قفل قرارداد در مراودات تجاری
نویسنده : زهره اسدی
امروزه تجارت بین الملل به عنوان موتور رشد اقتصادی مورد توجه بسیاری از اقتصاد دانان قرار گرفته است.
پیش نیاز سیاست گذاری های موثر برای توسعه صادرات، شناخت عوامل تعیین کننده صادرات است، بخشی از این شناخت با مراودات بین المللی به دست می آید و روابط اقتصادی و تجاری را تسهیل می کند. اعزام و پذیرش هیئت های تجاری بخشی از پیش نیاز شناخت مورد نظر است که باید به درستی انجام شود و درکنار کسب شناخت نتیجه بخش هم باشد. نتیجه بخش بودن مراودات زمانی مشخص می شود که تاثیر آن بر توسعه صادرات و سرمایه گذاری های خارجی ملموس و مشهود باشد.
توسعه صادرات معمولاً براساس مزیت نسبی کشورها اتفاق می افتد؛ مزیتی که باید برای کشورهای هدف مشخص باشد.
توسعه صادرات و افزایش سرمایه گذاری های خارجی در استان منوط به فاکتورهایی است که منجر به شناسایی مزیت ها و ظرفیت های استان به دیگر کشورها می شود، یکی از مزیت های نسبی صادراتی استان هم مرز بودن آن با ترکمنستان و فراهم بودن راه دسترسی به آسیای میانه است به نحوی که با عملکرد درست و به هنگام می توانیم محصولات تولیدی و باکیفیت استان را به بازارهای آسیای میانه و آن سوی آب های بین المللی صادر کنیم، لازمه آن هم معرفی محصولات استان و تولید متناسب با نیاز مشتری و استانداردهای بین المللی است.
از این جهت پذیرش و اعزام هیئت های تجاری حائز اهمیت هستند چرا که درهای صادرات به کشورهای هدف را می گشایند و در خوشایند ترین حالت ممکن زمینه سرمایه گذاری های بزرگی را در استان فراهم می کنند.
با همه مواردی که ضرورت مراودات بین المللی را نشان می دهد باید پرسید وضعیت مراودات بین المللی در استان چگونه است و چند درصد این رفت و آمدهای فرامرزی منجر به انعقاد قرارداد شده یا زمینه همکاری های دو جانبه را فراهم کرده است؟
توسعه صادرات و گشایش بازارهای بین المللی یکی از خواسته هایی است که به طور طبیعی انتظار می رود با پذیرش و اعزام هیئت ها فراهم شود، در این باره یکی از صادرکنندگان استان می گوید: خروجی پذیرش هیئت های تجاری برای صادرکنندگان بخش خصوصی ملموس نیست و در 2 سال گذشته تغییر چشمگیری در صادرات به کشورهای هدف حاصل نشده است.
وی با بیان این که حداقل انتظارصادرکنندگان از این مراودات تسهیل تجارت با این کشورهاست، ادامه می دهد: تاکنون هیئت های مختلفی از عراق، گرجستان و ترکمنستان به استان آمده اند و به گفته اتاق بازرگانی تفاهم نامه های همکاری هم منعقد شده است اما این تفاهم نامه منجر به انعقاد قرارداد نشده و مشکلات صادرات به این کشور ها از جمله نقل و انتقال پول همچنان ادامه دارد و این مشکل از عمده مشکلات صادرکنندگان است.
وی ادامه می دهد: در چند سال گذشته به ویژه سال گذشته آمار صادرات بخش خصوصی قابل دفاع و پذیرش هیئت ها مثبت نبوده است. وی می افزاید: یک بخش مراودات تجاری پذیرش هیئت است اما یک سوی دیگر این ترازو اعزام هیئت است که در استان ضعیف و این به دلیل مشکلات مالی صادرکنندگان است. هیئت های تجاری مزیت های نسبی ما را می دانند اما ما شناختی از بازارهای آن ها نداریم و به صادرات به چند کشور محدود شده ایم در حالی که ورود به بازار های آسیای میانه می تواند برای بسیاری از تولیدات استان سودده باشد.
«حیدری» یکی دیگر از صادر کنندگان استان است که بار مالی رفت و آمد برای انعقاد قرار داد را بر عهده گرفته، این صادرکننده می گوید: در حال رایزنی برای صادرات به کشور ترکمنستان هستیم و امیدوارم قراردادها در آینده منعقد شود. این صادرکننده هم مشکل اصلی را در نقل و انتقال پول می داند و می گوید: در حال حاضر با وجود همه رفت و آمدها با مشکل نقل و انتقال پول مواجه هستیم و پول حاصل از تجارت در این کشور را به شیوه های مختلفی وارد کشور می کنیم.
یک کارشناس اقتصادی تولید تخصصی یک محصول را حاصل پذیرش هیئت های تجاری می داند و می گوید: با تخصصی شدن تولید می توان آن کالا را در رقابت با سایر کشورها با هزینه پایین تر و به تبع آن قیمت ارزان تری تولید کرد و در بازارهای جهانی به فروش رساند. در نتیجه بازارها گسترش می یابند، اقتصاد داخلی و خارجی توسعه و سطوح درآمد و اشتغال افزایش می یابد و به دنبال آن فرایند توسعه اقتصادی تسهیل می شود و به طور خلاصه صادرات توسعه پیدا می کند. «خالقی» ادامه می دهد: ارتباطات بینالمللی یکی از الزامات اولیه در فرایند بین المللی شدن شرکت ها و صادرات محصولات و خدمات است.
حضور در هیئت های تجاری بینالمللی همواره از طرف دولت ها مورد حمایت قرار گرفته است و بر همین مبنا به کریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری به شکلی ویژه اهمیت داده می شود.
وی با بیان این که پذیرش و اعزام هیئت های تجاری با اهداف مختلفی انجام می شود، می افزاید: توسعه بازار، رصد فناوریهای مشابه، آموزش و کسب تجربه در حوزه های مختلف از جمله این اهداف است. وی ادامه می دهد: نمی توان گفت که اعزام و پذیرش هیئت های تجاری در استان توانسته رضایت بخش خصوصی را جلب کند زیرا بار اصلی انعقاد قرار دادها بر دوش بخش خصوصی است و این بخش از سرمایه کافی برای رفت و آمدهای بعدی به کشورهای مورد نظر برخوردار نیست.
«قلی زاده» یکی از کارشناسان، حداقل مزیت پذیرش هیئت های تجاری را آشنایی آن ها با کشور می داند و می گوید: تبلیغات زیادی درباره عدم ثبات اقتصادی ایران شده است و تجار خارجی نگران نوسان اقتصادی بالا در ایران هستند و این امر روی حجم سرمایه گذاری های خارجی تاثیر می گذارد.
وی اظهارمی کند: پذیرش هیئت از سوی استان موجب آشنایی و شناسایی ظرفیت های استان می شود همین طور که پذیرش هیئت آلمانی موجب علاقه مندی دیگر شرکت ها برای شناخت و حضور در استان شده است. وی ادامه می دهد: پذیرش هیئت ها انجام شده اما این که چقدر این پذیرش ها نتیجه بخش بوده است خیلی در ارتباط با عملکرد استان نیست چرا که شرایط کشور و قرار داشتن کشور در تحریم های اقتصادی به طور کل موجب کاهش انگیزه سرمایه گذاری در کشور می شود. وی اعلام می کند: با سیستم بسته بانکی و دیگر مشکلاتی که وجود دارد طبیعی است که شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری در کشور روی خوش نشان ندهند. اعزام هیئت یکی از راه های توسعه صادرات است با این حال استان در این زمینه ضعیف عمل کرده و به گفته صادرکنندگان پذیرش هیئت ها آن طور که باید نتیجه بخش نبوده است. در بخش اثر بخشی هیئت ها برای سرمایه گذاری اگر چه گفته می شود موجبات شناسایی استان را فراهم می کند اما هنوز منجر به صدور مجوز سرمایه گذاری در استان نشده است و این خواسته اصلی فعالان اقتصادی و شهروندان است زیرا کمترین خواسته آن ها از این مراودات بهتر شدن شرایط اقتصادی، افزایش اشتغال و دیگر مواردی است که حضور هیئت ها را ملموس تر می کند. در این باره، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی می گوید: به طور طبیعی برای معرفی توانمندی ها و قابلیت های استان در حوزه های مختلف تجاری و محصولات تولیدی پذیرش و اعزام هیئت تجاری امری اجتناب ناپذیر است. «نیکدل» با بیان این که در سال 95 و 96 در مجموع 5 پذیرش و یک اعزام هیئت داشتیم، اعلام می کند: اعزام هیئت به کشورهای هدف متناسب با خواست و نیاز نبوده و این به دلیل استقبال اندک بخش خصوصی بوده است. وی ادامه می دهد: با این که غرفه رایگان در نمایشگاه های بین المللی گرفته ایم اما استقبال از سوی بخش خصوصی ضعیف است، به طور قطع اگر بخواهیم اتفاقات اقتصادی در حوزه های مختلف بیفتد لازم است که بخش خصوصی در پذیرش و اعزام ها حضور پیدا کند. وی با بیان این که هنوز تا رسیدن به هدف مطلوب فاصله زیادی داریم، می افزاید: در استان های هم جوار در هر ماه یک یا دو مورد اعزام و پذیرش هیئت تجاری انجام می شود اما در استان ما بخش خصوصی توانمندی لازم را ندارد، برای همین نیازمند حمایت بخش دولتی هستیم.
«نیکدل» ادامه می دهد: در همه پذیرش های هیئت ها در استان تفاهم نامه امضا شده است اما وقتی پای قرارداد به میان می آید وارد بحث روابط رودر روی بخش خصوصی می شویم و این بخش بر عهده بخش خصوصی است. وی اعلام می کند: در حال حاضر تعدادی از شرکت های ما به گرجستان و کشورهایی که پذیرش و اعزام هیئت انجام شده است صادرات انجام می دهند و در حوزه فعالیت های صادراتی اتفاق های خوبی افتاده است.
وی با اشاره به بخش سرمایه گذاری، اعلام می کند: قراردادی که در حال حاضر مورد سوال است بر عهده بخش دولتی نیست و این امر توسط بخش خصوصی انجام می شود.
وی با بیان که در پذیرش دو روز گذشته اتاق بازرگانی تفاهم نامه ای با اتاق بازرگانی پاکستان منعقد کرده است، ادامه می دهد: تسهیل روادید بازرگانی و عوارض گمرکی محصولات صادراتی از جمله مواردی است که قرار است انجام و پیگیری شود.
وی عمده تاثیر پذیرش هیئت ها را مراودات تجاری می داند و می گوید: هیئت های تجاری سرمایه گذاری هستند که منجر به سرمایه گذاری درباره پروژه خاص می شوند، مانند هیئت تجاری و سرمایه گذاری آلمان که کارهای آن در حال پیگیری است. وی ادامه می دهد: شرکت های اروپایی رغبت چندانی برای عقد قراردادهای کتبی تا زمان اجرایی شدن سرمایه گذاری ندارند به همین دلیل این هیئت در حال پیگیری و رایزنی است.
وی آمدن و رفتن هیئت ها را به تنهایی عامل صادرات نمی داند و اضافه می کند: اول توافق های اولیه انجام می شود و سپس بخش خصوصی انعقاد قراردادها را پی گیری می کند و محصولات به شکلی که تولید می شود نمی تواند نقشی در بازارهای بین المللی داشته باشد. شرکت ها باید بازاریابی کنند و محصولات را فراوری شده برای صادرات داشته باشند تا توسعه صادرات شکل بگیرد.