افشره
4 روستای ستاره دار استان بی فروغ ترین روزهای خود را می گذرانند؛ روستاهای قره جنگل، ممو، فخرالدین و شعبان از جمله روستاهای دارای بحران آب در استان هستند که حال خوشی ندارند و آب رسانی به آن ها هم به دو سال آینده حواله شده است، این روستاهای خشک با کمترین امکانات آبرسانی حال ناخوشی دارند.
گرمای تابستان همراه با پراکندگی گرد و خاک ناشی از کمبود باران و آواربرداری منازل تخریب شده از زلزله را در ذهن تصور کنید و حال با خود بیندیشید زندگی در چنین شرایطی بدون حمام و دوش گرفتن چگونه است؟
آیا می توانید در چنین شرایطی و بدون آب آشامیدنی کافی زندگی کنید؟ اما این حال و روز مردم برخی از روستاها در شمال غربی بجنورد است که سال هاست با کمبود شدید آب حتی برای شرب مواجه هستند و امسال به دلیل وقوع زمین لرزه 5.7 ریشتری در کانون این روستاها زندگی برای آن ها بیش از گذشته سخت شده است. روستاهای «قره جنگل»، «ممو»، «فخرالدین» و «شعبان»، از جمله این روستاها هستند که در منطقه کوهستانی و زیبای کَسَبایر قرار گرفته اند و به دلیل قرار داشتن روی کوهپایه ها امکان حفر چاه برای آنان وجود ندارد و باید از چشمه های موجود استفاده کنند اما سال هاست که اغلب چشمه های این منطقه خشک شده است و چشمه های باقی مانده نیز کفاف این روستاها را نمی دهد تا این 4 روستا جزو روستاهای ستاره دار و دچار بحران از منظر آب و فاضلاب روستایی باشند. از 7 سال پیش تاکنون بحث آبرسانی از سد شیرین دره به این روستاها مطرح بوده است و تاکنون مسئولان مختلف آمده و رفته اند اما هیچ یک به وعده هایشان عمل نکرده اند تا مردم این 4 روستا همچنان تشنه باشند. برای رسیدن به این روستاهای زیبا از جاده ای پر پیچ و خم و بسیار خطرناک با شیب تند عبور می کنیم. جاده ای که دسترسی مردم این روستاها را به مرکز استان 30 کیلومتر دورتر می کند اما اهالی چاره ای جز استفاده از این جاده ندارند چرا که جاده آخر داغ آسفالت نیست و حادثه خیزتر از این جاده است.
با وقوع زمین لرزه در منطقه کسبایر، زیبایی های این منطقه که پنهان مانده بود مورد توجه بسیاری از افرادی که به واسطه زلزله به این منطقه رفت و آمد می کردند قرار گرفت و به اذعان بازدید کنندگان این منطقه قابلیت های توریستی بسیاری دارد اما با روند کوچ سریع مردم روستاهای این منطقه مشخص نیست دیگر سال های آینده نیز شاهد زیبایی های این منطقه باشیم یا نه. منطقه ای که زلزله باعث شد تا بر مشکلات کشاورزی، بی آبی و جاده دسترسی نامناسب این منطقه بیفزاید و مردم آن بیش از گذشته به فکر کوچ از آن باشند. «فخر الدین» نخستین روستایی است که در مسیر روستاهای دچار بحران کم آبی این منطقه قرار دارد. قبل از ورود به روستا وجود 2الاغ که مادران فخرالدینی دبه های آب را روی آن ها بار کرده اند نشان از آن دارد که مردم این روستا با چهارپایان خود، سراشیبی تند روستا را هر روز بالا و پایین می روند تا بتوانند آب مورد نیاز خود را از چشمه تهیه کنند.
یکی از این مادران فخرالدینی می گوید: سال هاست که ما با این شرایط سخت آب آشامیدنی خودمان را تهیه می کنیم و با وجود آن که مسئولان بارها قول داده اند مشکل ما را حل کنند اما عمرمان تمام شد و از لوله کشی آب به داخل خانه هایمان خبری نیست.
وی ادامه می دهد: مردم روستا بیشتر از هر امکاناتی به آب نیاز دارند و اگر برق و گاز هم داشته باشیم اما آب نداشته باشیم زندگی برای ما خیلی سخت تر است و به همین دلیل خیلی ها از این روستا کوچ کرده اند. پس از مدتی این زن روستایی تمام دبه ها را پر می کند و در حالی که الاغ به دلیل سنگینی بار به سختی راه می رود اما سراشیبی تند روستا را بالا می رود تا صاحبش بتواند دبه های آب را به منزل برساند.
در ورودی روستا همچنان آثار خرابی ها از زلزله اخیر مشاهده می شود اما مالکان چند منزل که موفق به دریافت قسط اول و یا عقد قرار داد با بانک شده اند ساخت و ساز را شروع کرده اند. دانشجویان بسیجی نیز با پایان امتحاناتشان و در قالب نیروهای جهادی وارد این روستا شده اند و مشغول ساخت سرویس های بهداشتی برای اهالی هستند اما هم آنان و هم دیگر اهالی که ساخت و ساز را روی ویرانه های زلزله آغاز کرده اند از نبود شبکه آب و آب کافی برای ساختمان سازی گله مند هستند و می گویند که این موضوع کار ساخت و ساز را بسیار سخت کرده است.
روستای فخرالدین با چشمه فاصله زیادی ندارد اما 3 روستای دیگر در ارتفاع بالاتری قرار دارند و مشکلشان دو چندان می شود. برای رسیدن به روستای «ممو» باید شیب تندی را طی کرد و مردم این روستا در گذشته از چشمه قطره قطره آب به خانه هایشان می بردند اما گویا دیگر آن چشمه نیز خشک شده بود و باید از چشمه روستای پایین دست فخر الدین با دبه، آب به خانه هایشان ببرند. خاک و گرد و غبار زیادی در کوچه های ممو وجود دارد و یکی از اهالی در این باره می گوید: پیش از وقوع زلزله و به دلیل کمبود بارش، گرد و خاک در روستا زیاد شده بود و آواربرداری از خانه های آوار شده نیز به این گرد و خاک اضافه کرد اما مردم این روستا به دلیل نداشتن شبکه آب گاه هر 20 روز تا یک ماه حمام می روند. وضع مردم روستای «قره جنگل» که بعد از این روستا قرار دارد بدتر است و اهالی این روستا یک روز در میان باید منتظر تانکر آب و فاضلاب روستایی برای تأمین آب خود باشند. زمانی که مقابل منبع آب روستا که با تانکر پر می شود می رسیم دبه های خالی پشت سر یکدیگر قرار گرفته اند و به گفته یکی از اهالی مردم از یک روز قبل دبه هایشان را در نوبت آب قرار می دهند. طبق اظهارات این فرد هر خانواده روستای قره جنگل 4 دبه آب برای 2 روز می تواند از منبع برداشت کند که تنها کفاف آب شرب را می دهد و اهالی این روستا دیگر برای مصارف بهداشتی و تامین آب دام های شان آبی نخواهند داشت در حالی که مردم این روستا برای تأمین مخارج زندگی شان چاره ای جز دامداری ندارند به خصوص که به گفته برخی اهالی، تاکستان هایشان پس از آفت سال گذشته امسال یک سوم سال های قبل بار دارد. مردم روستای «شعبان» نیز وضعیت مشابهی دارند. دهیار روستای فخرالدین درباره مشکل روستای خودشان و روستاهای مجاور می گوید: اهالی این 4 روستا در منطقه کسبایر سال های زیادی است که از کمبود آب شرب رنج می برند. «عباسی» ادامه می دهد: چشمه های این منطقه فصلی هستند و در تمام طول سال آب ندارند و در کنار آن نبود شبکه آب باعث شده است تا این روستاها هر سال بیشتر از سال گذشته آب بروند و هر کسی که در این روستاها اندکی درآمد پس انداز کند به کوچ فکر می کند. وی تصریح می کند: در سرشماری سال 1395 روستای فخرالدین 300 خانوار داشت اما امسال به 150 خانوار رسیده است که 100 خانه آن در زلزله اخیر تخریب شد. وی خاطرنشان می کند: تاکنون 50 خانوار موفق به عقد قرار داد با بانک ها برای دریافت وام شده اند اما با توجه به این که سهم خراسان شمالی از تسهیلات مقاوم سازی منازل روستایی تمام شده است دیگر اهالی باید منتظر اعلام تسهیلات کمکی مصوبه هیئت دولت که به تازگی به تصویب رسیده است بمانند. به گفته «عباسی» افرادی که برای دریافت تسهیلات با بانک قرار داد بسته اند حالا به دلیل نبود آب برای ساخت و ساز دچار مشکل شده اند و پیمانکاران به این دلیل حاضر به عقد قرار داد با مالکان نیستند.
آبرسانی، شاید 2 سال دیگر
در حالی که اهالی این 4 روستای منطقه کَسَبایر سال هاست منتظر آبرسانی از سد شیرین دره هستند مدیر پروژه های شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان شمالی می گوید: در صورت ادامه فعلی روند تخصیص اعتبار تا 2 سال آینده می توانیم مجتمع آبرسانی به این روستاها را تکمیل کنیم. «محبتی» با بیان این که مطالعات طرح آبرسانی به 67 روستای بجنورد و مانه و سملقان از سد شیرین دره از جمله این 4 روستا در سال 1389 آغاز شد می افزاید: شرکت آب و فاضلاب روستایی طرح های مختلفی را برای آبرسانی به این 4 روستا از جمله حفر چاه بررسی کرد اما تنها راه ممکن برای آبرسانی به این روستاها آبرسانی از سد شیرین دره تشخیص داده شد؛ طرحی که به دلیل فاصله این روستاها با تصفیه خانه و کوهستانی بودن منطقه، هزینه بر و زمان بر است. وی تصریح می کند: پس از تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی در سال 1394به طرح آبرسانی به مجتمع های در نظر گرفته شده برای این 4 روستا و 63 روستای دیگر فعالیت های عمرانی آغاز شد و از 30 کیلومتر خط انتقال آب به این روستا تاکنون 10 کیلومتر آن انجام شده است. وی خاطرنشان می کند: 3 پیمانکار هم اکنون مشغول کار در محل تصفیه خانه برای پیشبرد زیرساخت ها از جمله مخازن و ابنیه ها هستند اما به دلیل هزینه بر بودن، روند کار کند پیش می رود. به گفته این مسئول در شرکت آب و فاضلاب در مجموع برای آبرسانی به 67 روستای مورد نظر 850 میلیارد ریال نیاز است.
وی یادآور می شود: ما به منظور رفع مشکل آب شرب روستای شعبان یک میلیارد ریال برای بهسازی چشمه آن هزینه کردیم و هم اکنون مردم آن می توانند از مخزنی که با آب چشمه پر می شود آب برداشت کنند.