«کوتوله سازی» یا عمودیسازی بجنورد؟
نویسنده : اسدی
به نظر شما کدام مسیر رشد شهری موجب توسعه پایدار منطقی تر مرکز خراسان شمالی می شود؟ در کشاکش نظر کارشناسان، شهر بجنورد کدام مسیر رشد را باید در پی بگیرد تا رشد متوازن و عقلانی تری داشته باشد؟ نظر ها در این باره متفاوت است، کارشناسان نظریه و استدلال های مختلفی دارند و با استناد به آن ها از نظر خود حمایت می کنند، اما این که به درستی شهر بجنورد در کدام مسیر قرار دارد و باید در کدام مسیر حرکت کند هنوز به درستی روشن نیست.
عده ای از پیامدها و مشکلات پراکنش افقی بی رویه شهر سخن می گویند، از نابود شدن اجتماعات محلی، جدایی گزینی اجتماعی، افزایش هزینه زیر ساخت ها و خدمات شهری به دلیل افزایش طول و فاصله سفرهای شهری، افزایش مصرف انرژی، هزینه بالای اجرای سیستم حمل و نقل عمومی، افزایش مصرف بنزین، وابستگی بیشتر به استفاده از خودروهای شخصی در سفرهای شهری، تغییر کاربری زمین های مرغوب کشاورزی و باغ های اطراف شهر، آلودگی هوا، تخریب و آلودگی منابع آبی که همه این محدودیت ها و مشکلات، موانعی در برابر دستیابی شهر به توسعه پایدار شهری هستند. از طرفی برخی از کارشناسان معتقدند که با توجه به محدودیت های موجود در شهر بجنورد، توسعه افقی این شهر عواقب ناگواری را برای نسل حاضر و آینده به بار می آورد زیرا این شهر دارای شبکه معابر فقیر در بافت مرکزی است. گفته می شود توسعه افقی به مثابه خودزنی شهر است. به این نظریه ها باید افزایش آلودگی شیمیایی، شنیداری و بصری را هم افزود، اما این که بجنورد در حال حرکت به کدام سو است و آیا این مسیر راهی صحیح است سوالی است که کارشناسان به آن ها پاسخ می دهند.
«فخرانی» کارشناس شهرسازی با بیان این که به لحاظ علمی، توسعه عمودی بهترین گزینه برای شهرسازی است، می گوید: همه دنیا می دانند که توسعه افقی شهر، هزینه سنگین و اثرات زیست محیطی بسیار بدی دارد.
وی عمودی سازی را یک اصل می داند که با توجه به شرایط محلی و بومی منطقه ممکن است قابل استفاده باشد بنابراین این کارشناس مسائل شهری به بومی سازی عمودی سازی معتقد است و بر همین اساس توسعه عمودی شهر بجنورد را در گرو شرایط و عواملی می داند که باید به آن ها توجه شود. وی اظهارمی کند: اگر کورکورانه توسعه عمودی را برای همه شهر بجنورد انجام دهیم کار اشتباهی کرده ایم.وی فقر معابر شهری، نبود فضای باز و افزایش تعداد خودروها را از مشکلات شهر بجنورد برای عمودی سازی ذکر و عنوان می کند: بافت مرکزی بجنورد فاقد معابر شهری مناسب و درگیر فقر معابر است و در آینده معابر این شهر تغییری نمی کنند. هم چنین این شهر فضای باز در مقابل تراکم جمعیت ندارد و از طرفی هر روز بر تعداد خودروها اضافه می شود بنابراین توسعه عمودی در بافت مرکزی این شهر کار بسیار اشتباهی است.
وی با بیان این که بسیاری از اراضی مرکزی شهر بجنورد که بافت مسکونی دارند هنوز قدیمی و ناپایدار هستند، اضافه می کند: این بافت هم در حال نوسازی است و بناها تا 5 یا 6 طبقه رشد خواهند کرد و این واحدها هم به توسعه عمودی اضافه می شوند.وی ادامه می دهد: اگر بلند مرتبه سازی را در مرکز شهر تقویت کنیم، در این منطقه انفجار رخ می دهد و هیچ جریان و سرزندگی در مرکز شهر نخواهیم داشت، اما در بافت میانی و حاشیه این شهر توسعه عمودی کار مناسبی است به شرط این که الزامات توسعه عمودی در نظر گرفته شود.
وی این الزامات را وجود فضای باز متناسب با جمعیت منطقه، معابر مناسب برای رفت و آمد، فضای تفریحی و تمام سرانه های شهری لازم می داند. وی با بیان این که به طور کلی در شهر بجنورد، توسعه عمودی وجود دارد اما بلند مرتبه سازی کمتر در این شهر انجام شده است، عنوان می کند: ظرفیت بجنورد در حد 7 تا 8 طبقه برای بافت میانی و حاشیه ای مناسب است و در بافت مرکزی از عمودی سازی باید به شدت اجتناب شود.وی با بیان این که توسعه افقی در هیچ جا توصیه نمی شود، اظهارمی کند: در پیرامون شهر بجنورد دره ها و منابع آبی و اراضی کشاورزی وجود دارد بنابراین توسعه افقی برای شهر بجنورد اصلا توصیه نمی شود.
وی عنوان می کند: شهر بجنورد دارای ویژگی ها و شرایط خاصی است و باید توسعه این شهر متناسب با ظرفیت های آن انجام شود.
وی بافت مرکزی را شامل 154 هکتار بافت فرسوده می داند که در محدوده 32 متری شهدا، امیریه جنوبی و شمالی، خیابان 17 شهریور و خیابان امام خمینی(ره) قرار دارد و توسعه عمودی به هیچ عنوان کارشناسی نیست. بافت میانی به گفته این کارشناس از خطوط بافت مرکزی تا کمربندی مدرس، بولوار دولت، فرمانداری و دوباره کمربندی مدرس و بافت حاشیه ای از حاشیه شهر تا جایی که ساخت و ساز وجود دارد شامل می شود و مناسب برای توسعه عمودی است.
وی با بیان این که بافت منفصل هم وجود دارد که مناسب برای عمودی سازی است، اظهارمی کند: شهرک گلستان، تخته ارکان و شهرک فرهنگیان از مناطقی هستند که قابلیت توسعه عمودی را دارند.وی ادامه می دهد: توسعه عمودی برای گلستان شهر به شدت توصیه می شود زیرا بافت این منطقه بسیار نرم است. عضو شورای اسلامی شهر بجنورد هم می گوید: با گذشت زمان، توسعه عمودی شهر در شهرهای کوچک به خوبی احساس می شود زیرا با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روز افزون به مسکن باید از عرصه های موجود شهری بهترین و بیشترین استفاده شود.
«باغچقی» مهمترین دلیل در اولویت قرار دادن توسعه عمودی شهر بجنورد را بحران زیست محیطی ذکر و عنوان می کند: بی توجهی به توسعه شهری متراکم و بلند مرتبه و توسعه نامتوازن در گستره سطحی و افقی پیامدهای زیست محیطی غیر قابل جبرانی را برای شهر بجنورد به ارمغان می آورد.
وی با بیان این که امروزه شاهد تخریب اراضی و باغ های حریم شهر برای ساخت مسکن هستیم و این امر موضوعی نگران کننده است، اظهارمی کند: تخریب زمین های مستعد در واقع از بین بردن منابع ملی و سرمایه هایی است که به گونه ای شهر و اقتصاد آن را پایدار نگه می دارد، بنابراین توپوگرافی بجنورد حکم می کند که بجنورد مسیر توسعه عمودی را طی کند.
وی اما از سویی تمام شهر را مستعد توسعه افقی نمی داند و معتقد است که تمام نقاط شهری بجنورد ظرفیت توسعه عمودی را ندارد با این حال به گفته وی بجنورد در مسیر توسعه افقی و عمودی قرار گرفته است و هر دو گزینه در بجنورد دیده می شود.
وی با بیان این که توسعه عمودی یا افقی هر کدام مزیت ها و معایبی دارد، اظهارمی کند: توسعه عمودی و افقی برای همه شهرها یکسان نیست و تصمیم گیری درباره آن به شرایط اقلیمی، زیست محیطی و توپوگرافی بستگی دارد.
وی با بیان این که بجنورد به اندازه کافی گسترش افقی داشته است، اظهارمی کند: چه بسا باز هم در این مسیر توسعه پیدا کند اما با توجه به افزایش جمعیت که در شهرها در حال رخ دادن است ناگزیر توسعه عمودی هم اتفاق افتاده است.
وی ادامه می دهد: توسعه عمودی در شهر بجنورد هم اتفاق می افتد اما این که در کدام منطقه و با چه شرایطی باید انجام شود به مسائل شهرسازی ارتباط دارد.وی اضافه می کند: تاکنون شهر بجنورد به شکل عام 120 درصد تراکم داشت اما بر اساس معابر و شرایط دیگر تراکم را تا 180 درصد افزایش دادند، یعنی در معابر بیش از 8 متر، تراکم به 180 درصد رسیده است.وی با بیان این که این طرح در چند سال گذشته مصوب شد، ادامه می دهد: در استان و شورای عالی پیگیری و مشاور آن گرفته شده اما نکاتی مد نظر شورای عالی است که موجب شده هنوز به شکل رسمی انجام نشود، اما بر اساس تصمیم گیری شورای فنی در تعدادی از محله ها و با در نظر گرفتن شرایط، امکان افزایش یک طبقه به تراکم شهر وجود دارد.
وی با بیان این که بجنورد توپوگرافی کاسه ای دارد، اظهارمی کند: عمودی سازی باید به نحوی انجام شود که با توجه به توپوگرافی این شهر کانال های هوایی وجود داشته باشد تا از نظر زیست محیطی مشکلی ایجاد نشود زیرا تراکم بالا موجب افزایش آلودگی های زیست محیطی می شود.بر اساس گفته کارشناسان انتخاب منطقه ای برای توسعه عمودی و افزایش واحد سقفی، نیازمند معابر مناسب و بررسی های کارشناسی است، بر این اساس نمی توان توسعه عمودی را در تمام نقاط شهر بجنورد عملیاتی و اجرایی کرد. در این باره باید به این نکته هم توجه داشت که بسیاری از معابر بجنورد قدیمی هستند و در بافت قدیمی، فرسوده و بافت میانی قرار دارند و این معابر پاسخ گوی توسعه عمودی شهر در این مناطق نیستند.