نتیجه آخرین ارزیابی طرح پایش فضای کسب و کار در تابستان سال 97 نشان می دهد که از منظر وضعیت مولفه های محیط کسب و کار، خراسان شمالی ششمین استان دارای محیط کسب و کار نامساعد نسبت به دیگر استان هاست، اگر چه استان در همین طرح که در بهار امسال اجرا شد جایگاه نخست در بدترین استان ها را داشت و نتیجه پایش پاییز نشان از بهبود نسبی وضعیت دارد اما حقیقت این است که با توجه به شاخص استانی محیط کسب و کار، خراسان شمالی از جمله استان هایی است که وضعیت کسب و کار مطلوبی ندارند. بر اساس همین پایش، شاخص استانی خراسان شمالی در بهار امسال 6.68 درصد بوده و در آخرین پایش این رقم به 6.61 درصد کاهش یافته، این در حالی است که شاخص ملی فضای کسب و کار 6.40 درصد است.
بهبود فضای کسب و کار یکی از مهم ترین مولفه های جذب سرمایه گذار است. وضعیت کسب و کار در استان یکی از دلایلی است که منجر به فرار سرمایه گذاران از استان شده است؛ موضوعی که استاندار پیشین استان نیز در جلسه ای با مدیرکل امور اقتصادی و دارایی به آن اشاره و اعلام کرده بود: «خروج سرمایه سرمایه گذاران از استان پذیرفتنی نیست.» در همین جلسه این مسئول با تاکید بر این که در راستای افزایش منابع بانکی استان خروج این منابع توسط سرمایه گذاران به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست، افزوده بود: «نباید سرمایه گذاران اقدام به دریافت تسهیلات از این استان کنند اما سرمایه آنان در شهرهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد.» موارد مطرح شده و خروج سرمایه ها از استان دلیلی بر عدم تناسب و بهبود فضای کسب و کار در استان است.
حال باید پرسید که چه عواملی در استان موجب نامناسب شدن فضای کسب و کار شده است؟ پاسخ این سوال نیز در نتیجه پایش محیط کسب و کار اتاق ایران موجود است.
مولفه های نامناسب کردن فضای کسب و کار
بنا بر جدول تفکیک مولفه های پیمایشی و استانی شاخص محیط کسب و کار در گزارش منتشر شده از سوی اتاق ایران، موانع در فرایندهای اداری و دریافت مجوزهای کسب و کار در دستگاه های اجرایی با 7.87 درصد بیشترین سهم را در نامناسب بودن فضای کسب و کار در اختیار دارد.
پس از این گزینه محدودیت دسترسی به آب با 7.46 درصد، وجود انحصار، فساد و سوء استفاده از مقام و موقعیت اداری در دستگاه های اجرایی با 7.34 درصد، رویه های سختگیرانه اداره کار و بیمه تامین اجتماعی برای مدیریت نیروی انسانی با 7.02 درصد، غیر قابل پیش بینی بودن و تغییر قیمت مواد اولیه و محصولات با 6.90 درصد، محدودیت دسترسی به حامل های انرژی با 6.86 درصد، کمبود فناوری های نوین و تجهیزات مورد نیاز با 6.76 درصد، تولید و عرضه نسبتاً آزاد کالاهای غیراستاندارد و تقلبی در بازار با 6.72 درصد، فقدان ارتباط مناسب میان عوامل تامین مواد اولیه، تولید و عرضه یک محصول در بازار با 6.67 درصد، عرضه کالا و محصول قاچاق در بازار با 6.62 درصد، کمبود تقاضا در بازار با 6.61 درصد، بی تعهدی طرف های قرارداد و معامله به اجرای وعده های شان با 6.54 درصد، وجود رقابت غیرمنصفانه شرکت ها و موسسات دولتی یا شبه دولتی در بازار با 6.50 درصد، بی ثباتی سیاست ها، قوانین و مقررات و رویه های اجرایی ناظر بر کسب و کار با 6.45 درصد، برداشت سلیقه ای از قوانین و مقررات توسط ماموران محیط زیست، شهرداری، گمرک، بهداشت و دیگر دستگاه ها با 6.44 درصد، امتیاز یا هر نوع رانت به یک یا تعدادی از رقبا در بازار و محدودیت دسترسی به شبکه تلفن همراه و اینترنت با 6.41 درصد، دخالت های غیر منطقی نهادهای حاکمیتی در تعیین قیمت ها در بازار با 6.39 درصد، کارگریزی عمومی و ضعف فرهنگ کار در جامعه با 6.33 درصد، دشواری تامین مالی از بانک ها با 6.32 درصد، تمایل عمومی به خرید کالاهای خارجی و بی رغبتی به خرید محصولات ایرانی با 6.24 درصد، ضعف نظام توزیع و مشکل رساندن محصول به بازار با 6.12 درصد، ضعف زیر ساخت های حمل و نقل (جاده ای، ریلی، هوایی، دریایی و بندری) با 6.11 درصد، فقدان یا شفاف نبودن آمار و اطلاعات مورد نیاز برای فعالیت اقتصادی با 6.09 درصد، نحوه استقبال مشتریان از نوآوری و ابتکار در ارائه خدمات و محصولات با 5.97 درصد، ضعف دادگاه ها در رسیدگی به شکایات و پیگرد موثر متجاوزان به حقوق دیگران با 5.09 درصد، کمبود نیروی کار ماهر با 5.66 درصد و رویه های ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات با 5.53 درصد از جمله عوامل منفی سازی فضای کسب و کار در خراسان شمالی هستند.
یکی از مدیران واحدهای تولیدی استان با بیان این که قیمت ارز کاهش پیدا کرده و امیدها احیا شده است، می افزاید: اما قیمت ها ثبات ندارد و این در حالی است که همه موارد بهبود وضعیت صنایع در گرو ثبات قیمت هاست.
«شمسیان» با بیان این که فضای کسب و کار در تمام کشور نامناسب است، ادامه می دهد: فرایندهای اداری مانع بزرگی بر سر راه تولید و صنایع است؛ به عنوان مثال واحد تولیدی ما متقاضی استفاده از تسهیلات یکی از بانک های عامل استان است و با وجود این که بانک عامل و دستگاه های متولی موافق پرداخت هستند و ما نیز مشکل دریافت نداریم اما 4 ماه از زمان ارائه درخواست می گذرد و فرایندهای اداری طولانی مانع پرداخت تسهیلات درخواستی به ما شده و این درحالی است که قیمت ها مدام نوسان دارد.
این تولید کننده اضافه می کند: فضای کسب و کار نامناسب در خراسان شمالی با وجود انباشت مشکلات ظلم مضاعفی به این استان است.
مدیر یکی دیگر از واحدهای تولیدی استان نیز می گوید: با این که تسهیلات سرمایه در گردش دریافت کرده ایم اما همچنان به دلیل نوسان قیمت ها و گرانی مواد اولیه نیازمند تسهیلات هستیم.
وی که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش ندارد، ادامه می دهد: راه اندازی کار تولیدی در چنین شرایطی نه تنها سودآور نیست بلکه منتج به بدهکاری و زیان افزوده می شود.
به گفته این تولید کننده، فضای کسب و کار خراسان شمالی نیز مزید بر علت است و کمکی به توسعه و پیشرفت تولید نمی کند.
اما یک منبع آگاه که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش ندارد با بیان این که چالش های سرمایه گذاری و کسب و کار در تمام کشور وجود دارد، می افزاید: در خصوص صدور مجوزهای صنعتی در استان تسهیلگری هایی انجام شده و زمان صدور مجوز برای واحدهای صنعتی بسیار کاهش پیدا کرده است.
وی با اشاره به این که تسهیل و تسریع در فضای کسب و کار منجر به جذب سرمایه گذار می شود، ادامه می دهد: به دنبال انجام این امر به بهترین شکل هستیم و در همین باره کارهای مختلفی انجام شده، به عنوان مثال برای جذب اعتبارات تملک در حوزه معدنی و صنعتی رایزنی شده است تا اعتبارات خاصی به استان اختصاص پیدا کند.