سید مصطفی نجفیان
برخی کارشناسان معتقدند: ظرفیت های متعدد و متنوع بخش معدن خراسان شمالی مغفول مانده است. پهنه های معدنی در انتظار کار مطالعاتی، معادن دست نخورده با وجود صدور پروانه های بهره برداری، اکتفا کردن به خام فروشی و حرکت نکردن در مسیر فراوری از چالش های فراروی معدن در استان است که باید بیش از پیش برای آن تدابیری اندیشیده شود تا معادن هم بتوانند به سهم خود بخشی از سفره توسعه استان را در ابعاد گوناگون بتکانند و با ایجاد ارزش افزوده نقشی در تولید و اشتغال ایفا کنند.
داستان تلخ خام فروشی مواد معدنی و دیگر محصولات استان داستانی قدیمی است که مردم را متضرر کرده اما مسئولان انگار برای آن فقط اظهار تاسف می کنند و چاره اندیشی اساسی برای آن صورت نگرفته است.
73 معدن غیر فعال در استان
سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به این که در حوزه معادن، 251 پروانه بهره برداری در استان صادر شده است، می گوید: از این تعداد 73 معدن غیر فعال هستند که 52 مورد به واسطه این که بهره برداران آن ها به تعهدات معدنی شان عمل نکرده اند، سلب صلاحیت شده اند و اکنون از طریق مزایده آماده واگذاری به سرمایه گذاران جدید هستند.
«علی اصغر رضازاده» میزان سرمایه گذاری معادن دارای پروانه بهره برداری استان را 224 میلیارد تومان اعلام و اضافه می کند: معادن استان هزار و 300 فرصت شغلی ایجاد کرده اند.
وی با اشاره به این که در حوزه زیرساخت های توسعه معادن اقدامات خوبی انجام شده است، یادآور می شود: در مرحله نخست از اعتبارات سفر مقام معظم رهبری، به 14 معدن با اعتبار 3 میلیارد و 600 میلیون تومان برق رسانی شد. سال گذشته نیز به بیش از 30 معدن با اعتبار 11 میلیارد و 300 میلیون تومان برق رسانی شد یا صاحب راه دسترسی شدند.
به گفته وی، بیش از 50 معدن استان یکی از زیرساخت های راه دسترسی یا شبکه برق رسانی را دارند.وی با اشاره به این که پهنه 7 هزار کیلومتر مربع در جنوب استان برای انجام مطالعات اکتشافی 5، 6 سالی در اختیار سازمان زمین شناسی کشور بوده است، تصریح می کند: بیشترین ظرفیت معدنی خراسان شمالی در پهنه گسترده جنوب آن است که امکان ثبت محدوده معدنی تاکنون در آن وجود نداشت اما امسال (همین ماه با هماهنگی وزارت صمت) پهنه آزاد می شود زیرا مطالعات سازمان زمین شناسی به اتمام رسیده است و گزارش پایان عملیات اکتشافی را ارائه کرده اند.
به گفته وی، برخی مناطق درون پهنه معدنی به عنوان مناطق امیدبخش به لحاظ وجود ظرفیت های فلزی مطرح شده که بناست این مناطق از طریق مزایده به سرمایه گذارانی که بنا دارند به فعالیت معدنی بپردازند، واگذار شود.«رضازاده» با اشاره به این که 32 معدن بدون بهره بردار داریم که بناست طی یک مزایده که تا 15 دی فرصت دارد، به سرمایه گذاران واگذار شود، تصریح می کند: 13 موردشان مربوط به گواهی کشف و حدود 20 مورد مربوط به پروانه و محدوده اکتشافی و به عبارتی سلب صلاحیت و باطل شده است.
وی به واگذاری 2 دپوی مواد معدنی کشف شده و توقیفی آلبلاغ و دپوی تقاطع غیرهم سطح بجنورد از طریق مزایده اشاره می کند.
نبود واحدهای فراوری
وی با تاکید بر این که با آزاد شدن پهنه معدنی جنوب استان و محدوده های معدنی جدید، شاهد توسعه این بخش با ورود سرمایه گذاران جدید خواهیم بود، تصریح می کند: یکی از مشکلات اساسی در استان که مانع توسعه بخش معدن می شود، نبود واحدهای فراوری است چون این واحدها برای مواد معدنی ارزش افزوده ایجاد می کند و مانع خام فروشی می شود.
به گفته او، استان در حوزه سنگ های تزیینی و مواد معدنی فلزی و غیرفلزی ظرفیت های خوبی دارد اما آن چه کم داریم واحدهای فراوری است.
«رضازاده» با اشاره به این که باریت در راز و جرگلان خام فروشی و ارزش افزوده آن نصیب دیگر استان ها می شود، می گوید: البته سازمان صنعت، معدن و تجارت استان برای ایجاد واحدهای فراوری برنامه دارد و برای جذب سرمایه گذار فراخوان داده است.
وی با تاکید بر این که فراوری باریت برای سرمایه گذاری متقاضی دارد، می افزاید: از صندوق سرمایه گذاری توسعه فعالیت های معدنی خواسته ایم برای سرمایه گذار فراوری باریت ضمانت بانکی صادر کند تا بتواند از تسهیلات استفاده کند.
وی از داشتن برنامه برای ایجاد واحد فراوری سنگ های تزیینی در بجنورد هم سخن می گوید و می افزاید: بناست سرمایه گذار واحد فراوری را در شهرک صنعتی شماره 3 بجنورد احداث کند زیرا مرمرهای پرتقالی خوبی در استان وجود دارد که اکنون به خارج از استان و حتی خارج از کشور خام فروشی می شود.
وی درباره ظرفیت مرمریت در گرمه هم سخن می گوید و تصریح می کند: سنگ های تزیینی مرمریت خام فروشی می شوند و برای ایجاد واحدهای فراوری آن ها که تنوع رنگ و کیفیت خوبی دارند، برنامه داریم به جای خام فروشی ارزش افزوده فراوری آن ها را سهم استان کنیم تا شاهد جهش در توسعه بخش معدن باشیم.
نیاز به آهن اسفنجی
در همین خصوص، «طاهر رستمی» فرماندار اسفراین با اشاره به این که در نشست مشترک سرپرست سازمان صمت استان مرتبط با آلبلاغ از آنان درخواست کردیم به طور ویژه اسفراین را پس از ارائه اطلاعات از سوی سازمان زمین شناسی ببینند، می گوید: معدن سرب و روی آلبلاغ را باید تعیین تکلیف کرد تا در نتیجه آن ایمیدرو یا قرارگاه خاتم الانبیا(ص) کار بهره برداری، فراوری و گندله سازی و شمس را پیگیری نکنند.
وی از خلأ موجود تولید آهن اسفنجی برای تکمیل زنجیره فولاد در اسفراین سخن می گوید و ادامه می دهد: آهن اسفنجی را از جای دیگر می آوریم، در حالی که اسفراین ظرفیت فوق العاده ای در زمینه معادن سنگ آهن و هماتیت کم عیار دارد.
وی با تاکید بر این که مطالعات زمین شناسی بناست در هفته های آینده به سازمان صمت تحویل داده شود، تصریح می کند: سرمایه گذار برای تولید آهن اسفنجی اعلام آمادگی کرده است و به شرط این که معدن پاسخگو باشد باید کار با ثبت پهنه معدنی پیش رود و دنبال شود.
بلاتکلیفی 7 هزار هکتار از پهنه معدنی
در عین حال، نماینده اسفراین در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که خراسان شمالی ظرفیت خوبی در حوزه معادن دارد، به 2 ضعف عمده معادن در استان اشاره می کند و می گوید: 7 هزار هکتار از پهنه معدنی استان به دلیل اختلاف سازمان زمین شناسی و دولت سال هاست بلاتکلیف رها شده زیرا سازمان زمین شناسی باید کار مطالعاتی را انجام می داد و آزادسازی و دولت امور واگذاری بهره برداری را پیگیری می کرد اما اکنون بیش از 7، 8 سالی است که امور مرتبط با آن معطل مانده است.
«امان ا... حسین پور» با تاکید بر این که بیشترین معادن فریز شده خراسان شمالی در جنوب استان از جمله شهرستان های اسفراین، جاجرم و گرمه قرار گرفته است، اضافه می کند: بیش از 300 پروانه بهره برداری معدنی در استان صادر شده است که متاسفانه هر چه بهره برداری می شود به خام فروشی بسنده شده و کار خاصی برای فراوری هر نوع ماده معدنی در استان صورت نگرفته است.
عضو هیئت رئیسه فراکسیون معادن و صنایع معدنی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که در جریان سفر نایب رئیس مجلس شورای اسلامی و تاکید استاندار، باید طی مدت کوتاهی 7 هزار کیلومترمربع از پهنه های دارای ظرفیت معدنی از سوی سازمان زمین شناسی تعیین تکلیف شود، تصریح می کند: در تداوم آن باید پس از بهره برداری از ظرفیت سرمایه گذاران کار جدی برای فراوری معادن انجام شود.
غفلت در واگذاری ها
وی با تاکید بر این که اسفراین یکی از مناطق کشور است که معادن سرب و روی غنی با عیار بالا دارد، می افزاید: البته چند اشکال عمده دارد از جمله آن که در واگذاری معادن سرب و روی غفلت شده است.
وی با گریزی به این نکته که خانواده ای را می شناسد که پدر خانواده و همسرش بیش از 140 کیلومتر معدن را ثبت کرده اند که نه توان برداشت و نه صلاحیت و اهلیت مرتبط با کار معدنی را دارند، این مسئله را یادآور می شود که از یک سو معدن به نام آنان ثبت شده و از سوی دیگر برداشتی انجام نمی شود که نوبت به فراوری برسد البته اکثرشان هم اختلافی هستند.
معدن آلبلاغ
وی معدن آلبلاغ را مهم ترین سرمایه و بهترین ثروت اسفراین می داند و اظهار می کند: اشکال خاصی برای این معدن وجود دارد و آن این است که نیامده اند مراحل مطالعه، اکتشاف و بهره برداری را به سر انجام برسانند تا مردم از آن منتفع شوند.وی با تاکید بر این که مردم در آلبلاغ به شکل غیر رسمی برداشت های غیر اصولی را انجام می دهند که یک عده معتقدند آنان نیازمند هستند، اضافه می کند: نگران جان برداشت کنندگان غیر رسمی هستیم که هر لحظه ممکن است یک تونل ریزش کند و جان یک همشهری دیگر به خطر بیفتد اما گذشته ها گذشته است و باید فرایند ها تسریع شود.
عضو هیئت رئیسه فراکسیون معادن و صنایع معدنی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که به طور ویژه از ایمیدرو پیگیری و مطالبه کرده ایم، بیان می کند: جلسات متعدد در استان با حضور رئیس هیئت عامل وقت ایمیدرو برگزار، دعوت از فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) و طرح موضوع در سفر نایب رئیس مجلس شورای اسلامی انجام شده و ما حصل این جلسات این است که باید از معدن به شکل قانونی به نفع مردم بهره برداری و کار فراوری در اسفراین دنبال شود.
شیوه های واگذاری
وی با اشاره به این که درخصوص معدن آلبلاغ چند شیوه پیشنهاد شده است، مطرح می کند: شیوه نخست این است که کل معادن به یک مجموعه واگذار شود که سرمایه گذاری کند، کارخانه بزند و فراوری و اشتغال ایجاد کند.
وی تشکیل یک شرکت تعاونی از سوی مردم و سرمایه گذاری از سوی آن را دومین شیوه توصیف و اظهار می کند: سومین پیشنهاد هم این است که مردم به تنهایی نمی توانند مشارکت و سرمایه گذاری کنند، به این دلیل با توجه به توان خود پول بگذارند و 40 تا 45 درصد سهام معدن با اولویت اهالی منطقه و مردم نیازمند دهک های پایین جامعه در قالب یک شرکت تعاونی به آن ها واگذار شود.به گفته وی، این شیوه مورد توافق است و باید بقیه به یک مجموعه مثل قرارگاه خاتم الانبیا(ص) با شروطی واگذار و در پی آن با مدیریت و کار مطالعاتی، اکتشاف و برداشت و البته فراوری در اسفراین پیگیری شود.
وی با تاکید بر این که قرارگاه خاتم الانبیا(ص) و آستان قدس درباره آلبلاغ اعلام آمادگی کردند و باید در قبال آن کار محرومیت زدایی در این شهرستان انجام دهند، اضافه می کند: پروژه راه آهن و چهاربانده کردن اسفراین – بجنورد 2 پروژه ای است که باید مجموعه ای که مدیریت آلبلاغ را عهده دار می شود، پیگیری کند.
وی با اشاره به این که اکنون با این پیشنهاد با استقبال ایمیدرو موافقت شده است و منتظر طرح موضوع و تایید در هیئت مدیره است، تصریح کرد: در این شیوه سهم مردم محفوظ و شیوه و چارچوب نهایی شده است اما هنوز مشخص نیست قرارگاه خاتم الانبیا(ص) و آستان قدس عهده دار تولیت امور مرتبط با معدن آلبلاغ شوند اما تاکید بر این است که مردم سهام دار باشند و برای شیوه اجرا باید پیش رفت و دید تا ماه های آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.