هنر تئاتر در خراسان شمالی، طی سال های اخیر روزهای روشنی را به خود دیده است و هنرمندان این خطه استعداد و توانمندی های خود را به خوبی به نمایش گذاشته اند. بار دیگر فرصتی دست داد تا با تعدادی از بازیگران پرکار و فعال و البته جوان هنر تئاتر استان به گفت و گو بنشینیم و مشکلات و خواسته هایشان را از مسئولان بشنویم. گفت و گوی روزنامه «خراسان شمالی» با «اسحاق فرنود»، «سید علی محمدی» و «مهسا درگزی» را در ادامه می خوانید.
*وضعیت تئاتر استان را چطور می بینید؟
محمدی: به لحاظ مخاطب، وضعیت خیلی خوب و فروش گیشه هم خوب شده است و از سال گذشته روند صعودی را شاهد هستیم. از زمان ساخت پلاتو خیلی از افراد مشتاق تئاتر شده اند و فضای مجازی هم باعث افزایش تعداد فعالان این عرصه شده است. از طرف دیگر تعداد کارهایی که تولید می شود رو به افزایش است اما از نظر کیفیت نمی توان نظر دقیقی داد. ضمن این که باید گفت ورود افراد به عرصه هنر نمایش نیازمند مدیریت است تا ظرفیت ها هدر نرود. فعالیت شورای بازبین خوب است اما باید اعضا به روز شوند و به نظرم افرادی باید در این حوزه فعالیت کنند که کارکشته باشند و راه حل برون رفت از مشکلات را ارائه دهند. باید گفت که سانسور در شهرستان ها بیشتر از تهران و این در کارهای مشابه دیده شده است.
فرنود: به لحاظ کمیت خوب شده است اما به لحاظ کیفیت هر چند شاهد پیشرفت هستیم ولی به اندازه کمیت نیست. مقوله سانسور طبیعی است اما گاهی اوقات، هر چند طبق ضوابط پیش می رویم، موارد سلیقه ای پیش می آید که موجب اختلاف نظر می شود. درباره شورای بازبینی، با تمام احترامی که برای هیئت بازبین قائل هستم، به نظر می رسد باید افرادی با افکار جدید وارد کار شوند و نیاز است تا اعضای جوان تری عهده دار این مسئولیت باشند.
درگزی: وضعیت خیلی بهتر شده است اما در بحث گیشه هنوز خرید بلیت برای خیلی ها جا نیفتاده و جای کار دارد. قشر تحصیل کرده در زمینه تئاتر بیشتر شده است اما مسئله ای که وجود دارد، کمبود بازیگر زن خوب است که نیازمند مدیریت در این عرصه هستیم و باید به نوعی بازیگر پرور باشیم. سانسورها هم خیلی اصولی نیست.
* سهم شما به عنوان یک بازیگر در یک نمایش خوب چه اندازه است و سهم کارگردان و نویسنده چقدر؟
فرنود: معتقدم در درجه اول باید یک متن خوب باشد و اگر نمایشی خوب می شود بخش اعظم آن به متن برمی گردد. در واقع اگر همه ماجرا خوب پیش برود ۵ درصد نهایی که سهم بازیگر است خودش را نشان می دهد و اگر ماجرا خوب پیش نرود حتی اگر بازیگر حرفه ای باشد، نمی تواند اثر خوبی را ارائه کند. بنابراین معتقدم هر اندازه متن قوی باشد تمام ایده ها به ذهن بازیگر منتقل می شود.
درگزی: در یک اثر نمایشی همه عوامل به یک اندازه تاثیرگذارند. به شخصه تجربه بازی با متن ضعیف را داشتم و موافقم با این که اگر متن خوب نباشد در کل کار تاثیرگذار است، زیرا متن یعنی دیالوگ و آن چیزی که بازیگر باید ادا کند و نشان دادن آن توسط بازیگر بر همه چیز از جمله نور ومیزانسن تاثیر می گذارد. به نظرم متن می تواند قوی باشد اما می شود با بازی بد یا کارگردانی وحشتناک کار را خراب کرد.
محمدی: با نظرهای مطرح شده موافقم و معتقدم همه چیز به یک اندازه سهیم است؛ به همان اندازه ای که متن، کارگردان و طراحی سهم دارد، بازیگر هم سهم دارد. بازیگر، متن، کارگردانی و تحلیل بسیار مهم است.
*نظرتان درباره نقش مکمل چیست. تا چه اندازه به بهتر شدن نقش اصلی کمک می کند؟
محمدی: به طور کلی برای من نقش مکمل مهم نیست زیرا معتقدم هر نقشی اهمیت خاص خودش را دارد اما از طرف دیگر اگر نقش مکمل ضعیف باشد، نقش اصلی سخت دیده می شود. همه تلاشم این است که کارم را خوب انجام دهم به خاطر این که تمام اجزای نمایش مثل یک چرخ دنده اند که اگر یکی کارش را خوب انجام ندهد بقیه هم نمی توانند کارشان را خوب انجام دهند.
فرنود: نقش مکمل از ابتدا در ذهن نویسنده کلید می خورد و اهمیت آن بسیار زیاد است بنابراین برای دیده شدن نقش اصلی به نقش مکمل نیاز است. البته برعکس آن هم اتفاق افتاده است و در بسیاری از نمایش ها بازیگر مکمل آنقدر خوب بازی کرده که نقش اصلی در حاشیه قرار گرفته است.
درگزی: با گفته های هر دو موافقم. از آنجایی که به شخصه نقش های مکمل زیادی را بازی کردم هیچ وقت نقش مکمل را فرعی ندیدم و باور دارم در یک نمایش با متن خوب هیچ کدام از عناصر بیهوده وارد نمی شوند و وجود هر کدام در اتفاق ها و روابط بازی تاثیر گذار است و می توان گفت همه نقش ها هم اصلی و هم مکمل اند.
* نظرتان درباره انجمن نمایش چیست؟
فرنود: انجمن نمایش تا حالا کارهای زیادی انجام داده و حمایت های خوبی داشته است، در اختیار قراردادن فضا و برنامه ریزی درست برای تمرین. اما از آن جایی که اعضای انجمن نمایش، نمایندگان اهالی تئاتر در مقابل دستگاه های مختلف و به نوعی پل ارتباطی هستند، انتظار می رود به طور کامل از اهالی تئاتر حمایت کنند. در واقع مطالباتمان باید از سوی انجمن نمایش پیگیری شود. این بدان معنا نیست که کاری انجام نمی شود بلکه کامل نیست و گاهی اوقات احساس می شود، انجمن، نماینده اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است و می خواهد جلوی فعالیتمان را بگیرد، اگر قرار است که به هر بهانه ای جلوی کار ما گرفته شود، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و حراست وجود دارد.
درگزی: اگر انجمن برنامه ریزی داشته باشد و جدولی طراحی شود که گروه ها در سال چند کار با کیفیت ارائه دهند و انجمن حمایت کند و به نوعی رقابت سالم بین گروه ها ایجاد شود، بسیار خوب است.
محمدی: از زمانی که این انجمن روی کار آمده میل به اجرای عموم بیشتر شده است و به نوعی گروه ها تمایل به اجرای عموم دارند تا جشنواره. انجمن نمایش باید نماینده ما در مقابل بقیه باشد و به نوعی به فعالیت های هنرمندان رسمیت ببخشد و باید با ما باشد نه بر ما. ضمن این که از انجمن می خواهم پیگیری کند و هزینه هایی را برای تولید کار بگیرد تا تولید اتفاق بیفتد و بستری فراهم شود تا نمایش های موفق بار دیگر فرصت اجرا داشته باشند.
* دستمزدتان تا چه اندازه متناسب با کاری که انجام می دهید است؟
درگزی: به نظرم همه فعالان این عرصه این تجربه را داشتند که با توجه به تمرینات فرسایشی در نهایت به آن دستمزد واقعی نمی رسند و من نیز هیچ وقت به دستمزدی متناسب با کارم نرسیدم. البته این مختص به من نیست و معتقدم در دنیا افرادی که در حیطه تئاتر تجربی فعالیت می کنند به آن چه که می خواهند نمی رسند، مگر این که بعد از سال ها به شکل حرفه ای کار را دنبال کنند. با این همه دستمزدهایی که دریافت می کنم خنده دار است و ترکش های دستمزدهایم را از اطرافیانم دریافت می کنم.
محمدی: چیزی به نام دستمزد به معنای این که بابت کاری که انجام می دهیم، دریافت کنیم، وجود ندارد. در واقع آن چیزی که دریافت می کنیم، دستمزد نیست. هر چقدر کار درآمد دارد، بین افراد تقسیم می شود. برای من تقسیم مهم نیست میزان پولی که وارد کار می شود مهم است. با این همه معتقدم، دستمزدی وجود ندارد.
فرنود: چقدر خوب است که برای کاری که انجام می دهیم دستمزد بگیریم، خوشبختانه یکی، دو سال است که چیزی به نام دستمزد گرفتن، در حال شکل گیری است اما هنوز در شهرستان ها چیزی به نام بستن قرار داد جا نیفتاده است. در واقع اگر قرارداد کتبی هم بسته نمی شود، به شکل شفاهی و شفاف درباره دستمزد صحبت شود، نه این که در خلوت، با حمایت کننده صحبت شود و بعد هم منکر آن شود و قضیه به راحتی ماست مالی شود. به نظرم اگر تیم درست باشد و از همان ابتدا درباره جریان مالی درست صحبت شده باشد، می توانی مخاطب را پای اجرا بکشانی و از آن درآمد داشته باشی. اگر کارگردان و صاحب کار تنها به امید چند بازیگر برند شهر کار کنند، اتفاقی نمی افتد، اما اگر همه چیز درست باشد شاهد فروش کار و اجراهای طولانی مدت و درآمدزایی خواهیم بود.
به نظرم باید جریان بستن قرارداد در استان جابیفتد، به گونه ای که طبق برآورد اولیه نسبت به کار یا سرمایه گذاری با عوامل قرارداد بسته شود و حتی به نسبت فروش درصدی هم اضافه شود؛ ضمن این که باید فرهنگ خرید بلیت را هم در بین مخاطبان و جامعه تئاتری جا بیندازیم تا شاهد فروش خوب باشیم.
* اجرای نمایش با حمایت بخش دولتی و خصوصی برایتان تفاوتی دارد؟
درگزی: به نظرم بخش خصوصی یک اطمینان اولیه برای اجرا کردن است و من با دستمزد خوب و حتی اجرای اضافه با دستمزد جداگانه از سوی بخش خصوصی، موافق هستم تا بخش دولتی. اما در بخش دولتی باید بگویم متاسفانه دیدگاه ها نسبت به هنر به خصوص تئاتر خوب نیست. ضمن این که در بخش دولتی به این مسئله که بودجه نیست اعتقادی ندارم، در حالی که به نظرم بودجه هست اما خرج نمی شود.
محمدی: این که بگوییم بخش دولتی هیچ کاری انجام نمی دهد خوب نیست و باید یک سری مسائل را در نظر گرفت، همین که محل تمرین و اجرا بدون اجاره به گروه ها داده می شود، خود نوعی حمایت است. بنابراین معتقدم حمایت بخش دولتی لازم است، اما متاسفانه یک سری مسائل تعریف نشده است و بودجه تولید تئاتر به استان ما نمی آید و بودجه برای جشنواره است. اما اگر بخش خصوصی دستمزد ثابت را در نظر بگیرد و در صورت فروش بیشتر درصدی اضافه شود، خوب است.
فرنود: هر دو خوب است، به خصوص برای ما که درآمد دیگری نداریم اما در تهران بازیگران درجه بندی هستند و قیمت مشخصی دارند که این مسئله باید برای شهرستان ها در نظر گرفته شود. بدون توجه به اجرا شدن یا نشدن کار باید هزینه فرد تامین شود که متاسفانه هنوز به این نقطه نرسیده ایم و جزو ایده آل های ماست.
*حاضرید جایی استخدام باشید و حقوق بگیرید اما کار تئاتر انجام ندهید؟
محمدی: نه!
درگزی: به هیچ وجه!
فرنود: نه!
*چه زمانی کارگردان می شوید؟
درگزی: کارگردانی را خیلی دوست دارم، اما تا زمانی که به نقطه ای که در بازیگری لازم است نرسم کارگردانی نمی کنم.
محمدی: کارگردانی تنها مدیریت و هدایت بازیگر نیست. با این که پیشنهادهایی داشتم و به کارگردان شدن هم فکر کردم اما به این زودی این قصد را ندارم و معتقدم یک کارگردان خوب، اول باید یک بازیگر خوب باشد.
فرنود: کارگردانی را تجربه کردم اما نه کارگردان به معنای واقعی آن. شاید 6،5 سال دیگر نیاز باشد که کارگردان شوم.