بهره وری پایین؛ درد کهنه اقتصاد استان
نویسنده : زهره اسدی
افشره
کمبود نیروی متخصص و کارآمد در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و خدماتی موجب هدر رفت منابع مالی و فرصت سوزی موقعیت های پیش رو شده است، به جای این که از امکانات به بهترین شکل استفاده شود، بخشی از سرمایه گذاری ها در بخش های اقتصادی به ویژه صنایع کوچک و کشاورزی راکد می ماند و هیچ گاه به بهره برداری نمی رسد.بهره وری پایین در استان مشکل قدیمی و کهنه است که بخشی از آن از کمبود نیروی ماهر ناشی میشود.
بهره وری پایین در استان به دلیل عوامل متعددی است با این که تلاش می شود با به روز رسانی ها و ورود علم روز اهرم های اقتصادی استان قوی تر شود اما کمبود نیروهای ماهر و استفاده از نیروی غیر کارآمد مانع استفاده از ابزارهای روز و افزایش بهره وری شده است.
با این که گفته می شود بخش مهمی از دانش آموختگان استان بیکار هستند اما برای جذب آن ها در فعالیت های اقتصادی تدابیر خاصی اندیشیده نشده است و برخی فعالیت های اقتصادی استان همچنان با نیروی غیر متخصص اداره می شود.
البته دلایل متعددی موجب ایجاد این شرایط شده است، اما هر چه هست در حال حاضر جای خالی نیروهای متخصص در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و خدماتی به شدت احساس می شود. نیروهای انسانی متخصص کالبد و روح فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند، بدنه اصلی بسترهای یاد شده زمانی تنومند می شود که نیروهای انسانی متخصص و کارآمد هدایت فعالیت های مربوط به این بخش ها را در دست داشته باشند. رهاورد استفاده از نیروهای متخصص افزایش بهره وری، کاهش اتلاف وقت، ذخیره انرژی و کاهش هزینه های تولید است.
نقش این نیروهای کارآمد کلیدی و سرنوشت ساز در همه ابعاد جامعه است و حتی با وجود فناور شدن و سوق یافتن اقتصاد به سمت مدرنیته و اتوماسیون همچنان نقش نیروی انسانی به عنوان عاملی حیاتی و راهبردی در بقای اقتصاد و فرهنگ مشهود است، بر این اساس منبع انسانی متخصص، ارزشمندترین منبع امروزی است.
با این حال بخش های مختلفی از اقتصاد استان متضرر از مشکلاتی است که از کمبود نیروهای ماهر و متخصص و استفاده از شیوه های سنتی در مدیریت ناشی می شود.
به عنوان مثال سرمایه انسانی و نیروی متخصص، کلید توسعه واحدهای صنعتی کوچک است و می تواند صنعت استان را به سمت نوین سازی و رشد و ترقی پیش ببرد و کمبود سرمایه انسانی و نیروی متخصص و ماهر از حلقه های مفقود شده صنایع کوچک است که صنعت استان را متضرر کرده است. کاستی نیروی ماهر و کارآمد در صنایع کوچک و واحدهای تولیدی استان، به قدری است که به گفته مدیران واحدهای تولیدی، تنها 10 تا 15 درصد واحدهایی که فعالیت خود را در بخش صنعت آغاز می کنند، سرمایه انسانی متخصص دارند و از ارزش افزوده آن استفاده می کنند.
به طور عام استان با کمبود نیروی متخصص به ویژه در بسترهای اقتصادی مواجه است. آسیب های نبود نیروی متخصص به بخش های خدماتی استان هم وارد شده است، به نحوی که بیشتر گلایه ها از نبود نیروی ماهر است چرا که به درستی نحوه خدمات رسانی و دانش ارتقای کیفیت خدمات رسانی را نمی دانند و این موجب شده حتی در حوزه خدمات در استان شاهد نقص ها و ضعف های چشمگیری باشیم.
یکی از فعالان صنعتی استان، نبود نیروی متخصص و ماهر را یکی از بزرگ ترین و عمده ترین مشکلات صنایع به ویژه بنگاه های کوچک و متوسط اقتصادی می داند و می گوید: بررسی نیمی از بنگاه های کوچک اقتصادی استان نشان می دهد که بیشترین نیروی انسانی که در این کارگاه ها به کار گرفته شده اند نیروهای کارگر معمولی و یا افرادی با تخصص های غیر مرتبط و تجربه اندک هستند. این مشکل حتی در مدیریت بخشی از واحدهای صنعتی استان هم دیده می شود و این موجب ایجاد مشکل مدیریت سنتی در استان شده است.
«وحدانی» با بیان این که یکی از دلایل ناتوانی صنایع کوچک و به طور کلی برخی تولید کنندگان در حفظ بازار، مدیریت ضعیف و غیر متخصص است، این نقص را دلیل تعطیلی و یا فعالیت پایین واحدهای صنعتی ذکر و اعلام می کند: متاسفانه برنامه های آموزشی کمی برای مهارت آموزی به نیروهای موجود وجود دارد و یا می توان گفت برنامه منظم و منسجی برای آموزش نیروها وجود ندارد.
وی ادامه می دهد: البته می توان به شکاف بین دانشگاه و صنعت هم اشاره کرد زیرا دانش آموختگان بسیاری وجود دارند که حداقل علم تئوری لازم را دارند و باید با تجربه اندوزی مهارت های خود را افزایش دهند.
وی با بیان این که واحدهای صنعتی استان مجبور به آموزش و متبحر کردن نیروهای خود هستند، ادامه می دهد: آموزش تخصصی در حین کار و آموزش نیروهای ماهر بار مالی را به واحدهای تولیدی استان تحمیل می کند. وی می افزاید: تنها 10 تا 15 درصد واحدهای تولیدی استان در زمان آغاز فعالیت خود از نیروهای متخصص بهره می برند.
در فعالیت های کشاورزی هم استان با مشکل کمبود نیروی متخصص مواجه است، «جعفری» یکی از کشاورزان و باغداران استان می گوید: بهره وری و ارزش افزوده کشاورزی در استان بسیار پایین است که این امر از عوامل مختلفی نشأت می گیرد که یکی از آن ها کشاورزی سنتی و استفاده نکردن از نیروی ماهر است.
وی با بیان این که سنتی بودن کشاورزی در استان مشکلاتی از جمله هدر رفت وقت و انرژی، گران شدن هزینه تولید، اقدام به کشت های نامناسب و دوری کردن از فناوری و به روز رسانی تجهیزات مدرن را ایجاد کرده است، ادامه می دهد: پرورش نیروی های موجود هزینه بالایی دارد بر همین اساس استفاده از دانش آموختگان بهترین راه برای توسعه کشاورزی استان است.
وی ادامه می دهد: به عنوان یک کشاورز معتقدم که بیش از 90 درصد کشاورزی استان به دست افراد غیر ماهر با دانش تجربی و سنتی اداره می شود.
یکی دیگر از فعالان واحدهای صنعتی مستقر در شهرک صنعتی که او نیز بخش بزرگی از نوسازی سیستم های صنعتی و تولید استان را وابسته به نیروی انسانی متخصص می داند، می گوید: سیستم ها و ماشین آلات روز که راهگشای توسعه اقتصادی محسوب می شود، به فناوری و علم روز نیروی انسانی نیاز دارد و تا زمانی که نیروی متخصص در این بخش ها به کار گرفته نشود، بهترین فناوری ها هم پاسخگو نخواهد بود.
یک کارشناس اقتصادی هم به بهره وری نیروی کار اشاره و اعلام می کند: بهره وری محرک کلیدی برای موفقیت اقتصادی است و بدون تردید افزایش بهره وری به مجموعه ای از اقدامات منسجم، پایدار و تلفیقی از عملکرد های راهبردی نیاز دارد.
«عبدی» ادامه می دهد: واحد تولیدی به هر میزان، نیروی کار دارای بهره وری بالاتری داشته باشد، از ارزش بالاتری برخوردار خواهد بود و درنتیجه، کسب و کارش رونق بیشتری می گیرد.
وی اضافه می کند: پایین بودن دستمزد ها، روزمرگی، پیاده نشدن کار شایسته در بنگاه ها، بی توجهی به مهارت و تخصص افراد در کار، نگرانی از آینده و دغدغه تامین اجتماعی و ضعف در فرهنگ کار از دلایل پایین بودن بهره وری نیروی کار است.
وی ادامه می دهد: نیروی متخصص دانشگاهی در استان وجود دارد اما به دلایلی که گفته شد در فعالیت های اقتصادی حضور ندارند و این گونه پایه های اقتصادی استان همچنان بدون تخصص اداره می شود و در نهایت بهره وری اقتصادی در استان بسیار پایین است.
اگر چه برخی از مسئولان در استان رکود بازار و نبود نقدینگی را از مهم ترین مشکلات اقتصادی استان می دانند اما باید گفت که حضور نیروی متخصص منجر به استفاده بهتر از منابع مالی و فرصت ها به جای هدر رفت پول و فرصت سوزی می شود.
در حال حاضر، به دلیل مشکلات متعدد با فناوری روز فاصله زیادی داریم و شاید این فاصله موجب شده است که نیروهای متخصص از تولید و خدمات فاصله بگیرند. رئیس اداره اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره می گوید: نبود نیروی متخصص یکی از چالش های سرمایه گذاری در استان است.
«نجفی» با بیان این که نبود نیروهای فنی و متخصص از مشکلات استان است، ادامه می دهد: بیشتر نیروهای انسانی استان دارای مهارت لازم برای حوزه های اقتصادی نیستند.