اتمام پروژه جمع آوری فاضلاب شاید27 سال دیگر
نویسنده : بهروز
افشره
تاریخچه اجرای شبکه فاضلاب به سال ها قبل باز می گردد و کلنگ اجرای آن 27 سال قبل به زمین خورد. در آن هنگام نه جمعیت روند رو به رشدی داشت و نه با کمبود آب و ایجاد صنایع بزرگ که به آب احتیاج داشته باشند مواجه بودیم و اکنون با گذشت سال ها بیش از نیمی از بجنورد هنوز به این شبکه متصل نیستند. در شیروان هم که دومین شهر بزرگ استان است اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب فقط 10درصد پیشرفت دارد و این در حالی است که این روزها موانع پیش پای اجرای شبکه چند برابر گذشته شده است. این در حالی است که با بحران آب هم مواجهیم و اجرای شبکه فاضلاب و استفاده از پساب های جمع آوری شده به تأمین آب لازم برای صنایع و کشاورزی کمک می کند تا بیش از این منابع آب آشامیدنی ما برای این موارد صرف نشود.همه این ها به یک سو مهم ترین فایده جمع آوری فاضلاب تأثیری است که بر بهداشت محیط و محیط زیست دارد.
چاله های وسط کوچه یکی، دو تا نیست و شمرده نمی شود و همه هم پر از آب است. بوی مشمئز کننده آب مشام را آزار می دهد و هنگامی که آب باریکه را تعقیب می کنم تا به منشاء آن برسم لوله باریکی را می بینم که از حیاط خانه ای بیرون زده است و پساب را به بیرون هدایت می کند.
حکایت رها سازی پساب به چند خانه محدود نمی شود و گویا برخی اهالی عزم خود را جزم کرده اند تا آسفالت را از بین ببرند و کوچه، خیابان و محیط زندگی خود را آلوده کنند. این حکایت بسیاری از کوچه های باقرخان است و هنگامی که با یکی از اهالی آن در این مورد گفت و گو می کنم می گوید: نه شبکه فاضلاب داریم و نه اجازه داریم چاه حفر کنیم و چاره ای جز رها سازی فاضلاب نداریم.
نیری ادامه می دهد: گفته اند چاه های جذبی موجب آلودگی آب می شود و با توجه به این که گفته شده سطح آب های زیر زمینی در این محل به شکلی است که احتمال آلودگی با حفر چاه وجود دارد ما منتظریم تا سیستم فاضلاب اجرا شود تا از این وضعیت خلاص شویم. وی ادامه می دهد: خود ما هم از این وضع به تنگ آمده ایم آیا گمان می کنید اگر چاره ای دیگر داشتیم پساب های خود را در سطح شهر رها می کردیم؟
سال های انتظار
تاریخچه اجرای شبکه فاضلاب به سال ها قبل باز می گردد و کلنگ اجرای آن 27 سال قبل به زمین خورد. در آن هنگام نه جمعیت روند رو به رشدی داشت و نه با کمبود آب و ایجاد صنایع بزرگ که به آب احتیاج داشته باشند مواجه بودیم و اکنون با گذشت سال ها بیش از نیمی از بجنورد هنوز به این شبکه متصل نیستند و در شیروان هم که دومین شهر بزرگ استان است اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب فقط 10درصد پیشرفت دارد و این در حالی است که این روزها موانع پیش پای اجرای شبکه چند برابر گذشته شده است و با بحران آب هم مواجهیم و اجرای شبکه فاضلاب و استفاده از پساب های جمع آوری شده به تامین آب لازم برای صنایع و کشاورزی کمک می کند تا بیش از این منابع آب آشامیدنی ما برای این موارد صرف نشود و همه این ها به یک سو مهم ترین فایده جمع آوری فاضلاب تأثیری است که بر بهداشت محیط و محیط زیست دارد.
آلودگی آب
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان با بیان این که یکی از مهم ترین مشکلاتی که نبود شبکه فاضلاب ایجاد می کند،آلودگی آب است اضافه می کند: در نقاطی که آب زیر زمینی بالاست نمی شود چاه های جذبی حفر کرد و ممکن است با توجه به توپوگرافی بجنورد منابع آب زیرزمینی نقاطی از شهر را آلوده کند. علی اصغر مطهری با بیان این که این شبکه جمع آوری فاضلاب با اعتبارات دولتی اجرا نخواهد شد، عنوان می کند: می توان با کمک بخش خصوصی به اجرای شبکه کمک کرد و آن طور که بیان شده پتروشیمی در مورد سرمایه گذاری در این بخش اعلام آمادگی کرده و صحبت هایی هم شده است.
وی با بیان این که برش استانی اجرای شبکه فاضلاب دربرنامه ششم دیده شده است، عنوان می کند: با اعتبارات ضعیف استانی نمی توان برای اجرای شبکه حداقل در کوتاه مدت هزینه کرد.
وی اضافه می کند: نبود شبکه فاضلاب عواقبی دارد که برخی ممکن است به چشم نیاید اما در آلوده کردن محیط زیست نقش زیادی دارد و یکی از این موارد انتقال با تانکر است که در نبود شبکه اتفاق می افتد. وی تصریح می کند: حمل فاضلاب با تانکر و تخلیه آن در اطراف شهر مخاطرات زیادی در بر دارد که مهمترین آن ها آلودگی زمین های کشاورزی است و البته پسابی که به داخل زمین نفوذ می کند هم آلوده کننده است و متاسفانه این وضعیت در اطراف بجنورد به وفور دیده می شود و مدیریت شهری هم بر آن نظارت و کنترل کافی ندارد و همه این ها ایجاب می کند تا برای اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب از توان بخش خصوصی استفاده شود.
سرمایه گذاری بخش خصوصی
سال 93 بود که مدیرعامل وقت شرکت آب و فاضلاب شهری خراسان شمالی از موافقت برای سرمایه گذاری هزار و 300میلیارد ریالی مجتمع پتروشیمی خراسان در طرح تکمیل شبکه جمع آوری فاضلاب شهر بجنورد خبر داد و گفت: مجتمع پتروشیمی خراسان در قبال این سرمایه گذاری، به صورت بلند مدت از پساب فاضلاب تولیدی تصفیه خانه شهر 207 هزار نفری بجنورد برای تولید محصولات خود استفاده خواهد کرد و تاکنون نشست هایی هم با مدیرعامل مجتمع شرکت پتروشیمی خراسان در خصوص عملیاتی شدن طرح مزبور در شهر بجنورد انجام و مجوز اجرای آن از سوی وزارت نیرو صادر شده است.
اگرچه گفته شد این طرح در سال 94 آغاز خواهد شد اما تا کنون این اتفاق نیفتاده است.
در آن زمان اعلام شد فاضلاب تولیدی مشترکان تحت پوشش برای بازچرخانی و استفاده از پساب آن وارد تصفیه خانه 20 هزار متر مکعبی می شود اما این توافق در گرو اجرای طرح جی تی پی پی است تا نیاز آبی این طرح را برطرف کند و البته ساخت و بهره برداری از تصفیه خانه فاضلاب شیروان، ارتقای کمی و کیفی و بهره برداری از تصفیه خانه های فاضلاب شهرهای بجنورد و اسفراین به روش بوت و ساخت شبکه جمع آوری فاضلاب شهر شیروان به روش فاینانس داخلی هم از طرح های عمرانی در نظر گرفته شده شرکت آب و فاضلاب شهری استان برای استفاده از همکاری بخش خصوصی بود که بحران اقتصادی موجب شد تا نتیجه ای گرفته نشود.
خداحافظی یا ادامه؟
یک کارشناس که مایل به ذکر نام خود در این گزارش نیست در مورد اجرای این طرح در استان می گوید: برای اجرای این طرح به 15 میلیون متر مکعب آب نیاز است و اگر چه می شود از سدها این را تامین کرد اما بهترین روش بازیافت آب و تبدیل پساب به آب صنعتی است که این استعداد و پتانسیل در کشور تنها در شهر بجنورد است چرا که این شهر حالت کاسه ای دارد.
وی خاطرنشان می کند: استعداد آب های سطحی این منطقه در طول سال 20 میلیون متر مکعب است اما از 10 میلیون متر مکعب از آب های سطحی این شهر استفاده نمی شود و از سویی اگر آب آشامیدنی را که مصرف و به چرخه پساب اضافه می شود هم در نظر بگیریم می توان دریافت که نیاز است تا چند ده میلیون متر مکعب آب را از شهر تخلیه کنیم تا اتفاق غیر منتظره ای نیفتد.
وی ادامه می دهد: پساب فاضلاب بجنورد در صورت اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب می تواند آینده صنعت را متحول و تا نیم قرن آب لازم صنایع را تأمین کند.
وی می گوید: برای این طرح 8.5 میلیون متر مکعب آب مورد نیاز است اما می توان این رقم را تا دو برابر تامین کرد اگر بقیه شبکه هم اجرا شود.
طرح اجرا می شود
در عین حال معاون مهندسی و توسعه آب و فاضلاب شهری خراسان شمالی هم بیان می کند: آینده بشر در گرو تأمین آب است اما گویا این موضوع در استان ما هنوز مانند مناطق کویری نمود ندارد و بر همین اساس مصرف آب در استان هنوز بهینه نشده است. «گریوانی» عنوان می کند: بسیاری از صنایع آب زیادی مصرف می کنند و با استفاده از پساب می توانیم آب مورد نیاز صنایع را تامین کنیم.
وی در ادامه بیان می کند: 50 هزار متر مکعب در شبانه روز تولید پساب داریم و از سویی تاکنون فقط 43 درصد از این شبکه اجرا شده است.
وی با اشاره به توپوگرافی بجنورد بیان می کند: کاسه ای شکل بودن در نبود شبکه فاضلاب موج هدایت فاضلاب از طریق چاه ها و پساب ها به سمت لایه های داخلی زمین و خروج از کاسه را مشکل می کند و در این جاست که نقش مهم شبکه فاضلاب آشکار می شود.
این مسئول خاطرنشان می کند: برای تکمیل 57درصد از باقی مانده شبکه به 160 میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم تا در سال های آینده بتوانیم این طرح را به اتمام برسانیم و با توجه به این که با اعتبارات دولتی در 27 سال فقط 43 درصد پیشرفت داشتیم برای باقی مانده این طرح هم به همین اندازه زمان نیاز خواهیم داشت.