افزایش افسارگسیخته حاشیه نشینی
افشره
گفته شده است که خراسان شمالی از جمله استان هایی است که به شدت با معضل حاشیه نشینی دست و پنجه نرم می کند و آمار غیر رسمی نیز خبر از ازدیاد جمعیت حاشیه نشینی در بجنورد دارد. پس از تأسیس استان جمعیت حواشی بجنورد آن قدر افزایش پیدا کرد که به یک سوم کل جمعیت بجنورد رسید و اکنون بیش از 70 هزار نفر در حاشیه شهر بجنورد که حالا سکونتگاه های غیر رسمی نام گرفته اند، سکونت دارند.
گروه گزارش- جای سوزن انداختن نیست. محله هایی که تا چندی پیش خلوت بودند و فقط چند خانواده در آن جا سکونت داشتند اکنون به محله هایی با ازدحام و تراکم جمعیت بالا تبدیل شده اند. رفت و آمدهایی که تا خود صبح در کوچه ها و محله ها جریان دارد، موج زندگی آرام و بی دغدغه را با خود می برد و در زیر پوست این محله ها، رگه هایی از نور اگر دیده می شود چراغ امیدی است که تازه واردها با خود آورده اند. چراغی که چندی دیگر شعله می کشد و بعد خاموشی سهم محله هایی است که با فقر و حاشیه نشینی دست و پنجه نرم می کنند.گفته شده است که خراسان شمالی از جمله استان هایی است که به شدت با معضل حاشیه نشینی دست و پنجه نرم می کند و آمار غیر رسمی نیز خبر از ازدیاد جمعیت حاشیه نشینی در بجنورد دارد. پس از تأسیس استان جمعیت حواشی بجنورد آن قدر افزایش پیدا کرد که به یک سوم کل جمعیت بجنورد رسید و اکنون بیش از 70 هزار نفر در حاشیه شهر بجنورد که حالا سکونتگاه های غیر رسمی نام گرفته اند، سکونت دارند.
مسائل اقتصادی علت مهاجرت
یک دکترای علوم اجتماعی در مورد حاشیه نشینی در خراسان شمالی و به ویژه در مرکز استان می گوید: متاسفانه در حال حاضر نظام حاکم بر اداره امور شهرها با آسیب مواجه است و روستاها و شهرهای کوچک در معرض مهاجرت و شهرهای بزرگ در معرض حاشیهنشینی قرار گرفته اند.
«توکلی» ادامه می دهد: نگاه تمرکز گرایانه بر امور کشور یکی از مشکلات و موانع توسعه متوازن شهرهاست و تا هنگامی که این نگاه ادامه داشته باشد مسائل و مشکلات موجود به ویژه آسیب های این بخش غیر قابل حل خواهد بود.
وی با بیان این که به نگاه واگذاری امور به مدیران و مسئولان محلی در قانون اساسی به صراحت اشاره شده و مورد تاکید جدی دولت تدبیر و امید است، می افزاید: تدوین لایحه مدیریت واحد شهری از جمله راهکارهایی است که به کنترل تمرکز گرایی می انجامد و منجر به ساماندهی حاشیه های شهر و سکونتگاه های غیررسمی می شود. وی با بیان این که با تصویب این لایحه تلاش می شود تا نظام توزیع اعتبارات و منابع محدودی که در اختیار دولت است هدفمند انجام شود، می گوید: بسیاری از ضعفها و کاستیها از جمله حاشیه نشینی با تصویب و اجرای این لایحه رفع می شود.
وی با اشاره به این که نیمی از جمعیت خراسان شمالی در روستاها سکونت دارند، بیان می کند: این پراکندگی جمعیت در کشور شرایطی متفاوت داشته و در حال حاضر ۷۰ درصد از جمعیت در شهرها و ۳۰ درصد در نقاط غیرشهری ساکن هستند اما در خراسان شمالی این رقم متفاوت است و یکی از مهم ترین علل پدید آمدن حاشیه نشینی مهاجرت روستاییان به شهرهاست.
وی علت مهاجرت مردم از شهر های کوچک و ایجاد حاشیهنشینی در شهرهای بزرگ را ریشه در مسائل اقتصادی می داند و می گوید: ساکنان روستاها و شهرهای کوچک از نظر اقتصادی شرایط مطلوبی ندارند و اگرچه در این سال ها روستاها از امکاناتی مانند آب،برق، آموزش و راه دسترسی برخوردارند اما فقر و خشکسالی و ریسک بالای کار کشاورزی عرصه را آن قدر تنگ می کند که روستایی بار سفر می بندد و به سوی شهرها حرکت می کند.وی تصریح می کند: کشاورزی به نیروی جوان نیاز دارد ولی مهاجرت بی رویه قشر جوان از جمله عواملی است که فرآیند توسعه درونزا و روند بهبود شرایط زندگی در روستاهای خراسان شمالی را مختل می کند.
وی با اشاره به این که مردم روستا توانایی مالی لازم را برای ایجاد کسب و کار ندارند، می افزاید: برای نگه داشتن جوانان در روستاها لازم است شرایط کسب و کار فراهم شود.
چرا حاشیه نشینی
رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی نیز بر رشد حاشیه نشینی در بجنورد اذعان دارد و با بیان عوامل مرتبط با این موضوع می گوید: اگر چه آمار رسمی در این مورد نداریم اما با مطالعاتی که در حال انجام است آمار جدیدی از برآورد جمعیت خواهیم داشت و البته دور از ذهن نیست که حاشیه نشینی در بجنورد افزایش داشته باشد.
«همتی» می افزاید: اقداماتی که برای جلوگیری از گسترش حاشیه نشینی انجام می دهیم کافی نیست و عمده آن به دلایل و معضلاتی باز می گردد که روستاییان به آن دچار هستند.
وی خاطرنشان می کند: خشکسالی و توجیه نداشتن فعالیت های اقتصادی موجب می شود که با وجود امکاناتی که در روستاها وجود دارد باز هم روستاییان برای داشتن درآمد پایدار به شهرها روی آورند.
وی خاطرنشان می کند: تحریم ها و پیش بینی نشدن ممردرآمدی که از طریق غیر از کشاورزی برای روستایی درآمد ایجاد کند، این معضل را مضاعف می کند.«همتی» بیان می کند: در زمینه هایی مانند گردشگری روستایی، توسعه صنایع دستی و مکانیزه کردن کشاورزی اقدامی انجام نشده و تنها اقدامی که انجام شده اجرای طرح هادی در روستاهاست که آن هم به طور کامل انجام نشده است.
وی با بیان این که خدماتی مانند آسفالت معابر روستایی هنگامی به درد می خورد که روستایی بتواند درآمد داشته باشد و در روستا زندگی کند، می گوید: اجرای طرح هایی این چنینی به تنهایی کافی نیست و باید لایه های پنهان مهاجرت به حاشیه شهرها را پیدا و برای آن ها چاره اندیشی کرد در غیر این صورت بی مایه فطیر است.
وی با بیان این که در اطراف شهرها هم هنگامی که افراد مرفه اراضی کشاورزی را خریداری می کنند، موجب می شوند تا کشاورز و باغدار به تغییر کاربری و فروش زمین تشویق شود، بیان می کند: این طور است که روستا از حیز انتفاع خارج می شود و کشاورز با فروش زمین به درآمدی دست پیدا می کند که با سال ها کشاورزی نمی تواند آن را کسب کند.
وی تصریح می کند: با وضعیتی که در سال های اخیر پیش آمده به قطع و یقین جمعیت حواشی شهر افزایش یافته است. وی در مورد تبدیل برخی از مناطق به سکونتگاه های غیررسمی نیز بیان می کند: تا 5 سال آینده کلاته های آذرسا و محمد علی پهلوان به سرنوشت باقر خان دچار می شوند. وی تصریح می کند: اگر هم اکنون به فکر این محله ها نباشیم در آینده شاهد شکل گرفتن لکه هایی در گوشه هایی از بجنورد خواهیم بود که در آن هر کوچه فرعی 6 متر عرض و 2 کیلومتر طول دارد و شاهد این ادعا هم شکل گرفتن واحد های مسکونی بدون داشتن خدمات است. وی اظهارمی دارد: پیشگیری از این معضل کار ما نیست و با اقداماتی که انجام می شود هم نمی توان انتظار داشت حاشیه نشینی کنترل شود.
انتقاد از نظارت های ضعیف
فرماندار بجنورد نیز در این رابطه می گوید: درصد رشد جمعیت در محله هایی مانند کلاته آذرسا و محمد علی پهلوان بالاست اما دیگر مناطق بجنورد کنترل شده است.«حاجی زاده» بیان می کند: طرح هادی روستاها به بازنگری نیاز دارد و به اقتضای جمعیت و وضعیت که مهاجر پذیر است یا نه باید سمت توسعه روستا ها تعیین شود.وی عنوان می کند: نظارت های کم و ضعیف و صدور پروانه برای هر ساخت و سازی در روستاها به این معضل دامن زده است و هم اکنون در کلاته محمد علی پهلوان ده ها واحد بدون خدمات شکل گرفته اند که مردم در آن ها زندگی هم می کنند.وی با بیان این که باید بر ساخت و سازهای غیر مجاز کنترل بیشتری داشت، می گوید: در زمینه ساخت و سازهای روستایی باید بنیاد مسکن قوی تر عمل کند و با پرداخت تسهیلات ارزان و آسان به ساخت و سازهای روستایی کمک کند و از سویی اگر اشتغال باشد توسعه پایدار در روستاها اتفاق می افتد.
«حاجی زاده» می افزاید: شرایط مرکز استان به نسبت دیگر شهرستان ها بغرنج تر است و از سویی در بین استان ها رتبه حاشیه نشینی ما بالاست و روی آوردن جمعیت ساکن در حاشیه های بجنورد به مشاغل کاذب هم معضلی است که به آسیب های اجتماعی دامن می زند.وی ادامه می دهد: ساخت و سازهای غیر مجاز در آینده معضلی خواهند شد که ممکن است هنگام بلاهای طبیعی بحران زا شوند و نمونه آن150 واحد مسکونی غیرمجازی است که در کلاته محمد علی پهلوان بدون داشتن مجوز ساخته شده است و از خدماتی مانند آب،برق و گاز محروم است و اگر از ساخت این قبیل واحدهای مسکونی بدون نظارت جلوگیری نشود این محله ها هم حاشیه های جدید شهر بجنورد می شوند.