نازلی حیدرزاده- یک هفته از وقوع زمین لرزه 5.7 ریشتری بجنورد در حالی گذشت که هنوز پس لرزه ها لرزه بر تن اهالی این دیار می اندازد و البته در این میان همچنان بازار شایعات داغ است که زمین لرزه 4.1 ریشتری روز گذشته این شایعات را دو چندان کرد. از جمله این که قدرت زلزله رخ داده بزرگتر از 5.7 و حتی 7.5 بوده و همچنین زمین لرزه بزرگتری اتفاق خواهد افتاد.  در این میان برخی خانواده ها هنوز با دلهره زیر سقف خانه خود می خوابند و بعضی نیز همچنان به منزل خود بازنگشته اند. در همین ارتباط دکتر «محمد تاتار» معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار ما اظهارداشت: میزان بزرگی زلزله اخیر بجنورد  را سایت های معتبر جهانی 5.8 (بزرگی گشتاوری)، این پژوهشگاه 5.9 ریشتر و موسسه ژئوفیزیک 5.7 ریشتر برآورد کرده اند لذا در نهایت می توان گفت که بزرگی این زلزله، 5.8 ریشتر (1,0± ) بوده است.

وی  در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال وقوع زمین لرزه بزرگتر در منطقه وجود دارد، افزود: پاسخ دادن به این سوال خیلی دشوار است و نیازمند بررسی و مطالعات بیشتری است. زمین لرزه پدیده بسیار پیچیده ای است و اظهار نظر در خصوص وضعیت یک منطقه پس از وقوع زمین لرزه به لحاظ افزایش یا کاهش خطر، امری دشوار و تاحدودی غیر ممکن است. در منطقه کانونی زمین لرزه بجنورد، گسل های متفاوتی داریم. اظهار نظر در خصوص این که این زمین لرزه روی گسل های دیگر چقدر اثر گذاشته، باعث افزایش یا کاهش فعالیت آن ها شده است  و یا سایر گسل های منطقه در چه مرحله ای به لحاظ پتانسیل جنبایی بوده اند،  بسیار دشوار و نیازمند مطالعات گسترده و جامعی است. بعضی مواقع یک گسل آمادگی لغزش و ایجاد زمین لرزه را دارد ولی ممکن است این اتفاق چند سال دیگر صورت گیرد. تنش های آزاد شده از زمین لرزه های بزرگ، می تواند موجب تسریع حرکت چنین گسل هایی و جلو افتادن وقوع زمین لرزه شود. البته هیچ گونه شواهدی مبنی بر افزایش لرزه خیزی گسل های مجاور در منطقه بجنورد، متاثر از وقوع زمین لرزه 23 اردیبهشت ماه در شمال این شهر مشاهده نمی شود.وی با بیان این که هنوز بشر نتوانسته است وقوع زلزله را پیش بینی کند، ادامه داد: طبق سابقه لرزه خیزی منطقه بجنورد، زمین لرزه هایی که در این منطقه رخ داده اند حداکثر دارای  بزرگی 6 تا 6.5 ریشتر بوده اند لذا احتمال این که متفاوت با سابقه ای بیش از 50 ساله لرزه خیزی در این منطقه،  زمین لرزه ای به بزرگی بیشتر از 6.5 ریشتر آن هم بلافاصله به دنبال یک زمین لرزه نسبتاً بزرگ اتفاق بیفتد، نسبتاً کم است. ولی در هر حال چون کماکان احتمال وقوع پس لرزه های بزرگ منتفی نیست، ضروری است تا سازمان های ذیربط همچون مدیریت بحران استان و هلال احمرآمادگی لازم را داشته باشند. وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر این که چرا بیشتر افرادی که زمین لرزه سال 75 و شنبه گذشته بجنورد را تجربه کرده اند، می گویند زلزله اخیر بسیار شدیدتر از قبلی بود، ضمن این که خسارت به خانه های شهر بیشتر از زلزله 21 سال قبل است، افزود: زمین لرزه سال 1375 بجنورد به بزرگی 6.4 ریشتر نیز توسط یک تیم تخصصی از پژوهشگاه به سرپرستی اینجانب مورد مطالعه قرار گرفت. اگرچه بزرگی رویداد سال 75 حداقل 5 برابر شدیدتر از زمین لرزه اخیر بوده است، علت احساس شدت بیشتر توسط مردم می تواند ناشی از دو عامل  باشد؛ یکی موقعیت زمین لرزه اخیر و دیگری ساز و کار کانونی آن. مکانیزم یا ساز و کار کانونی زمین لرزه اخیر از نوع امتداد لغز راستگرد است که روی صفحه گسلش با امتداد شمالی-جنوبی رخ داده است. این ساز و کار به مکانیزم کانونی زمین لرزه سال 75 و ساز و کار غالب زمین لرزه هایی که در منطقه بجنورد اتفاق می افتد بسیار شبیه می باشد. دکتر«تاتار» گفت: علت این که زلزله شنبه گذشته، نسبت به 21 سال گذشت  با وجود این که بزرگی اش کمتر بود بیشتر احساس شد، پدیده ای به نام اثر جهت پذیری است. وی ادامه داد: موقعیت زمین لرزه اخیر، دقیقاً در شمال شهر بجنورد و  راستای آن کاملاً شمالی - جنوبی است. با توجه به احساس شدید زمین لرزه در شهر بجنورد، چنین به نظر می رسد که حرکت در راستای گسل مسبب زمین لرزه، به سمت شهر بجنورد بوده که منجر به افزایش دامنه و در نتیجه شدت احساس زمین لرزه در این شهر متاثر از پدیده جهت پذیری شده است. بدیهی است انتظار می رود که با توجه به نوع ساز و کار کانونی زمین لرزه و امتداد گسل مسبب، عمود بر راستای گسلش یعنی در جهت غربی – شرقی نیز مطابق با الگوی انتشار امواج برشی، تخریب قابل توجهی در ساختمان ها، متاثر از این امواج لرزه ای داشته باشیم.  لذا با توجه به الگویی که داریم، انتظار می رود در روستاهای واقع در شمال شرق و تا حدودی واقع در شمال غرب شهر بجنورد، شاهد خرابی های بیشتری باشیم تا روستاهای واقع در جنوب آن.

وی با اشاره به این که فاصله  کانون زلزله تا روستاها  و یا تا مناطق شهری، در میزان شدت زمین لرزه موثر است، افزود: دو زمین لرزه ای که به آن ها اشاره شد در فاصله نسبتاً کمی از یکدیگر به وقوع پیوسته اند. زمین لرزه اخیر در واقع در فاصله حدود 15 تا 20 کیلومتری و در شمال غرب زمین لرزه سال 1375 بجنورد روی داده است. هر دو زمین لرزه روی گسل های کم و بیش موازی، با روند شمال، شمال غرب – جنوب، جنوب شرق رخ داده اند. چنین روندی به طور غالب در سرتاسر زون لرزه زمین ساختی کپه داغ مشاهده می شودکه در طول تاریخ و 100 سال اخیر مسبب زمین لرزه های بسیار بزرگی بوده اند به ویژه در مجاورت شهر قوچان.وی با تأکید بر این که بیشتر سایت های اینترنتی که اقدام به پیش بینی زمین لرزه می کنند، از اعتبار علمی قابل قبولی برخوردار نیستند، از هموطنان خواست که به هیچ عنوان به شایعاتی که به دنبال وقوع زمین لرزه بجنورد مبنی بر رخداد زمین لرزه ای مخرب و بزرگتر یا موارد نگران کننده مشابه انتشار یافته اند، توجه نکنند زیرا با وجود همه پیشرفت های علمی حاصل شده در مطالعات زلزله شناسی، هنوز بشر قادر به پیش بینی زمین لرزه نشده است.