بی برنامگی باتلاق بهره وری استان
نویسنده : اسدی
افشره
خراسان شمالی در ردیف آخر جدول بهره وری کشور قرار دارد و با این که می توان گفت مسئولان از وضعیت موجود و دلایل کاهش بهره وری در استان مطلع هستند اما هنوز بی برنامگی در این باره دیده می شود و این امر موجب سوق بهره وری به پرتگاه بی برنامگی شده است.
بهره وری در تعریفی ساده به معنای میزان خروجی و سود نسبت به هزینه هاست، در این معادله هر چه میزان خروجی و سود نسبت به هزینه ها بیشتر باشد می توان گفت که بهره وری افزایش یافته است.
این واژه در ابعاد مختلف اقتصادی قابل تعریف و تعمیم است. بررسی سهم رشد بهره وری کل عوامل تولید در رشد اقتصادی درکشور های توسعه یافته یا در حال گذار بیانگر این واقعیت است که در 2 دهه گذشته در این کشورها سعی شده سهم عمده ای از رشد اقتصادی از طریق رشد شاخص های بهره وری کل عوامل تامین شود.
بهرهوری به طور صریح در برنامه های توسعه اقتصادی مد نظر قرار گرفته و با این که اهمیت آن در کشور پذیرفته شده است اما نمی توان گفت در ابعاد مختلف مانند صنعت، نیروی کار، کشاورزی، انرژی و سرمایه در کشور مثبت است. خراسان شمالی هم از این قاعده مستثنی نبوده و در بهره وری شاخص قابل قبولی ندارد و بهره وری پایینی در تولیدات کشاورزی، صنعتی و نیروی کار دارد به نحوی که محور توسعه استان در پایین ترین رتبه ارزش افزوده قرار دارد. یک کارشناس کشاورزی با بیان این که بهره وری کشاورزی در استان بسیار پایین است، می گوید: برای دست یافتن به بهره وری بالا در تولیدات بخش کشاورزی باید زمینه، امکانات و تسهیلات برای ارتقا و اصلاح الگوی تولید و مصرف در بخش کشاورزی و منابع طبیعی فراهم شود.
«براتی زاده» ادامه می دهد: به کارگیری نیروهای فنی نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، انجام خریدهای تضمینی محصولات مهم که پذیرش شرایط کشت از طرف کشاورزان و تولید کنندگان را موجب می شود، تأمین انواع تسهیلات مورد نیاز و مدیریت واردات نهاده ها و محصولات کشاورزی از جمله اقداماتی است که منجر به افزایش بهره وری تولید در این بخش می شود. وی با بیان این که تهیه بانک های اطلاعاتی مدیریتی، به ویژه کاداستر و نقشه های مورد نیاز برای اعمال مدیریت کارآمد باید انجام شود، اظهارمی کند: کمک به تشکیل صندوق های حمایت از توسعه بخش کشاورزی، پایش هواشناسی، همکاری با رسانه ها برای برنامه های آموزشی و ترویجی، توسعه مکانیزاسیون، پایش کیفیت نهاده ها، توسعه برنامه کشت محصولات خاص مانند چغندر قند پاییزه، دانه روغنی کلزا، گیاهان دارویی و توسعه باغ های پسته برای بهبود شاخص های الگوی کشت و بهره وری در استان از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود. وی با بیان این که تأمین تسهیلات و منابع مالی توسعه انواع سیستم های آبیاری نوین کمک بسیاری به بهبود شاخص بهره وری در تولید می کند، می افزاید: سیستم آبیاری سنتی از دیگر مشکلات در افزایش بهره وری در استان است.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی هم با بیان این که در تقسیم بندی صنایع با صنایع کوچک، متوسط و بزرگ مواجه هستیم، خاطر نشان می کند: صنایع کوچک به واسطه زیر ساخت ها و اجرای برنامه ها توسط کارفرمایان دارای بهره وری سنتی هستند.
«حیدریان» با بیان این که به شکل علمی نمی توان گفت که بهره وری در صنایع کوچک استان به چه شکلی است، اظهارمی کند: با این حال آنچه مشخص است به واسطه برنامه ریزی ها و اجرای سنتی بهره وری در صنایع کوچک استان بسیار پایین است.
وی ادامه می دهد: صنایعی که توانسته اند از فاز سنتی به فاز علمی وارد شوند دارای افزایش بهره وری هستند اما متاسفانه بسیاری از واحدهای صنعتی استان به این دلیل دچار بحران هستند که نتوانسته اند خود را با شرایط موجود وفق دهند و مدیریت بحران و بهره وری بالا نداشته اند. وی اعلام می کند: در واحدهای صنعتی کوچک اگر بهره وری مدیریت شود واحد فعال خواهد بود و اگر هم مدیریت نشود به طور طبیعی واحد از فعالیت باز می ماند. وی ادامه می دهد: اکثر واحدهای دارای بحران در استان بهره وری پایینی دارند، بهره وری تنها یک حرف نیست که بتوان آن را به راحتی افزایش داد و این امر مرهون فراهم شدن مجموعه ای از شرایط است. این مسئول می افزاید: برگزاری دوره های آموزشی، عارضه یابی صنایع، به روز شدن ماشین آلات و مجموعه دیگری از عوامل باید فراهم شود تا بهره وری سازمان و بنگاه های کوچک قوت بگیرد و نمودار رشد داشته باشد. وی اضافه می کند: امروزه تولید و کار، درآمد، هزینه ، سود و زیان به مدیریت هزینه ها و بهره وری باز می گردد و کسی برنده میدان رقابت است که بهره وری واحد را بالا ببرد زیرا این افزایش به منزله افزایش کیفیت و کاهش قیمت تمام شده محصول تولید شده است. وی با اشاره به بهره وری نیروی کار در صنایع هم ادامه می دهد: بهره وری نیروی کار زمانی اتفاق می افتد که مشکل معیشتی وجود نداشته باشد چرا که این دغدغه موجب کاهش بهره وری نیروی کار می شود. وی خاطرنشان می کند: امروزه پول، ساختمان و تشکیلات به عنوان سرمایه محسوب نمی شود بلکه سرمایه های اصلی تمام واحدهای صنعتی همان نیروهای انسانی هستند که اگر این نیروها توانمند و با بهره وری بالا باشند به طور حتم آن سازمان پویا و قوی خواهد بود. به گفته وی، آموزش های مرتبط با کارهای محول شده به نیروی کار از دیگر عوامل مؤثر در افزایش بازدهی و بهره وری است که گاهی ما آموزش ها را درست در اختیارآن ها نمی گذاریم ولی انتظار کار فوق العاده با بهره وری بالا را داریم.
رئیس اداره اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان شمالی نیز با بیان این که بهره وری در مجموع محاسبه حساب های مرکز ملی آمار اعلام می شود، می افزاید: عوامل بهره وری شامل کار و سرمایه است و مجموع ضریب این دو عامل در بهره وری، بهره وری کل را تشکیل می دهد. «نجفی» با بیان این که اگر به آمار اعلام شده مرکز ملی آمار درباره بهره وری خراسان شمالی استناد کنیم متوجه وضعیت نامطلوب آن در استان می شویم، اظهارمی کند: بهره وری کشاورزی در تمام کشور بسیار پایین است و روستایی بودن بیشتر مناطق استان و اشتغال به فعالیت های کشاورزی و دامداری حتی در شهرهای زیر 20 هزار نفر استان موجب تأسی بسیار زیادی در بهره وری کل استان شده است. وی ادامه می دهد: تعداد شاغلان بخش کشاورزی استان بالاست و کشاورزی استان درگیر مسائلی همچون خرده مالکی، نبود آموزش و تجهیزات است بنابراین استان رده خوبی در میزان بهره وری ندارد.
وی اعلام می کند: بر اساس آخرین آمار اعلام شده در سال 90 از سوی مرکز ملی آمار ایران بهره وری در کل کشور 309 میلیون ریال است در حالی که این رقم در استان 141 میلیون ریال است. وی با بیان این که بهره وری استان در بخش کشاورزی و جنگل داری پایین ترین میزان را دارد، می افزاید: بهره وری کشاورزی در کشور 130 میلیون و در استان 81 میلیون ریال است، بهره وری در بخش صنعت در کشور 286 میلیون و در استان 159 میلیون ریال است و بهره وری بخش خدمات در کشور 324 میلیون و در استان 199 میلیون ریال است.
این مسئول ادامه می دهد: با این که آمار دقیق سال 95 هنوز اعلام نشده است اما بررسی ها نشان می دهد که احتمالا تغییر چندانی در این ارقام ایجاد نشود.
وی با بیان این که مقایسه آمار بهره وری سال 85 تا 90 در استان نشان دهنده وضعیت بد بهره وری در استان است، اعلام می کند: با این که جایگاه استان در جدول در دسترس نیست اما استان خراسان شمالی از استان های واقع در قعر جدول بهره وری است و چاره ای جز افزایش بهره وری بخش کشاورزی نداریم.
وی ادامه می دهد: یکپارچه سازی اراضی، تغییر کشت و افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی و ایجاد مشاغل تکمیلی از راهکارهای افزایش بهره وری در این بخش است.