هجوم بی رحمانه ریزگردها
تعداد بازدید : 144
خبری در کارتابل مسئولان نیست
نویسنده : اسدی
افشره
بر اساس آمار سال گذشته خراسان شمالی تنها 98 روز هوای پاک و در سال های 94 و95 حدود 3 روز هوای ناسالم داشته که وضعیت از حالت بحران گذشته بود آمار روزهای ناسالم استان در 2 سال مذکور ممکن است بیش از این آمار باشد زیرا در سال 94 ایستگاه سنجش آلودگی هوای استان خراب شده و خاموش بود.
آنچه مشخص است این است که پدیده انتشار ریزگردها در یک دهه گذشته افزایش داشته و وضعیت بحرانی هوای استان در سال های گذشته ناشی از پدیده ریزگردها بوده است.
پدیده آلودگی هوا متأثر از دلایل مختلفی از جمله وجود آلاینده ها، عملیات استخراج از معادن، فعالیت خودرو و کارخانه ها، انتشار گسترده ریزگردها و دلایل متعدد دیگری است. بر اساس آخرین اخبار منتشر شده از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی، در بهار سال جاری، استان تنها 30 روز هوای پاک داشته که این امر متأثر از عوامل مختلفی از جمله ریزگردها بوده که به عنوان دلیل عمده آلودگی هوا به آن اشاره شده است. اما این موضوع که چرا در سال های گذشته شاهد هجوم ریزگردها به استان بوده ایم و چرا تاکنون این پدیده مورد کنترل قرار نگرفته است موضوعی است که باید بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد. اکنون می توان گفت با وجود هجوم ریزگردها به استان اما در کارتابل مسئولان برنامه ای برای مقابله با آن وجود ندارد.گفته می شود حضور ریزگردها در استان متأثر از عوامل داخلی و بیرونی است که کنترل بخش بیرونی آن به مراتب دشوارتر از منابع داخلی است و نیاز به مشارکت های ملی دارد این در حالی است بارها عنوان شده کنترل منابع داخلی پراکندگی ریزگردها هم به خوبی انجام نمی شود. انتشار ریزگردها در استان ناشی از وجود بیابان های گسترده، اراضی کشاورزی شیب دار رها شده و فعالیت های غیر استاندارد برخی سنگ شکن هاست که بر شرایط نامناسب هوای استان افزوده است.
عوامل ایجاد ریزگردها
«یزدانی» مدیر پروژه ترسیب کربن خراسان شمالی با بیان این که مسئله ریزگردها به عنوان یکی از چالش های اصلی کشور مطرح است، می گوید: وجود کانون های بحرانی فرسایش بادی در کشور به ویژه در استان های بیابانی، از مهمترین عوامل داخلی مؤثر در بروز پدیده ریزگردهاست.
وی بیابان زایی را از عوامل ایجاد ریزگردها ذکر و عنوان می کند: محدودیت های اقلیمی، سازندهای زمین شناسی حوزه کال شور، بافت سنگین و عمیق، زهکشی نامناسب، نفوذپذیری کم و ساختمان توده ای خاک های دشت های منتهی به کال شور در جاجرم و اسفراین که در واقع به عنوان پلایا شناخته می شوند از عوامل طبیعی بیابان زایی در استان هستند.
وی با بیان این که بخشی از بیابان زایی استان ناشی از عوامل انسانی است، ادامه می دهد: سابقه تاریخی مناطق جاجرم، گرمه و اسفراین در امر دامداری و تداوم آن از گذشته های دور تا به امروز، تشدید فشار بر پوشش گیاهی مراتع بیابانی با توان اکولوژیک پایین جاجرم، گرمه و اسفراین در پی افزایش جمعیت و کاهش زمینه اشتغال، روش های نادرست کشاورزی و بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی از عوامل انسانی دخیل در بیابان زایی در استان و پراکندگی ریز گردهاست.
وی با بیان این که به طور کلی عوامل موثر در ایجاد پدیده ریزگردها شامل وضعیت زمین، دانه بندی و نوع خاک، رطوبت خاک، پوشش گیاهی منطقه و عوامل متعدد دیگری است، اظهارمی دارد: از آن جایی که کانون های بحرانی فرسایش بادی در استان های بیابانی کشور است بنابراین برای کنترل این پدیده و بروز ریزگردها باید روی این مناطق متمرکز شد.
وی با بیان این که کانون های بحرانی استان در مساحتی به وسعت 96 هزار و 861 هکتار در شهرستان جاجرم واقع شده اند، می افزاید: غرب شوقان هم با مساحت 3 هزار و 673 هکتار ازمناطق برداشت استان است که برای مقابله با پدیده بیابان زایی و بروز ریزگردها می توان اقداماتی از جمله قرق، حفاظت و برنامه های آموزشی و ترویجی را انجام داد.
وی با بیان این که طرح ترسیب کربن هم با هدف بیابان زدایی و احیای مراتع تخریب شده در 20 استان کشور از جمله خراسان شمالی در حال اجراست، ادامه می دهد: طرح ترسیب کربن، پروژه مهمی در مقابله با ریزگردها، بیابان زدایی و دفع چالش های زیست محیطی محسوب می شود که هدف آن ارتقای سرمایه انسانی، زیربنایی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی است.وی ادامه می دهد: این پروژه به دنبال این است که برای بهره برداران از منابع طبیعی مشاغل جدید و جایگزینی را ایجاد کند تا به نوعی وابستگی آن ها به منابع طبیعی کمتر شود و در نهایت تخریب منابع طبیعی نیز کاهش یابد.
وی با اشاره به ارتباط پدیده ریزگردها با منابع طبیعی و هشدارهایی که درباره آلودگی هوا و گذشتن از مرز هشدار داده شده است، عنوان می کند: تخریب منابع طبیعی و محیط زیست توسط انسان از عوامل بروز پدیده بیابان زایی است.
«یزدانی» با بیان این که تخریب این منابع ارزشمند، فعال شدن کانون های بحرانی فرسایش بادی را در پی دارد که نتیجه آن بروز پدیده گرد و غبار است، عنوان می کند: به عنوان مثال از بین رفتن پوشش گیاهی بر اثر بهره برداری بیش از حد و افت سطح آب های زیرزمینی که عامل انسانی در آن نقش دارد از عوامل بروز این پدیده است.
وی ادامه می دهد: با این که امسال اعتبار بیشتری نسبت به سال های گذشته به طرح ترسیب کربن اختصاص یافته است اما اجرای طرح های مطالعاتی مشروط به تخصیص اعتبار است.«یزدانی» با بیان این که تلاش هایی برای کنترل بیابان زایی انجام شده است اما نمی توان گفت که در این امر موفق بوده ایم، تصریح می کند: می توان گفت که طرح های کنترل بیابان زایی در استان رشد داشته و بیشتر شده است.
وی می افزاید: اراضی شیب دار رها شده در استان آمار بالایی دارد که این اراضی سهم بیشتری در پراکندگی ریزگردها دارد که در تمام استان وجود دارد و بستری برای تولید گرد و غبار است.
خطر جدی
در همین رابطه، معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با ارائه آمار وضعیت هوای استان در سال های 95 و 94 می گوید: در سال گذشته، خراسان شمالی شاهد 98 روز پاک، 43 روز سالم و 34 روز ناسالم برای گروه های حساس و یک روز ناسالم برای سایر افراد بود که وضعیت بحرانی این روز به مدیریت بحران استانداری اطلاع رسانی شد.
«شکاریان» با بیان این که در این خصوص آمار دقیقی از سال 94 وجود ندارد، ادامه می دهد: این امر به دلیل خراب بودن ایستگاه پایش بوده است اما بر اساس اطلاعات موجود در این سال، استان شاهد 2 روز ناسالم بوده که وضعیت هوا از مرز هشدار و بحران گذشته بود.وی با بیان این که عوامل داخلی یا محلی آلودگی هوای بجنورد، ارتباط مستقیمی با تغییر اقلیم و خشکسالی های سال های گذشته دارند، اظهارمی دارد: علاوه بر آن، فعالیت سنگ شکن ها در اطراف شهر، پیشروی بیابان در قسمتهای غرب و جنوب غربی خراسان شمالی این استان را با خطر جدی مواجه کرده است.
وی ادامه می دهد: از طرفی کشاورزان این منطقه زمینهایی را برای کشت شخم و شیار کردهاند اما به خاطر خشکسالی و ناتوانی در تأمین آب، این زمینهای نابارور به همان شکل رها شدهاند. خاک این زمینها به اندازهای سست شده است که با وزش یک باد به راحتی بلند می شود و ایجاد گرد و غبار میکند. علاوه بر این ها رودخانههای فصلی هم در فصلهای کمبارش خشک و رسوبات بستر آنها به کانون ریزگرد تبدیل میشود.
عوامل خارجی
وی به عوامل خارجی پدیده ریزگردها در استان اشاره و عنوان می کند:در کنار این عوامل محلی، وجود2 بیابان مهم به نام «قره قوم» و «قزل قوم» در ترکمنستان و وزش باد در بیابان قره قوم ریزگردهای آن را به استانهای شمال شرقی کشور و به ویژه خراسان شمالی و بجنورد میآورد.
وی اضافه می کند: با توجه به این که بجنورد به لحاظ توپوگرافی حالت کاسه ای شکل دارد قرار داشتن در جو آرام موجب ماندگاری آلودگی می شود.
وی با بیان این که جلسات متعددی با دستگاه های مرتبط برگزار و موارد به دستگاه ها ابلاغ شده است، ادامه می دهد: فعالیت سنگ شکن ها باید مرطوب و با رعایت وجود آب پاش انجام شود که این امر از سوی سنگ شکن ها رعایت نمی شود.
وی عنوان می کند: امسال 2 واحد سنگ شکن پلمب و فعالیت چند واحد به مدت 7 تا 8 ماه متوقف شده است اما بسیاری از آن ها فعالیت های خلاف استاندارد انجام می دهند و قانون محکمی برای برخورد با آن ها وجود ندارد.
وی با بیان این که تنها یک ایستگاه پایش وضعیت آلودگی هوا در استان وجود دارد، اضافه می کند: افزایش ایستگاه ها در سطح استان و دیگر شهرستان های استان، قرار گرفتن طرح های مواجه با ریزگردها در اولویت برنامه ها و وجود عزم جدی برای شناسایی کانون ریزگردها در استان از ضرورت هایی است که باید انجام شود.