گروه سلامت- دکترای تخصصی سالمندشناسی در دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با اشاره به روز جهانی سالمند، بر حفظ پویایی سالمندان در جامعه تأکید کرد و گفت: در همین راستا نیاز است که فرصت مشارکت اجتماعی بیشتر سالمندان در جامعه ایجاد شود.

دکتر «مرضیه محمدزاده» با بیان این که اول اکتبر سال 2024 (10 مهر 1403) به عنوان گرامی داشت روز جهانی سالمند شناخته می‌شود، اظهار کرد: ضمن توجه به سیاست‌های جوانی جمعیت در کشور عزیزمان ایران، توجه به چگونگی و کیفیت سپری شدن دوره سالمندی افراد نیز مهم و ضروری است. وی افزود: با توجه به این که این موضوع در تمام کشورها حائز اهمیت است، سازمان ملل متحد شعار جهانی روز سالمند در سال 2024 را «سالمندی همراه با عزت و کرامت»(Ageing with Dignity) اعلام کرده است که اهمیت توجه به استراتژی های حفظ کرامت سالمندان در جامعه و خانواده را دوچندان می کند.

مدیر مرکز آموزش بهورزی شهرستان سملقان تصریح کرد: پیرو این چشم انداز، در ایران شعار ملی هفته سالمند (13-7 مهر ماه) «سالمندی فعال، فردایی برای همه» نامگذاری شده است.

وی افزود: سالمندی فعال که به مشارکت فعال سالمندان در جامعه و ایفای نقش های اجتماعی در حوزه های مختلف مانند اشتغال، مشارکت در آموزش، سیاست، هنر و غیره تاکید دارد، یکی از استراتژی های حفظ کرامت در افراد است که نقش کلیدی در سلامت جسمی، روانی و حفظ پویایی سالمندان در جامعه دارد و در نهایت باعث تجربه مثبتی از این دوران می‌شود. دکتر «محمدزاده» عنوان کرد: در همین راستا نیاز است که فرصت مشارکت اجتماعی بیشتر سالمندان در جامعه ایجاد و حمایت های لازم دولتی، اجتماعی و خانوادگی از آن انجام شود.

 

متخصص بیماری های پوست و مو دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، چگونگی بروز شپش سر و درمان‌های آن را تشریح کرد و گفت: نکته مهم در درمان شپش به دلیل قدرت سرایت‌پذیری بالای آن این است که تمام افراد خانواده که دچار علامت هستند باید تحت درمان مناسب تحت نظر پزشک قرار بگیرند. دکتر «رضا رباطی» با اشاره به این که شپش یک انگل کوچک است که حتی با چشم غیرمسلح نیز دیده می شود و به راحتی از فردی به فرد دیگری منتقل می‌شود، اظهار کرد:  از مهم‌ترین اماکنی که افراد به شپش مبتلا می‌شوند، می‌توان به مکان های شلوغ و پر تجمع مانند مدارس، مهدهای کودک و کمپ‌ها اشاره کرد. این عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان این که بیماری شپش، نوعی آلودگی انگلی است افزود:  شپش دارای تخم هایی به نام «رشک» است که این رشک‌ها سفید و یا زرد رنگ هستند. وی ایجاد حالت شوره‌ زدگی روی مژه‌ها یا به وجود آمدن دانه‌های کوچک کهیری شکل روی منطقه آلوده را از دیگر علائم وجود شپش ذکر کرد. به گفته این استاد دانشگاه به طور کلی سه دسته شپش وجود دارد، شپش «سر»، «تنه» و «عانه». شپش‌های سر معمولاً در پشت گوش و گردن هستند، سرایت پذیری سریعی دارند و در افراد عادی در صورت حضور در محیط های آلوده بروز می کند، اما شپش‌ تنه معمولاً در افراد با سطح بهداشت خیلی کم مانند افراد بی خانمان یا در شرایط خاص بحرانی مانند زلزله و جنگ که امکان رعایت اصول بهداشتی نیست، بروز می یابد. ابتلا شپ‍ش‌ تنه همراهی بارزی یک سری عفونت‌های دیگر مانند تیفوس دارد. دکتر «رباطی» یکی از اصلی ترین راه های  تشخیص این انگل را دیدن شپش زنده یا رشک‌ها عنوان کرد و گفت: ممکن است اولین علامت ایجاد شپش، خارش باشد به این شکل که فرد مبتلا احساس می‌کند که چیزی روی پوست سرش در حال راه رفتن یا خزیدن است. در شپش عانه نیز موهای نواحی تناسلی درگیر می شود که با خارش شدید همراه است. این عضو هیئت علمی دانشگاه، اساس تشخیص شپش سر را علایم بالینی ذکر کرد و افزود: شپش سر متداول ترین نوع آلودگی توسط این انگل است که معمولاً پشت گوش بیشتر دیده می شود که در مراحل پیشرفته تر این بیماری با چشم غیرمسلح به راحتی قابل شناسایی است. دکتر «رباطی» با تاکید بر این که برای درمان بیماری شپش باید انگل زنده و رشک‌های آن از بین برود، عنوان کرد: اگر چنانچه تخم ها یا همان رشک های شپش باقی بمانند امکان این است که بعد از چند هفته دوباره  این بیماری ظاهر شود وجود دارد. وی ادامه داد: تخم ها  یا رشک های شپش به شوره سر شباهت زیادی دارند با این تفاوت که رشک ها دارای چسبندگی زیادی هستند که به راحتی از ساقه موی سر جدا نمی شوند. این متخصص پوست و مو با اشاره به راههای درمان شپش عنوان کرد: نکته مهم در درمان شپش به دلیل قدرت سرایت پذیری بالا این است که تمام افراد خانواده در صورت داشتن علامت باید تحت درمان تحت نظر پزشک قرار بگیرند. وی توصیه کرد: درمان  قطعی شپش باید دونوبت و به فاصله یک هفته، انجام شود. متخصص بیماری های پوست و مو دانشگاه تاکید کرد: بعد از درمان های که توسط پزشک تجویز می شود می توان از درمان های ساده تر مثل شست و شوی مو و یا آغشته کردن شانه به سرکه رقیق شده برای از بین بردن کامل تخمهای انگل شپش چسبیده به ساقه های مو استفاده کرد. وی با اشاره به این که درمان ها باید توسط پزشک متخصص انجام شود توضیح داد: استفاده خودسرانه از برخی داروهای ضد شپش می تواند حساسیت‌زا باشد یا در مواردی موجب مقاوم تر شدن انگل شود بنابراین توصیه می شود ضمن توجه به رعایت بهداشت فردی از درمان های خودسرانه برای از بین برد شپش پرهیز شود. با توجه به این که انگل شپش مدت زیادی خارج از پوست بدن زنده نمی ماند، شست‌وشو و ضدعفونی کردن بیش از حد البسه لزومی ندارد اما رعایت بهداشت کلی محیط توصیه می شود.

عضو هیئت علمی گروه کاردرمانی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این که تحقیقات نشان داده است که بیشتر کودکان مبتلا به اختلالات خاص، سابقه تولد زودرس و بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان را دارند، گفت: با توجه به شیوع بالای تولد نوزادان نارس و با وزن کم و بروز علائم اختلال پردازش حسی در آنان، انجام مداخلات توانبخشی زودهنگام برای این نوزادان ضروری و الزامی به نظر می‌رسد. دکتر «نوید میرزاخانی» که سابقه 25 سال تحقیق و مطالعه در حوزه سلامت روان کودکان به ویژه اختلالات خاص و طیف اوتیسم را دارد با بیان این که اکثر کودکان دارای اختلال پردازش حسی مشکلات خاص‌تری مثل اختلال یادگیری، توجه، تمرکز و طیف اوتیسم نیز پیدا می‌کنند، گفت: با انجام ارزیابی اولیه پردازش حسی نوزاد و مداخلات لازم می‌توان از این اختلالات پیشگیری کرد. اکثر کودکان دارای اختلالات خاص و مشکلات رفتاری در زمینه پردازش حسی مشکل دارند. به گفته این استادیار دانش، اختلال پردازش حسی می‌تواند زمینه‌ساز اوتیسم و بسیاری از اختلالات دیگر مثل ADHD و اختلالات هماهنگی حرکتی و رفتاری در کودکان شود. وی با اشاره به مطالعه انجام شده در این زمینه خاطرنشان کرد: این تحقیق با هدف پیش‌بینی مشکلات رفتاری و اختلال پردازش حسی در کودکان با سابقه تولد زودهنگام انجام شد و  به مدت دوسال به طول انجامید. به گفته این متخصص، در این مطالعه حاضر 157 کودک پنج تا هفت ساله با سابقه تولد زودهنگام از مناطق مختلف شهر تهران مورد بررسی قرار گرفتند. این استادیار دانشگاه با اشاره به روش انجام این تحقیق گفت: پس از تکمیل پرسشنامه‌های غربالگری توسط والدین کودکان، پردازش حسی(بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه، عمقی و حرکتی) آنان ارزیابی و تفسیر شد، بررسی ارتباط بین متغیرها نشان داد که ارتباط زیادی بین اختلالات رفتاری کودکان و پردازش حسی آن‌ها وجود دارد.  به گفته وی این پرسشنامه‌ها بین 157 کودک در مدارس عادی مناطق مختلف تهران توزیع شد و پس از تکمیل توسط والدین آن‌ها جمع آوری شد و مورد بررسی قرار گرفت. دکتر «میرزاخانی» یادآور شد: براساس نتایج این تحقیق مشخص شد که اکثر کودکانی که تولد زودرس داشتند در زمینه پردازش حسی دارای اختلال و مشکلات رفتاری خاص هستند. به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه، اختلال پردازش حسی می‌تواند زمینه ساز مشکلات رفتاری و اجتماعی و انواع ناسازگاری‌های کودکان شود. به گفته این متخصص کاردرمانی، هیچ یک از کودکان مبتلا به اختلالات مذکور ضریب هوشی پایین نداشتند و همگی در مدارس عادی تحصیل می‌کردند. وی با اشاره به نتایج پژوهش حاضر گفت: براساس یافته‌های این پژوهش مشاهده شد که بسیاری از نوزادان نارسی که در بدو تولد حدود یک هفته تا 10 روز در NICU بستری می‌شوند در سال‌های آینده زندگی خود دچار زمینه های اختلالات یادگیری، رفتاری و توجه و  ADHDمی‌شوند. دکتر «میرزاخانی» خاطرنشان کرد: با ارزیابی تشخیصی(پردازش حسی) نوزادان به ویژه نوزادان نارس بستری در NICU و انجام مداخلات لازم می‌توان از بروز اختلالات مذکور در آینده ممانعت کرد. وی ارزیابی پردازش حسی، انجام مشاوره و آموزش والدین وتمرینات توانبخشی نوزاد (ماساژ، تحریکات لمسی) و در سنین بالاتر انجام بازی‌ درمانی، تمرینات حسی و حرکتی و کاردرمانی را از جمله مداخلات پیشگیرانه‌ای برشمرد که می تواند از بروز مشکلات و تاخیرهای این کودکان نسبت به سایرین پیشگیری کند. به گفته وی، ارزیابی‌های مذکور با هزینه بسیار پایینی انجام می شود و خانواده‌ها می‌توانند با استفاده از کتاب‌ها و گایدلاین‌های(راهنما) آموزشی تهیه شده در این زمینه به نوزاد خود کمک کنند. دکتر «میرزاخانی» با اشاره به نتایج کاربردی این مطالعه خواستار تعامل و ارتباط بیشتر متخصصان اطفال و مراقبان NICU با گروه کاردرمانی به منظور ارائه خدمات بهینه به نوزادان نارس و پیشگیری از بروز اختلالات یادگیری و طیف اوتیسم در آنان شد. 

 

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: هر نوع حیوان گزیدگی را باید هارگزیدگی تلقی کرد و با انجام اقدامات فوری از بروز هاری پیشگیری کرد. دکتر «محمدرضا سهرابی» روز جهانی هاری را فرصتی برای آموزش و افزایش آگاهی افراد جامعه در مورد راه‌های پیشگیری، کنترل و حذف هاری در جوامع بشری عنوان کرد. وی شعار امسال این روز جهانی را «مرزهای کنترل هاری را بشکنیم» برشمرد و هدف اصلی برنامه راهبردی جهانی پیشگیری و کنترل هاری را به صفر رساندن مرگ انسان به علت هاری تا سال ٢٠٣٠ میلادی ذکر کرد. دکتر «سهرابی» آموزش و اطلاع‌رسانی، بهبود و ارتقای نظام مراقبت حیوان گزیدگی و بیماری هاری، دسترسی همه افراد به خدمات پیشگیری پس از تماس(PEP) و واکسیناسیون دسته جمعی سگ‌ها را از استراتژی‌ها‌‌ی اصلی برای دستیابی به این هدف دانست. وی براساس مستندات خاطرنشان کرد که درصورت واکسیناسیون حداقل ٧٥ درصد جمعیت سگ‌ها علیه هاری، احتمال بروز و انتقال این بیماری بین سگ‌ها و به تبع آن انسان ها به صفر نزدیک خواهد شد. به گفته معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، هر نوع حیوان گزیدگی را باید هارگزیدگی تلقی کرد و شروع فوری اقدامات در مواقع حیوان گزیدگی در پیشگیری از بروز هاری بسیار حیاتی است. وی با اشاره به مشاهده موارد آلودگی در حیوانات اهلی و وحوش گفت: هر حیوانی که انسان را مورد گزش قرار دهد مشکوک به هاری قلمداد می‌شود بنابراین به مردم توصیه می کنیم در صورت گزش توسط حیوان، بلافاصله اقدامات درمانی ضدهاری آغاز شود.  وی نخستین اقدام پس از حیوان گزیدگی را  شست‌وشوی محل جراحت برشمرد و نیمی از فرایند پیشگیری از هاری را وابسته به شست و شوی مناسب و کافی(15 تا 20 دقیقه) محل جراحت دانست تا پس از آن ضدعفونی محل گزش انجام شود. وی با اشاره به افزایش محسوس موارد حیوان گزیدگی توسط حیوانات خانگی در سال های اخیر، ارائه آموزش‌‌های لازم برای نگهداری و رفتار با حیوانات توسط نهادهای مربوطه و تذکر دادن مسئولیت اجتماعی این افراد در قبال حیوان خانگی‌‌شان و حفاظت از سایرین را ضروری دانست. دکتر «مجید حسینی» مدیر گروه مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با اشاره به روند افزایشی آمار حیوان‌گزیدگی در کشور و مرگ ناشی از هاری گفت: بسیاری تصور می‌کنند هاری صرفاً از طریق گزش سگ قابل انتقال است در حالی که همه پستانداران خونگرم از جمله سگ، گربه، روباه، گرگ، شغال، کفتار، راسو، خدنگ، موش خرما و خفاش نیز می توانند به هاری مبتلا شوند. به گفته وی، بیش از 95 درصد موارد حیوان گزیدگی در محدوده تحت پوشش این دانشگاه مربوط به سگ و گربه است و  مواردی نیز از گزیدگی توسط گرگ، روباه، شغال و سایر حیوانات اهلی و وحشی  دیده شده است. دکتر «حسینی» با تاکید بر شست‌و شوی فوری محل گزش، واکسیناسیون کامل ضدهاری را بسیار مهم دانست .وی افزود: در هنگام گزیدگی توسط حیوان مشکوک به هاری، علاوه بر تکمیل دوره واکسیناسیون، ممکن است با تشخیص کارشناس مربوطه نیاز به تزریق سرم ضدهاری نیز داشته باشیم و براساس برنامه زمان بندی فرد باید برای تزریقات بعدی نیز مراجعه کند. وی با توجه به این که بخیه زدن زخم با ایجاد محیط بی هوازی به رشد ویروس هاری کمک می‌کند، گفت: بخیه نزدن محل جراحت یا به تأخیر انداختن آن در روند پیشگیری از بروز بیماری هاری بسیار کلیدی است بنابراین فقط در موارد ضروری ‌باید زخم به صورت محدود بخیه ‌شود و پیش از آن باید سرم ضدهاری در محل جراحت تزریق شود. دکتر «حسینی» تاکید کرد که فرد دچار حیوان گزیدگی ‌باید در اسرع وقت به نزدیک‌ترین واحد مراقبت و پیشگیری از هاری در شهرستان محل سکونت خود مراجعه کند. این مراکز 24ساعته آماده ارائه خدمات رایگان به موارد حیوان گزیدگی هستند. وی از بروز 21 هزار مورد حیوان گزیدگی در محدوده تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در سال گذشته خبر داد که با ارائه اقدامات درمانی به موقع، هیچ موردی از هاری انسانی در محدوده تحت پوشش رخ نداده است. دکتر «حسینی» آمار حیوان گزیدگی در شش ماهه اول سال جاری در محدوده تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی را 12 هزار مورد عنوان کرد که تمام موارد اقدامات پیشگیری را دریافت کردند. وی با بیان این که پیشگیری مقدم بر درمان است، بر ضرورت آموزش نحوه مواجهه با حیوانات به افراد جامعه به ویژه کودکان تاکید کرد. به گفته وی، راهکارهایی نظیر اجتناب از تحریک حیوانات به ویژه سگ و گربه، واکسیناسیون افراد در معرض خطر(دامپزشکان، دامداران، جنگلبانان و...)، واکسیانسیون حیوانات خانگی علیه بیماری هاری، مراقبت از کودکان در زمان مواجهه با حیوانات و آموزش اقدامات لازم در هنگام حیوان گزیدگی  در پیشگیری از ابتلا به  هاری بسیار مؤثر هستند. دکتر «حسینی» در خاتمه نکات ذیل را به مردم توصیه کرد:

1- از نزدیک شدن به سگ ها و گربه های ولگرد خودداری کنید.

2- حیوانات خانگی خود را علیه هاری واکسینه کنید.

3- از تماس حیوان خانگی‌تان با سایر حیوانات جلوگیری کنید.

4- غذای حیوان خود را بیرون از منزل قرار ندهید زیرا باعث جذب حیوانات وحشی و بدون صاحب می‌شود.

5- به کودکان نحوه صحیح رفتار با حیوانات را آموزش دهید.

6-  اگر در مسیرتان سگ بزرگی قرار دارد کودک خردسال خود را در آغوش بگیرید.

7- حیوان خانگی‌تان را خارج از منزل حتماً با قلاده مهار کنید.

8- در صورت گزیده شدن حیوان خانگی‌تان توسط حیوان دیگر به دامپزشکی مراجعه  کنید.

9- حیوانات وحشی نباید به عنوان حیوان خانگی نگهداری شوند.

10-  حیوانات وحشی را از فاصله دور مشاهده کنید هر چند  رام به نظر آیند.

11-  راه ورود خفاش را به منزل یا محل اسکان خود در طبیعت‌گردی‌ها مسدود کنید.

12- هرگز مستقیماً به چشمان سگ نگاه نکنید.

13- هرگز سگی را که در حال خوردن است یا توله به همراه دارد، تحریک نکنید. سگ‌ها در این شرایط بسیار حساس می شوند و از خود محافظت می‌کنند.

14- از خندیدن به سگ خودداری کنید. یک سگ مهاجم فکر می‌کند دندان‌هایتان را برای مبارزه به او نشان می‌دهید.

15-  به سگ‌هایی که مدت زیادی به چیزی بسته ‌شده یا زنجیر دارند نزدیک نشوید زیرا احتمال دارد تهاجمی رفتار کنند.

 

 هاری سالانه 59 هزار نفر قربانی می‌گیرد

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، سالانه 59 هزار نفر بر اثر هاری در سراسر جهان جان خود را از دست می‌دهند که 40 درصد این آمار مربوط به کودکان زیر 15 سال است. به نقل از سازمان بهداشت جهانی، روز جهانی هاری 2024 در 28 سپتامبر، روی «شکستن مرزهای هاری» تمرکز داشت. این موضوع کشورها را برای غلبه بر موانع در مدیریت بیماری، تقویت همکاری‌های بین بخشی، ترویج نوآوری و افزایش آگاهی عمومی برای از بین بردن هاری تا سال 2030 تشویق می‌کند. 28 سپتامبر امسال هجدهمین روز جهانی هاری بود. امسال «شکستن مرزهای هاری» نشان می‌دهد که One Health (سلامت واحد؛ برنامه‌ای مشترک میان سازمان بهداشت جهانی، سازمان بهداشت جهانی حیوانات، سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد و برنامه محیط زیستی سازمان ملل) برای افراد منتخب نیست، بلکه برای همه است. جهان واکسن‌ها، داروها، ابزارها و فناوری‌هایی برای شکستن چرخه یکی از قدیمی ترین بیماری ها دارد. با اتحاد می‌توانیم هاری را از بین ببریم. برنامه‌های کنترل هاری نمونه‌ای عالی برای عملیاتی کردن One Health، ایجاد ساختارها و اعتماد در راستای کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام، از جمله بیماری‌هایی که مستعد همه‌گیری هستند، محسوب می‌شود. این موضوع مستلزم استراتژی‌های نوآورانه و همکاری در بخش‌ها و مناطق مختلف است که بر اهمیت ادغام تلاش‌های بهداشتی انسان، حیوان و محیط زیست تاکید می‌کند. با شکستن مرزها، می‌توانیم بر موانع جغرافیایی، اجتماعی- اقتصادی و آموزشی غلبه کنیم و از واکسیناسیون گسترده، آگاهی و دسترسی به مراقبت‌های پزشکی اطمینان حاصل کنیم. این رویکرد یکپارچه در مبارزه با هاری حیاتی است و دنیایی را تقویت می‌کند که در آن این بیماری دیگر تهدیدی برای انسان‌ها و حیوانات نباشد. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، در سراسر جهان سالانه 59 هزار مرگ و میر ناشی از هاری تخمین زده می‌شود که 40 درصد این آمار کودکان زیر 15 سال هستند و 95 درصد مرگ و میرها در آفریقا و آسیا رخ می‌دهد. هاری یک مشکل جدی بهداشت عمومی در بیش از 150 کشور و منطقه، به طور عمده در آسیا و آفریقاست. گزش سگ باعث 99 درصد موارد هاری انسان می‌شود و می‌توان از طریق واکسیناسیون سگ و پیشگیری از گازگرفتگی از آن جلوگیری کرد، اما هنگامی که ویروس سیستم عصبی مرکزی را آلوده می‌کند و علائم بالینی ظاهر می‌شود، هاری در 100 درصد موارد کشنده است.

 

 هزینه 8.6 میلیارد دلاری هاری برای کشورهای جهان

طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت،‌ هزینه جهانی درمان هاری حدود 8.6 میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود که البته سال‌های از دست رفته زندگی، مشکلات معیشتی، مراقبت‌های پزشکی و هزینه‌های مرتبط با آن و همچنین آسیب‌های روانی ناشی از هاری در این آمار محاسبه نشده است. روز جهانی هاری به عنوان نقطه کانونی برای فعالیت‌های جهانی جهت مقابله با هاری عمل می‌کند. از کمپین‌های بزرگ واکسیناسیون در مناطق پرخطر گرفته تا برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی، تمامی این اقدامات نقش مهمی در کاهش ابتلا به هاری دارند. هر یک از ما می‌توانیم با انتشار آگاهی، مشارکت در برنامه‌های پیشگیری و تشویق دیگران به واکسن‌زدن حیوانات خانگی نقش کوچکی در این مبارزه جهانی ایفا کنیم.