آیا پرونده مدارس خشتی و گلی استان تا سال 96 بسته می شود؟ این سوال از مهمترین سوالاتی بود که در یک جمع گرم و صمیمی مطرح شد؛ جمعی که قبول دارند در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست،جمعی که به آنچه انجام می دهند اعتقاد دارند و می دانند که هر قدمی که درراه پیشرفت مدرسه سازی بردارند رفتن به سمت توسعه و فرهنگ است و اگر مدرسه نباشد، اگر مدرسه سازی نباشد، اعتقادات، فرهنگ، تاریخ و باورهای ما دستخوش بحران می شود.میهمانان روز سه شنبه روزنامه «خراسان شمالی» خیلی ویژه بودند. این میهمانان بارها و بارها زنگ مدارسی را به صدا درآورده اند که درمناطق کویری،دل جنگل های دورافتاده، کوهستان های صعب العبور و نقاطی قرار دارند که گذر هر فردی به آن جاها نمی افتد. با انسان هایی نشست و برخاست و تماس دارند که صدهامدرسه ساخته اند. اگر بگوییم آموزش و پرورش امروز ما مدیون اقدامات خیران مدرسه ساز است گزاف نگفته ایم. وقتی پای صحبت «صالحی» و «جعفری» نشستیم گمان نمی کردیم این گفت و گوی 120 دقیقه ای ما را به مناطق دور و نزدیک ببرد، به دل آدم های پیر و جوان سربزنیم و عمق ایثار و اخلاص و خدمت بی منت خیران را درک کنیم. بی دغدغه وقت گل گفتیم و گل شنیدیم با این انسان های متواضع و مدیر کلی که گفتنی ها را می گفت تا بتواند از ظرفیت عظیمی که خیران هستند برای توسعه استان کمک بگیرد. در این 120 دقیقه ما به تاریکخانه های خبری هم سر زدیم و گاهی که با سرعت اتوبان های خبری را طی می کردیم و سرعت مان زیاد می شد، این روابط عمومی پر انرژی اداره کل نوسازی، توسعه و تجهیز بود که نقش چراغ راهنما رابازی می کرد!البته خبرنگاران روزنامه خراسان شمالی که همیشه تشنه شنیدن داستان های مگو هستند از این چراغ های سبز و قرمز و چهارراه های خبری خسته نمی شدند و دوباره صحبت را به آن جا که می خواستند می کشاندند و البته این بار این گفت و گوی ویژه میزگردی شد با حضور مهندس صالحی مدیر عامل جامعه خیرین مدرسه ساز کشور، مهندس جعفری مدیر کل مشارکت های مردمی سازمان نوسازی مدارس کشور، مهندس بابایی مدیر کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خراسان شمالی و رمضانی مسئول روابط عمومی این اداره کل.این شما و این میزگرد ویژه ما.
«آدم های چالشی جنس شان با دیگران فرق دارد».
این کلمات تقریبا نخستین کلماتی است که مدیر عامل جامعه خیرین مدرسه ساز کشور بیان می کند و در ادامه می گوید: خوشحالم که با شما دوستان آشنا شدم؛ آدم هایی که کار سختی مانند روزنامه نگاری انجام می دهید و من شخصا توصیه می کنم که در جریان سازی هایی که شده و انجام داده اید کوتاه نیایید که این رسالت است وقتی خودتان باور دارید و به کارتان معتقدید.
جذب خیران
از او می پرسم دقیقا جامعه خیرین مدرسه ساز چه می کند که پاسخ می دهد:جامعه خیران مدرسه ساز موسسه ای غیر انتفاعی است و وظیفه ای که برایش ترسیم شده، جذب خیران برای مدرسه سازی در مناطقی است که از مدرسه مناسب محروم و بی بهره هستند. گاهی خود خیران برای مدرسه سازی در مناطقی که از مدرسه بی بهره هستند، مراجعه می کنند و گاهی اوقات این افراد از قبل تصمیم گرفته اند در کجا مدرسه بسازند. مثلا در زادگاه شان و یا در هر جایی که تمایل دارند. گاهی این ما هستیم که برای مدیریت ساخت مدرسه در مناطق محروم وارد می شویم تا این خیران را به محل درست هدایت کنیم که پول شان به هدر نرود.
چه استان هایی در اولویت ساخت مدرسه قرار دارند؟
5 استان را در اولویت اول داریم که به ترتیب سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویر احمد،ایلام و خراسان شمالی است.
رتبه بندی به نسبت نیاز
چرا خراسان شمالی پنجمین استان است؟
به نسبت نیاز این رتبه ها داده شده و نباید فراموش کنیم در اولین اولویت قرار دارد. این نیازسنجی را وزارت خانه انجام می دهد و در اختیار ما می گذارد. این اولویت ها را برای خیری که می آید و هنوز تصمیم نگرفته در کجا مدرسه بسازد بازگو می کنیم و او در انتخاب خود مختار است و اگر انتخاب نکرد توصیه می کنیم که اولویت یک ما کجاست.سیستان و بلوچستان به نسبت دیگر استان ها واقعا محروم ترین استان از لحاظ فضای آموزشی است و کل این استان را رصد و این محرومیت را کاملا لمس کرده ام. در هر حال ما خیران را هدایت و فرآیند ساخت پروژه را رصد می کنیم. جامعه خیران دارای هیئت امنایی است که نماینده ای از هر یک از 31 استان کشور دارد.ما از رسانه ها انتظار داریم در این کار بزرگ ما را همراهی کنند.
بیان تنگناها
مدیر کل مشارکت های مردمی سازمان نوسازی مدارس کشور، رشته کلام را به دست می گیرد و می گوید: رسانه ها و خبرنگاران بازوی ما هستند و می توانند در این کار خیر کمک کنند.
جعفری با اشاره به این که در ماه شعبان قرار داریم می گوید: دستور دین است که به ترویج علم و دانش به هر شکل ممکن کمک شودو در حال حاضر هم مهم ترین مشکل آموزشی، کمبود و نبود فضای آموزشی است.
مشارکت مردم چه دستاوردهایی داشته است؟
جعفری: خیران از خودگذشتگی می کنند و گاهی در حالی که می شود با پولی که هزینه می کنند هزار کار دیگر انجام دهند مدرسه می سازند. درد جامعه را درک می کنند و متوجه هستند که چه باید کرد و اعتقادات قوی هم دارند. خیری داریم که 72 مدرسه به نیت 72 شهید کربلا در اردبیل ساخته است در حالی که خیلی ها حتی اسامی همه شهدای کربلا را نمی دانند. برخی ها با ساختن مدرسه بیغوله هایی را حذف کرده اند که در آن جاها هر آن خطر در کمین دانش آموزان بوده است.این انسان ها به دستور قرآن عمل کرده اند. یکی از مهمترین اهداف برگزاری جشنواره خیران مدرسه ساز هم تأکید بر همین امر است. از اهداف دیگر ما در برگزاری جشنواره ها بیان مشکلات و تنگناهایی است که خیران با آن ها در گیرند. الان مشکل دیگری هم به مشکلات ما اضافه شده و این است که برخی ها می گویند دیگر به مدرسه نیازی نیست و خیران بیایند بیمارستان بسازند. این در حالی است که اگر مدرسه نباشد و علم و دانش نباشد پزشک، دارو و درمان هم نیست در حالی که دانش و علم آموزی جریانی است که همیشه ادامه دارد و نیاز است که فضای آن هم فراهم شود.نهادینه کردن فرهنگ کار خیر هم از دیگر اهداف این جشنواره هاست؛ به عنوان مثال ما مدرسه ای را در بجنورد افتتاح کردیم که نتیجه پس انداز بخشی از حقوق خانم دکتری است که به نیت 14 معصوم آن را کنار گذاشته و تاکنون 3 مدرسه ساخته است. نهادینه کردن کار خیر دستاوردهایی دارد که نمونه ای از آن ها این موارد است.در این جا مدیر کل نوسازی، توسعه و تجهیز رشته کلام را به دست می گیرد.مهندس «بابایی» می گوید: باید کار خیر را نهادینه کنیم اما گاهی نتوانسته ایم به این هدف برسیم و در استان ما در این بخش باید بیشتر تلاش شود. ما نتوانسته ایم این مجامع را در این جا فعال کنیم و فقط مجمع خیران بجنورد شکل گرفته است.
استفاده نشدن از ظرفیت خیران
چرا نتوانسته ایم از این ظرفیت در استان استفاده کنیم؟
نتوانسته ایم هدف خود را درست منتقل کنیم و این در حالی است که خیرانی در استان هستند که تبدیل به بازوهای توانایی برای ما شده اند. در شهرستان ها هنوز مجامع خیران ما راه اندازی نشده اند و البته در این موضوع آموزش و پرورش هم باید ورود پررنگ تری داشته باشد.خیران همیشه افراد متمکن به لحاظ مالی نیستند؛ گاهی از یک منطقه دورافتاده می شود شروع کرد و مدیر و معلم با انعکاس مشکلات مدرسه خیر ساز شوند. صحبت فقط خیر بودن نیست بلکه خیر ساز بودن هم مهم است.خیلی ها تمکن مالی ندارند اما می توانند با کارهایی که انجام می دهند خیر ساز شوند و این فرهنگی است که باید ایجاد کنیم و به دانش آموزان انتقال دهیم و نمونه هایی را در استان داریم. ما به لحاظ شرایط مالی استانی ضعیف هستیم و ممکن است خیران نتوانند در پروژه های بزرگ مشارکت کنند اما می توان کار گروهی انجام داد. فرهنگیانی داریم که با اندوخته هایی ناچیز درماه توانسته اند کارهای بزرگی انجام دهند.
ما نیاز داریم که فرهنگ سازی شود و این فرهنگ جا بیفتد و در این راه اصحاب رسانه و صدا و سیما می توانند ما را یاری کنند. ما که کار بازرگانی انجام نمی دهیم کار فرهنگی انجام می دهیم.خیری با ما آمده بود که با تک تک اهالی روستا دست داد احوال پرسی کرد و حتی وی کودکی را بوسید که شاید خیلی ها حتی برای انجام آن رغبتی نداشته باشند در حالی که 40 سال در آلمان بوده و این ها را باید نوشت، ثبت کرد و فیلمبرداری کرد و به مردم نشان داد تا این فرهنگ نهادینه شود.از سویی توسعه فضاهای مدارس روستایی از اولویت های ماست اما بسیاری از آن ها باید تخریب و بازسازی شوند و خیران هم در این مورد کمک کرده اند اما می توانیم با ارتباطی که بین مدیران و خیر برقرار می کنیم بیشتر از ظرفیت این افراد استفاده کنیم. از سویی باید خیران استان را جذب کرد و در جایی که خودمان خیر داریم باید این ظرفیت استانی را فراموش نکنیم. البته لازم به ذکر است که کار جذب خیر کار سختی است.
آیا خیران پای کار می مانند و یا ممکن است از ادامه کار منصرف شوند؟ خیر را چگونه می توان نگهداشت؟
کار جذب خیران کار سختی است اما از آن سخت تر کار نگهداری خیر است. خیران نیاز به تسهیل شدن کارشان دارند. مورد داشتیم که خیر کشوری آمده بود ولی برای تأمین زمین به مشکل برخورده ایم و کاری را که می شد با 2 میلیارد تومان انجام داد آن قدر طول کشید که هزینه ساخت به 5 میلیارد تومان رسید و ظرفیت 5 میلیارد تومانی را در واقع از دست دادیم. این گره ها نه سیاسی است و نه چیز دیگری اما برای افراد خیری که با صداقت پا پیش گذاشته اند باید راه را هموار کرد نه این که سرعتگیر گذاشت.
جعفری: مسائل را نباید سیاسی کرد اما برخی می خواهند این کار را بکنند و به مجمع خیران نگاه غیررسمی دارند.
صالحی: جامعه خیران قدم های خیلی خوبی بر داشته است و در برخی مناطق مدارس 5 شیفته بودند که با کمک خیران این مشکلات رفع شده است. خوشبختانه فضای غالب این طور نیست و در بسیاری از نقاط و اکثر استان ها 3 ضلع استانداری، آموزش و پرورش و نوسازی هماهنگی خوبی دارند. البته باید گفت که این روزها رقبایی هم پیدا کرده ایم مانند افرادی که خیران را به سمت بیمارستان سازی و دانشگاه سازی هدایت می کنند. در راه مدرسه سازی باید بین همه اداره ها هماهنگی باشد و اگر می خواهیم مجمع این استان هم شکل بگیرد و فعالیت خوبی داشته باشد باید خیر استانی را معرفی کنید که بتواند کار کندشکل عملیاتی کار را با چشم خود ببیند نه این که رئیس مجمع خیران تان در یک استان و شهر دیگری باشد.
هم استانی های ما خیلی متمکن نیستند چگونه میتوان از آن ها کمک گرفت؟
جعفری: این طور نیست که همه خیران متمکن باشند؛ بعضی از مدارس با پول قلک دانش آموزان و معلمان ساخته شده است. این ها همان اندک هایی است که جمع و سپس زیاد می شود.
آیا پرونده حذف مدارس خشتی و گلی استان تا سال 96 بسته می شود؟
اعتبار ساخت مدرسه با 200 کلاس درس مصوب شد و رقم 20 میلیارد تومان هم اختصاص یافت که در 2 سال پرداخت شود و 91 درصد اعتبار سال اول را دریافت کردیم و از 10 میلیارد دیگر تقریباً همین قدر دریافت شد اما چون از محل اعتبار قانون تخریب مدارس فرسوده و مدارس بدون استحکام بود، برابر تفاهم نامه مکلف شدیم 25 درصد را به مقاوم سازی و بقیه را در تخریب و بازسازی هزینه کنیم.خوشبختانه 9 میلیارد و 100 میلیون تومان داده شد و چرتکه هم بیندازیم می بینیم رقم خوبی در بی پولی است. اما چون عنوان پروژه های حذف مدارس خشتی و گلی ردیف خاصی ندارد این مدارس را به عنوان مدارس مستحکم سازی و نیازمند به مقاوم سازی و فرسوده باید در نظر گرفت.
چند مدرسه خشتی و گلی در استان داریم؟
80 مدرسه را احصا کردیم و ساخت آن مصوب شد و 500 کلاس درس کانکسی داریم که بعد از مدارس خشتی و گلی به سمت حذف این کلاس ها می رویم.36 مدرسه با 110 کلاس تحویل داده شده است. مدارسی داریم که تخریبی است اما در کنار ساخت مدارس دیگر مجبوریم از آن ها استفاده کنیم و امیدواریم بعد از ساخت مدارس جدید از مدارس قدیمی استفاده نشود.یکی از مشکلاتی که داریم این است که در برخی مدارس روستایی محوطه نداریم و اگر بخواهیم به این ها بپردازیم نمی شود. فعلاً اولویت ما حذف این مدارس است.
از 80 مدرسه 36 تا در حال ساخت است و 44 تا می ماند آیا این ها سال دیگر تمام می شوند؟
9 میلیارد سال 95 هنوز ابلاغ نشده اما ما شروع کرده ایم و از سویی دوباره مدارس خشتی و گلی را بازنگری و با شناسنامه بررسی می کنیم و ممکن است رقم مدارس خشتی و گلی و تخریبی ما بیشتر شود. از سویی ما از معدود دستگاه هایی هستیم که مصوبات سفر رئیس جمهور را عملیاتی کرده ایم. به برکت سفر رهبری هم 70 هزار متر مربع مدرسه ساخته ایم.
وضعیت مدارس ما در استان را چگونه ارزیابی می کنید؟
صالحی: نسبت به استانی مانند سیستان و بلوچستان خیلی خوب است اما از اولویت های نخست ما در معرفی به خیران است.
در حذف مدارس خشتی و گلی هم خیران مشارکت دارند؟
درساخت 4 مدرسه مشارکت دارند.
چند خیر مدرسه ساز داریم؟چند نفر از استان ما هستند؟
جعفری: 26هزار نفر خیر مدرسه ساز در کشور داریم که برخی ها حتی 4 مدرسه هم ساخته اند. خیری به نام ابراهیمی 100 مدرسه و خسرو شاهی 424 مدرسه ساخته اند. آقای حافظی پر سن ترین خیر است با 100 سال سن و خیری داریم که به نام کودک یک ساله خود مبلغی برای کار خیر اهدا کرده است. رکسانا و کیانا هاشمی کم سن ترین خیران مدرسه ساز ما هستند.
خیران خارجی هم داریم؟
صالحی: بله معروف ترین آن ها یک خیر آلمانی به نام «برند روز» است که به علت مهمان نوازی روستاییان فقیری در غرب کشور که با آن ها در یک مسیر کوهنوردی آشنا شد در روستای شان مدرسه ساخت و جالب این که چند سال بعد با دخترش بازگشت و مدرسه را به نام دخترش نامگذاری کرد و یک مدرسه در دهی مجاور همان ده را هم بازسازی کرد.نمونه ای از موارد خارجی گروهی، جوانان منسجمی هستند که در انگلیس درس می خوانند و مدرسه ساز هستند و تا الان 7 مدرسه در کشور ساخته اند و هشتمین را هم می سازند که برای کم بینایان و نابینایان است.خیرانی داریم که دوست ندارند نام شان عنوان شود و ما فقط نماینده های شان را می شناسیم.
وضعیت مدارس ما در دیگر کشورها چگونه است؟
صالحی: در امارات و ترکیه مجمع خیران مدرسه ساز داریم. خانم آهین در آنکارا مدرسه خیلی خوبی ساخته است اما وضع مدارس ما در دیگر کشورها خوب نیست به طوری که ایرانیان ساکن این کشورها گاهی مجبور می شوند بچه های شان را در مدارس خارجی ثبت نام کنند. ما در خارج از کشور هم مدارس خوبی نداریم در آنکارا مدرسه ای داشتیم که وضعیت خیلی نا مناسبی داشت و در مجموع 1000 خیر مدرسه ساز در خارج از کشور داریم.افراد شاخص مدرسه ساز ما افرادی هستند که بیش از 80 ،90 مدرسه ساخته اند و تعداد آن ها زیاد است.
تا چه زمانی به کمک های خیران احتیاج داریم؟
صالحی: همیشه به کمک خیران نیاز است.
جعفری: تا زمانی که دانش آموز داریم مدرسه هم نیاز داریم و روند مدرسه سازی وجود دارد.
مهم ترین چالش های این بخش چیست؟
صالحی: کمبود اعتبار از مهمترین چالش های این بخش است.
جعفری: خیران دوست دارند با دولت مشارکت کنند و نوسازی سعی کرده شریک خوبی برای آن ها باشد. اما گاهی وسط می آید و اگر پوشش داده نشود دلسرد می شود.اکنون تلاش می کنیم به سمتی برویم که خیران در اتمام مدارس نیمه تمام به ما کمک کنند. در برخی استان ها استانداران تلاش خوبی می کنند تا خیران پای کار بیایند و برای پروژه ها اعتبار می گذارند، مانع را بر می دارند و هماهنگی های بین دستگاهی را انجام می دهند که خیلی نتیجه بخش است مانند سیستان و بلوچستان و چهار محال و بختیاری.
11 میلیارد تومان می خواهیم
چقدر اعتبار برای پروژه های ناتمام و متوقف استان لازم است؟
بابایی: 11 میلیارد تومان برای پروژه های مدرسه سازی متوقف استان لازم است. پروژه های نیمه تمام ما فعال و دارای اعتبار است اما تخصیص ندارد. 70 میلیارد اعتبار سفر رهبری داریم که مصوب و تخصیص یافت و این پروژه ها در همه مناطق استان دیده می شود.برای اتمام این پروژه ها نیازمند عزمی استانی و فرا دستگاهی هستیم. موضوع جذب خیر نیازمند همکاری مطلوب همه دستگاه هاست.
مطبوعات و صدا و سیما هم باید به کمک ما بیایند ودر شناسایی خیران کمک کنند. هنگامی که در یک جلسه نشسته ایم تا کار کنیم اگر زیرساختی مهیا نیست باید بگویند. مدرسه سازی ازاولویت های استان است مانند راهسازی، آبرسانی و در سفر رهبری هم اعتبارات خوبی داده شد و تاکنون توانسته ایم آن را جذب کنیم. اعتبارات سفر رهبری را در کنار سایر اعتبارات قرار ندادیم و در این زمینه از صفر تا صد پروژه را با این اعتبارات ساختیم.اما آنچه مهم است و به آن نیاز داریم این است که این حرکت در تمام دستگاه ها فراگیر باشد اما گاهی دستگاه هایی مانند شهرداری ها می آیند و انگار می خواهند با ما مقابله کنند وجلوی کار را می گیرند.
در بعضی از جاها شهرداری ها مدرسه ها را آسفالت می کنند و در این جا شهرداری ها پروژه ها را آسفالت می کنند.
آیا بچه های شماها در این مدارس درس نمی خوانند؟در برخی جاها شهرداری ها آنقدر خوب و هماهنگ هستند که در آسفالت محوطه ها هم همکاری می کنند اما در استان ما با وجود این که در این موارد قانون داریم اما همکاری های لازم نیست و اگر هم هست افت و خیز دارد و با وجود دستور استاندار تمکین نمی کنند.این چالش است و همکاری ها بگیر و نگیر دارد با وجود این که خیلی از دستگاه های نظارتی به ما کمک می کنند ولی برخی دیگر مانع تراشی می کنند و نباید این قدر بخشی حرکت کنیم که هم به ضرر ماست و هم به ضرر خودشان و توسعه استان. شورای آموزش و پرورش به عنوان بزرگترین مجموعه که نیازمندی ها را احصا می کند باید این رسالت را برای همه تبیین کند و این موارد در این شورا حل و فصل شود ولی نمی شود شاید ایراد از ماست .
چند کلاس درس باید نوسازی شود؟
بابایی: هزار و 500 کلاس درس فرسوده داریم که ساخت آن ها مانده و این موضوع عین واقعیت است ولی کارهای خوبی هم انجام شده است. بخشی از این عقب ماندگی میراثی است که از قبل از تفکیک استان بوده و به یادگار به ما رسیده است.