فرصتهای مطالعاتی؛ چالش یا فرصت؟
گروه حوزه و دانشگاه
فرصتهای مطالعاتی، شرایطی است که در آن دانشجویان دکتری یا استادان میتوانند با هزینه ای که وزارت علوم و دانشگاه در اختیارشان میگذارد، مدت زمانی را در داخل و یا کشورهای دیگر برای تحقیق و پژوهش صرف کنند. از سویی نخبگان و دانشجویانی که از جوایز تحصیلی بهره مند می شوند هم می توانند از فرصت مطالعاتی که بنیاد نخبگان در اختیار آن ها می گذارد استفاده کنند اما در این مورد خراسان شمالی با چالش هایی مواجه است که یکی از آن ها نبود و کمبود اعضای هیئت علمی رسمی در دانشگاه هاست.یک عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در این مورد می گوید: هر عضو هیئت علمی، دو فعالیت اصلی آموزشی و پژوهشی دارد.وی می افزاید: در فعالیتهای آموزشی، تهیه جزوه و تدریس در کلاس درس صورت میگیرد، اما فعالیتهای پژوهشی شامل دو بخش عمده از جمله به روز رسانی اطلاعات عضو هیئت علمی است که باید به صورت مستمر انجام شود.وی تصریح می کند: در بخش دوم هم استاد به هدایت یک گروه پژوهشی متشکل از دانشجویان دکتری و محققانی میپردازد که با او کار علمی میکنند.وی می افزاید: در دانشگاه های ما به بخش اول کمتر توجه می شود و امکانات مالی که برای شرکت در کنفرانسها و فرصتهای مطالعاتی، همچنین برای استفاده از آزمایشگاهها و تجهیزات لازم است کم است.وی بیان می کند: جدا از بحث مالی، ایجاد انگیزه در افراد و ارائه فرصت برای ارتقای درجه علمی است که باید مورد توجه قرار گیرد که این اتفاق نمی افتد.وی در مورد زمانی که برای استادان برای به روز کردن اطلاعاتشان داده میشود،نیز عنوان می کند: این مدت، کافی و مناسب نیست. وی در مورد چرایی این موضوع می گوید: بر اساس قاعدهای که در دانشگاهها وجود دارد، فقط اساتیدی که استخدام آموزش عالی هستند می توانند از این فرصت استفاده کنند و البته تازه استخدام شده ها تا پنج سال اجازه استفاده از فرصتهای مطالعاتی را ندارند. وی تاکید می کند: برخی فرصتهای مطالعاتی کوتاه مدت، دو یا سه ماه هم تعریف شده است که به دشواری با آن موافقت میشود؛ البته زیاد منطقی به نظر نمیرسد که فردی در مهلت دو یا سه ماه بتواند اهداف این موضوع را محقق کند.
معاون دانشجویی و فرهنگی مجتمع فنی و مهندسی اسفراین هم در این مورد می گوید: یکسری بودجه هایی برای حمایت از این فرصتها در نظر گرفته شده، اما در خراسان شمالی تقریباً از این فرصت استفاده نمی شود.
دکتر «صفری» می افزاید: در دانشگاه های استان تعداد استادان و اعضای هیئت علمی که استخدام باشند کم است و هم چنین دانشگاه های ما نوپا هستند و همین هم موجب شده است تا متقاضیان استفاده از فرصت مطالعاتی در خارج کشور بسیار اندک باشند. در حال حاضر فقط یک متقاضی استفاده از این فرصت داریم. وی از فرصت مطالعاتی به عنوان ظرفیتی یاد می کند که می توان از آن در جهت همکاری های بین المللی استفاده کرد.
یک استاد دانشگاه نیز عنوان می کند: متقاضی برای استفاده از فرصت مطالعاتی کم است چون عواملی مانند زمان و امکانات مالی در این مورد تأثیر گذار است. «قاسمی» ادامه می دهد: وزارت علوم تنها از 6 ماه این فرصت، حمایت مالی میکند و البته ممکن است که دانشگاه مبدأ، یعنی دانشگاهی که از طرح در خارج از کشور استقبال می کند هم کمک کند و البته باید بگویم که بیشتر اعضای هیئت علمی میتوانند از دانشگاههای خارج از کشور حمایت مالی دریافت کنند. وی اظهارمی دارد: توزیع عادلانه در ارائه این فرصتها اتفاق میافتد و تفاوتی بین استادان قایل نمیشوند، چون متقاضی زیادی ندارد و انگیزه رفتن بیشتر در جوانان دیده میشود، اما استادان مسن تر علاقه کمتری به فرصتهای مطالعاتی دارند.
مشکلات دوره
اگر چه اطلاع رسانی در حوزه استفاده، ایجاد انگیزه و تشویق استادان از این دورهها ضعیف است و هر دانشگاه و دانشکده برای استفاده استادان از این فرصت ها، دستورالعمل هایی دارد اما این ظرفیت در ارتقای هر دانشگاه تأثیر ویژه ای دارد و البته با توجه به رشتهها و گرایشها تمایل استفاده از فرصتها هم متغیر است.
یک استاد دانشگاه دیگر در این مورد می گوید: دانشگاه تأکید دارد که استادان باید موضوعی را انتخاب کنند که متناسب با رشته دانشگاهی باشد که منطقی است اما در مرحله بعد این چالش به وجود میآید که اگر موضوع در کشور ما تأیید شود، شاید در کشور مبدأ مورد تأیید قرار نگیرد و تغییراتی در آن اعمال شود. وی ادامه می دهد: مشکل بعدی هزینههای زندگی است و فرمی برای اعلام میزان هزینهها وجود دارد اما در عمل این مبالغ حتی کفاف پول بلیت را هم نمی دهد.وی خاطرنشان می کند: استرسها و محدودیتهای سفرهای خارجی را هم که کنار بگذاریم، به استاد اعلام میکنند که در عرض این 6 ماه باید دو مقاله پژوهشی ISI آماده کند و به چاپ برساند، در حالی که دو سه ماه طول میکشد تا در یک کشور خارجی خودمان را با شرایط وفق دهیم، تصورش را بکنید که باید دو مقاله هم آماده شود. وی با بیان این که بسیاری از هزینهها را استاد متقبل میشود می گوید: با این حال اگر فردی توان مالی نداشته باشد، نمی تواند از این فرصت 6 ماهه استفاده کند و مهمتر این که بعد از گذراندن این دوره و بازگشت به ایران، دانشگاه از این طرحهای پژوهشی استقبالی نمی کند.
فرصت های مطالعاتی و افزایش بار علمی
معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در این مورد می گوید: امسال یک متقاضی در این مورد مراجعه کرده است که شرایط او در حال بررسی است. دکتر «گلشن» می افزاید: بر اساس آیین نامه وزارت بهداشت هر یک از اعضای هیئت علمی که بخواهند می توانند از این فرصت استفاده کنند و فرصت های مطالعاتی موجب افزایش بار علمی اساتید و ارتقای دانشگاه ها می شود و کار های بهتری ارائه خواهد شد. رئیس بنیاد نخبگان استان هم در این مورد اظهارمی دارد: بنیاد نخبگان اعتباری بر این مبنا دارد و اعتبار و در واقع تسهیلات فرصت مطالعاتی خارجی به منظور ایجاد ارتباط با نهادهای علمی و فناورانه خارج از کشور اعطا میشود. دکتر مقدسی می افزاید: پس از تصویب فرصت مطالعاتی در دانشگاه متبوع و پذیرش از نهاد مقصد، به طور ماهیانه و حداکثر به مدت ششماه این اعتبار به دانشجوی مشمول پرداخت میشود. در صورت بهرهمندی دانشجو از این اعتبار، دانشجو مجاز نیست در دوره فرصت مطالعاتی از اعتبارات «راتبه دانشجویی»، «آموزشیاری»، «پژوهشیاری»، «فنیاری»، «هسته پژوهشی/ هسته فناوری و کارآفرینی» استفادهکند.