در چند سال اخیر فیلم اجتماعی در ایران جایگاه خود را پیدا کرده است اما تا رسیدن به جایگاه شایسته و ایدهآل خودش فاصله دارد. در این حوزه کارگردانهای بسیاری هستند که با زبان تصویر، دغدغههای شان را به تصویر میکشند. از جمله این کارگردان ها «پوران درخشنده» است که فیلم های رابطه، پرنده کوچک خوشبختی، عبور از غبار، عشق بدون مرز، شمعی در باد، رویای خیس، بچههای ابدی، خواب های دنباله دار و هیس! دخترها فریاد نمیزنند را در کارنامه خود دارد. درخشنده در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر با اثر اجتماعی دیگری با عنوان «زیر سقف دودی» شرکت کرده است. فیلمی که به طلاق عاطفی می پردازد و خانواده های در آستانه فروپاشی را زیر ذره بین می برد. این فیلمساز کرمانشاهی دارای لوح افتخار درجه یک هنری، معادل دکترا از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران است. با «پوران درخشنده» در حاشیه جشنواره درباره فیلمش و عملکرد این رویداد مهم سینمایی هم کلام شدیم.
ساخت فیلم تان از زمانی که کلید خورد تاکنون به لحاظ محتوایی و ساختاری بحث برانگیز بود. چرا این موضوع را انتخاب کردید؟
پیش از این فیلم موضوعات و فیلم نامه های مختلفی را برای ساخت در نظر داشتم اما در نهایت تصمیم گرفتم به موضوع طلاق عاطفی بپردازم که شاید ٩٠ درصد از افراد جامعه ما با این مسئله درگیر هستند و شاید در بسیاری از مواقع خودشان متوجه نباشند. فیلم را باید در جشنواره دید. معمولا حرف های گفتنی را در فیلم می گویند. طبیعتا وقتی فیلم اکران و اطلاع رسانی درستی داشته باشد خوب دیده خواهد شد. سپس باید دید محتوایش چقدر به دغدغه های مخاطب نزدیک است و چقدر موضوع فیلم اهمیت دارد. این ها ملاک هایی است که هر مخاطبی بر اساس آن فیلمی را انتخاب می کند. من تلاش لازم خود را داشته ام و سعی کردم پیامی هدفدار را در قالب این فیلم منتقل کنم.
دوست دارید فیلم تان چگونه معرفی شود؟
دوست دارم خوب به فیلم من نگاه کنند. بعضی اوقات ما در سالن هستیم اما خیلی چیزها را نگاه هم نمی کنیم و فقط می بینیم. مهم این است که ببینیم که این فیلم چه حرفی برای گفتن دارد؟ آیا پیامی دارد یا خیر؟ آیا لزومی برای ساخت آن بود یا خیر؟ برای تماشای همه فیلم های جشنواره باید این سوال را پرسید که برای چه آمده ایم فیلم ببینیم؟ عده ای فقط برای سرگرمی فیلم می بینند اما عده ای هم در کنار جنبه سرگرمی می خواهند پیامی بگیرند و متوجه چیزهایی شوند.
شما چهار سال پس از ساخت فیلم سینمایی «هیس! دخترها فریاد نمیزنند» فقط فیلم «زیر سقف دودی» را ساختید. موضوع فیلم تان در رابطه با چیست؟
«زیر سقف دودی» فیلمی در رابطه با طلاق عاطفی است؛ آدم هایی که با هم زیر یک سقف زندگی می کنند.
چرا نام فیلم تان را «زیر سقف دودی» انتخاب کردید؟
چون سقفی است که آدم ها نه برایش اهمیت قائل هستند و نه آسایش دارند و نه عشقی وجود دارد و نه یکدیگر را می بینند.
شما به سراغ سوژهای جنجالی رفتید؛ در واقع پیامتان چیست؟
مخاطب باید پیام را بگیرد. من فقط طرح مسئله کردم. من فقط سوالی را برای ذهن بیننده طرح کردم. بیننده باید در ذهن خود به آن سوال پاسخ دهد که کجای کار می لنگد؟ آن سوال یک طرح مسئله است.
پیش بینی تان از جشنواره چیست؟ فکر می کنید فیلم تان در بخش های مختلف سیمرغی به دست آورد؟
امیدوارم همه فیلم ها خوب دیده شوند. من تمام تلاش خود را کردم. همه چیز بستگی به نظر داوران دارد که چه استنباطی از هر فیلمی داشته باشند. یک داور بازیگری را به شکلی می بیند و آن یکی به شکلی دیگر. به هر حال دادن سیمرغ بستگی دارد که هیئت داوران چگونه جلو بروند.
جشنواره فیلم فجر از گذشته تاکنون چه روندی را طی کرده است؟
امسال که تاکنون از روند برگزاری جشنواره راضی هستم منتها باید منتظر باشیم و بعد از اتمام جشنواره در خصوص کیفیت برگزاری آن نظر درستی ارائه کنیم. جشنواره فیلم فجر از گذشته تاکنون افت و خیز زیادی داشته است. زمانی تاثیر گذار بود و فیلم های خوبی داشت و بحث های خوبی انجام شد اما زمان هایی هم فیلم های سفارشی ساخته و سفارشی جایزه داده شد. همه این ها بوده، اما من امیدوارم هستم. جشن سینمای ایران یعنی عید سینمای ایران و در این عید واقعا می خواهیم محصولاتی را عرضه کنیم که مردم را خوشحال می کند. مردم چیز نو و تازه تری داشته باشند، فیلم جدیدی ببینند و احساس آرامش بیشتری داشته باشند. امیدوارم امسال این جشنواره بتواند نیازها را برطرف و مخاطب را راضی کند.
در فیلم تان ترکیب متنوعی از بازیگران هم چون فرهاد اصلانی، مریلا زارعی، هوشنگ توکلی، مریم بوبانی، هادی مرزبان، فریبا متخصص، شهرام حقیقت دوست، رسول نجفیان و نفیسه روشن به چشم می خورد. چگونه به این انتخاب ها رسیدید؟
از نسل ها و سنین مختلف برای فیلمم استفاده کردم. امیدوارم مردم راضی باشند. همه بازیگران انتخاب های اولم بودند.
سینمای اجتماعی از منظر شما دارای چه تعریفی است؟
سینمایی است که با پوست و رگ و پی آدم های این سرزمین سر و کار دارد. باید آیینه تمام نمایی از جامعه باشد؛ آیینه ای که بدون واسطه و واقعی و باور پذیر و واقع گرایانه آن چه را که درونش هست منعکس می کند، یک جاهایی را نمی پوشاند و مخفی نمی کند که یک جاهایی زیباتر جلوه کند. سینمای اجتماعی سینمای صداقت، شرافت و رو راستی است.
آیا در زمینه سینمای اجتماعی به ایده آل رسیده ایم؟
به هر حال تلاشی دارد صورت می گیرد. گاهی اوقات با نمایش فیلم های مان موفق می شویم و گاهی اوقات هم با مشکلاتی رو به رو می شویم.
در چند دهه اخیر فیلم های مختلف اجتماعی ساخته شده است. نسل جدید فیلم سازان اجتماعی راضی کننده بودند؟
در حد خودشان خوب بودند و تلاشی صورت می گیرد. اما این ها کافی نیست و امیدوارم این تلاش را ارج بگذاریم و تداوم دهیم. فیلم باید در ژانرهای مختلف ساخته شود و سینمای اجتماعی ممکن است انواع و اقسامی داشته باشد.
برنامه آینده تان چیست؟
در فایل ذهنی ام سوژه هایی دارم البته امیدوارم بتوانم آن ها را هم بسازم.
حرف پایانی تان درباره جشنواره.
امیدوارم جشنواره خوبی باشد و بتواند نظر مخاطبان را جلب کند.