گروه ادب و هنر
زبان و ادبیات فارسی بخشی از هویت ایران و به نوعی هویت ما و بنایی است که بنیاد آن را معماران بزرگ و توانایی مانند فردوسی، نظامی، مولوی، سعدی و حافظ گذاشتهاند، از این رو توجه به این بنا و حفظ و پاسداشت آن به نوعی حفظ استقلال فرهنگی و ضرورتی انکار ناپذیر است. با توجه به اهمیت این مقوله و سخنان اخیر مقام معظم رهبری در جمع شاعران و ابراز نگرانی ایشان از وضعیت فعلی زبان فارسی به سراغ چند تن از استادان این عرصه رفتیم تا وضعیت موجود را از نگاه آن ها بررسی کنیم.
یکی از استادان زبان و ادبیات فارسی به اهمیت و جایگاه زبان فارسی می پردازد و معتقد است: اگر چه مختصات سبکی، دایره واژگان و دستورمندی خاص در زبان فارسی موجب شده است روز به روز بر غنای آن افزوده شود اما باید گفت در 4، 5 دهه اخیر به حوزه غنی سازی زبان فارسی و ساخت واژگان به خصوص از سوی جامعه فرهنگی و هنری و مجامع شعری دقت نمی شود.
دکتر «حبیب ا... صفرزاده» با تاکید بر این که جامعه فرهنگی و هنری علاوه بر دقت نداشتن در خلق واژگان، روی عناصر واژه ساز زبان فارسی جولان نمی دهند و از پسوندها، میانوند ها و ظرفیت های موجود در خود زبان برای لغت سازی و غنای آن بهره نمی گیرند، اظهار می کند: حتی برخی شعرای جوان سعی می کنند از عناصر و لغات دم دستی و واژگان بدون پیشینه در ادبیات فارسی و واژگانی که بار معنایی خاص دارند برای بیان منظور خود استفاده کنند و همین امر موجب آغشته شدن پهنه زبان ما با واژگان بیگانه شده است و روح شرقی و ایرانی در متون دهه های اخیر به چشم نمی خورد.وی حفظ این میراث ماندگار، اثرگذار و معنوی را بر عهده شاعران، سخنوران و صاحبان قلم می داند و تصریح می کند: صاحبان قلم باید در گزینش و چینش کلمات و هنگام نوشتن و سرودن از واژگان سره و اصیل فارسی استفاده کنند و عناصر لغت ساز زبان را به خدمت بگیرند و این گونه به شکوه و غنای زبان کمک کنند.
وی تاکید می کند: دستگاه های فرهنگی، دانشگاه ها به ویژه آموزش و پرورش باید به فکر حفظ و غنای زبان فارسی باشند زیرا هویت و شکوه فرهنگ ما در زبان مان نمایان است و اگر قرار باشد دامنه ادبیات ما به واژگان بیگانه آغشته شود از مضمون سازی و پردازی و بدایع ادبیات فارسی محروم می شویم.
دکتر «آدینه» از دیگر استادان زبان و ادبیات فارسی است که اگر چه داد و ستدها و ولنگاری زبانی را دو مقوله خطرساز برای زبان فارسی می داند ولی می گوید: هر چند بده، بستان کاری های زبانی از دیرباز وجود داشته و روزگاری از زبان عربی و فرانسوی و امروز از انگلیسی وام گرفته می شود اما باید گفت در این مقوله آن چه نگران کننده است، سیلی از واژگان است که جریان دارد و بنیان کن است در حالی که در گذشته همچون جویی روان بود.
وی بی توجهی به کاربرد زبان را ناشی از شبکه های مجازی می داند و می گوید: در گذشته درباره آن چه نوشته می شد، فکر می کردند اما امروز در لحظه می نویسیم و از سوی دیگر اگر لغزش و سلیقه زبانی وجود داشت، منحصر به فرد بود، در حالی که امروز به سرعت فراگیر می شود و مد زبانی ایجاد می کند و ما با این مدها روبه رو هستیم.
وی بخشی از تاثیرات زبانی را ناشی از وضعیت اقتصادی و صنعتی می داند و می افزاید: وقتی از لحاظ اقتصادی و صنعتی عقب افتادیم ناچار هستیم کالاهای دیگران را به کار ببریم و این سبب می شود فرهنگ و زبان آن ها را وارد کنیم.
وی خاطرنشان می کند: به نظر می رسد برای برون رفت از این مسئله باید علاوه بر پیشرفت به لحاظ فناوری، صنعتی و اقتصادی، تعصب و به نوعی دلبستگی زبانی را گسترش دهیم، اگرچه به نظر می رسد صدا و سیما به عنوان مهم ترین سرچشمه ای که کمی گل آلود شده باید آغازگر روند اصلاحی در برنامه های خود به لحاظ ولنگاری زبانی، به ویژه برنامه های ورزشی باشد.
وی با بیان این که اگر چه تازه بودن زبان سعدی و حافظ در عصر امروز به عنوان یکی از ویژگی های مثبت زبان فارسی مطرح می شود و درک زبان آن ها به لحاظ فرهنگی خوشایند است اما لزوما نشانه مثبتی نیست و می تواند خطرناک باشد، می افزاید: این امر در واقع نوعی نشانه رکود زبان فارسی است در حالی که زبان های زنده دنیا این گونه نیست و می بینیم فرهنگ آکسفورد هر سال به روز می شود اما فرهنگ دهخدا هنوز هم کارآمدترین است.
دکتر «آدینه» ادامه می دهد: زبان فارسی کم کم دارد به زبانی کاملا ادبی تبدیل و نقش آن در برآوردن نیازهای زبانی مردم کم رنگ می شود.این استاد زبان و ادبیات فارسی تصریح می کند: نمی توان گفت ادبیات دچار ولنگاری شده بلکه ادبیات بازتاب آن چیزی است که در جامعه می گذرد و آن چه را که در جامعه پدید آمده است، منعکس می کند و باید ببینیم در جامعه چه می گذرد؟
رئیس حوزه هنری خراسان شمالی نیز با اشاره به دغدغه مقام معظم رهبری درخصوص زبان فارسی از این که این دغدغه در حوزه هنری استان و کشور وجود داشته است به مد نظر قرار دادن استفاده از واژگان ادبی و توجه به ادبیات فارسی در تولیدات می پردازد و تصریح می کند: متاسفانه برخی مواقع فرهنگ عامه به استفاده از واژگان نامأنوس گرایش پیدا می کند و وارد ادبیات مکتوب می شود، از این رو توجه به ادبیات بومی را در دستور کارمان قرار دادیم.
«نمازی» اضافه می کند: با توجه به گره ادبیات بومی با زبان فارسی توجه به این مقوله موفقیت ما را دوچندان می کند و یکی از اولویت های مان امسال احیای داستان های بومی است.
«فرخنده» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم با اشاره به اهمیت و جایگاه زبان و ادبیات فارسی، به ورود شوراهای نظارت در بخش های مختلف با حساسیت بیشتر و نظارت دقیق تر بر تولیدات عرصه های مختلف اشاره می کند و می گوید: از آن جایی که محصولات فرهنگی از عوامل تقویت یا تضعیف زبان فارسی است، این اقدام در راستای تقویت زبان فارسی موثر خواهد بود.