یادداشت
تعداد بازدید : 182
سوادرسانه ای؛ راه مقابله با خشونت رسانه ای
امروزه بیشترین قربانیان پیام های نامطلوب و خشونت بار رسانه ها – اعم از روزنامه، کتاب، مجله، تلویزیون، فیلم، ویدیو و بازی های کامپیوتری – را کودکان و نوجوانان تشکیل می دهند. از نظر اغلب این رسانه ها قابل قبول ترین راه غلبه بر مشکلات، توسل به زور و خشونت است. از میان این رسانه ها، تلویزیون بیشترین تاثیر را بر کودکان و نوجوانان دارد. براساس تحقیقات انجام گرفته، کودکان بیشترین اوقات خود را پای تلویزیون می گذرانند. برای نمونه بر اساس تحقیق انجمن پزشکی آمریکا، کودکان آمریکایی پس از فعالیت های مربوط به مدرسه، بیشترین اوقاتشان صرف تماشای تلویزیون می شود و بدین واسطه در سال، شاهد ۱۴ هزار صحنه غیراخلاقی و ۲۰ هزارآگهی تجاری بوده و شاهد بیش از ۲۰۰ هزار صحنه و تصویر اعمال خشونت بار در تلویزیون (قبل از رسیدن به سن ۱۸ سالگی) هستند. حتی کارتون ها و آگهی های تجاری نیز به طور متوسط در ساعت حاوی ۲۵ صحنه اعمال خشونت بار هستند در حالی که امروزه اکثر کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان، شخصیت های رسانه ای را به عنوان الگوی اعمال و رفتار خود بر می گزینند و ناگفته نماند که اکثر این قهرمانان رسانه ای که در مقاطع زمانی خاص همه رسانه ها را به تسخیر درمی آورند در محیطی کاملا غیر واقعی و تنها از طریق رفتار و اعمال خشونت آمیز بر امور فائق می آیند. این معضل همراه با روند جهانی شدن تنها به رادیو و تلویزیون و جراید محدود نشده بلکه رسانه های نوین ارتباطی را نیز محمل جدید خود ساخته اند. اینترنت به عنوان رسانه نوین ارتباطی با گستره وسیع که استفاده از آن امروزه در بین خانواده ها و به خصوص نوجوانان بسیار رایج شده است، درعین حال که عرضه کننده اطلاعات مثبت و مفید است در بسیاری از موارد می تواند حامل پیام های خشونت بار و خطرناک نیز باشد. همان طوری که شما بدون توجه به قوانین و مقررات ایمنی کودکانتان را به یک خیابان شلوغ نمی فرستید هرگز نباید آنها را بدون حفاظ و دانستن قواعد در این ابربزرگراه اطلاعاتی رها کنید. بنا بر مطالعات متعدد، خشونت رسانه ای تاثیرات ناهنجار مختلفی بر مخاطبان به ویژه کودکان و نوجوانان دارد. خشونت رسانه ای به ویژه به کودکان زیر ۷ سال صدمات جبران ناپذیر روحی و جسمی وارد می کند چرا که آنها نمی توانند به راحتی فرق بین دنیای حقیقی و خیالی را بفهمند. لذا خشونت رسانه ای از طرق مختلفی همچون بروز و افزایش رفتار غیراجتماعی و تهاجمی، ترس از قربانی شدن، کاهش حساسیت در برابر اعمال خشونت بار و قربانیان خشونت و تمایل بیشتر به انجام اعمال خشونت بار در دنیای حقیقی بر کودکان و نوجوانان تاثیر می گذارد. بنابراین بهترین راه غلبه و یا حداقل تحدید خشونت رسانه ای، استمداد از مهارت سواد رسانه ای و ارتقای سطح آن در تمامی ابعاد است. سواد رسانه ای می تواند با کمک والدین و معلمان از طرق ذیل در بین کودکان و نوجوانان توسعه یافته و آنان را تا حد زیادی در برابر خشونت رسانه ای بیمه نماید:
- کمک به کودکان و نوجوانان برای تمیز بین واقعیت و خیال.
- نظارت بر برنامه هایی که کودکان به تماشای آن می نشینند و محدود کردن تماشای برنامه های خشونت بار برای کودکان .
- آموزش این که خشونت در دنیای حقیقی چه عواقب دردناکی دربردارد.
- ارائه جایگزین هایی برای خشونت در جهت رفع مشکلات.
- همراهی کودکان و نوجوانان در تماشای برنامههای تلویزیون و بحث و تبادل نظر با آنها در خصوص صحنه های نامطلوب و خشونت بار این برنامه ها و درخواست از آنها برای اندیشیدن به عواقب چنین اعمال خشونت باری برای خود و جامعه.
- پرسش از آنها در خصوص احساسشان پس از تماشای یک برنامه یا فیلم خشونت بار.
درنهایت باید بدانیم، تعمیم اهداف سواد رسانه ای در گرو پرورش روح پرسشگر و آموزش داشتن نگاهی دقیق و تفکری منتقدانه در جهت انتخاب صحیح گزینه های رسانه ای است.
دکتر امیرهوشنگ آذردشتی؛ کارشناس و مدرس رسانه و ارتباطات
مدیر کل صدا و سیمای خراسان شمالی