
این موضوع خیلی موثر بود. من به عنوان بازیگر نقش رضا شاه هنگامی که گریم می شوم و لباس آن شخصیت را به تن می کنم برایم نقش باور پذیر تر می شود، بنابراین تلاش خود را می کنم تا همه رفتار و حرکات رضا شاه را به درستی بازی کنم. این را هم بگویم که تفاوت های فیزیکی بین من و رضا شاه وجود داشت مانند تفاوت قد من و این شخصیت. از آن جایی که قد من 180سانتیمتر است و رضاشاه قد بلندتر بود، برایم پوتینی طراحی کردند که 10، 15 سانتی متر پاشنه داشت تا قدم بلند تر شود.
آیا «معمای شاه» مطابق با واقعیت های تاریخی به تصویر درآمده است؟
نمی توانم تحلیلی در این باره داشته باشم چون فیلم نامه زمانی که بازی می کردم کامل نبود.
البته معتقدم اکنون برای این سریال قضاوت زود است و اجازه دهید قسمت های بیشتری از آن روانه آنتن شود.
حرف آخر؟
انشاءا... وضعیت مالی سینما و تلویزیون خوب شود و همکارانم بتوانند کار کنند اکنون بیشتر آن ها بیکار هستند در حالی که عید نوروز هم نزدیک است.