نشانی منطقه ویژه اقتصادی کجاست؟
تعداد بازدید : 70
اظهارات متفاوت درباره منطقه ویژه اقتصادی
نویسنده : فروزان بهروز
افشره
ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در بجنورد از سال 89 و با موافقت مجلس کلید زده شد و در سال 90 نیز کلنگ آن در شهرک صنعتی بیدک بجنورد زمین خورد. اکنون 5 سال از عمر این مصوبه می گذرد، اما اجرای آن هنوز درگیر و دار بعضی تصمیم ها و گاه اختلاف نظرها که با تغییر محل این مجموعه از شهرک بیدک بجنورد به مجاورت مجتمع پتروشیمی انجام شد،متوقف مانده است. بعد از گذشت 4 سال از کلنگ زنی این مجموعه اکنون قرار شده است 2 منطقه ویژه در بجنورد ایجاد شود که یکی در مجاورت پتروشیمی خراسان و دیگری در محل قبلی خود یعنی در جوار شهرک صنعتی بیدک است که همین امر نیز هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد و با این اوصاف به گفته بعضی از صاحب نظران تعیین مکان و مدیریت واحد مهم ترین چالش پیش رو است که روند اجرا را با آهنگ کندی همراه کرده است.
ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در بجنورد از سال 89 و با موافقت مجلس کلید زده شد و در سال 90 نیز کلنگ آن در شهرک صنعتی بیدک بجنورد زمین خورد. اکنون 5 سال از عمر این مصوبه می گذرد، اما اجرای آن هنوز درگیر و دار بعضی تصمیم ها و گاه اختلاف نظرها که با تغییر محل این مجموعه از شهرک بیدک بجنورد به مجاورت مجتمع پتروشیمی انجام شد، متوقف مانده است.بعد از گذشت 4 سال از کلنگ زنی این مجموعه اکنون قرار شده است 2 منطقه ویژه در بجنورد ایجاد شود که یکی در مجاورت پتروشیمی خراسان و دیگری در محل قبلی خود یعنی در جوار شهرک صنعتی بیدک است که همین امر نیز هنوز در هاله ای از ابهام قراردارد و با این اوصاف به گفته بعضی از صاحب نظران تعیین مکان و مدیریت واحد مهم ترین چالش پیش رو است که روند اجرا را با آهنگ کندی همراه کرده است.
این درحالی است که ایجاد منطقه ویژه اقتصادی با توجه به شرایط استان که یکی از آن ها نزدیکی به کشورهای آسیای میانه است، تأثیر فراوانی در ایجاد اشتغال و توسعه صادرات دارد.
چرا منطقه ویژه اقتصادی ؟
مناطق ویژه اقتصادی خصوصیات ویژه ای نیز دارند که مهم ترین آن ها ایجاد اشتغال با فعال سازی صنایع مختلف، جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی وپشتیبانی از فعالیت های اقتصادی و سریع در رشد و توسعه منطقه است. سرمایه گذاران و صاحبان صنایع در این مناطق می توانند از حمایت ها و تسهیلات مالی و قانونی دولت بهره مند شوند که یکی از آن ها امکان ترانزیت و صادرات مجدد برای کالاهای وارداتی با حداقل تشریفات اداری است. معافیت از پرداخت هرگونه عوارض معمول در کشور از دیگر مزایای سرمایه گذاری در این مناطق است. آیا ایجاد منطقه ویژه اقتصادی به درستی کالبدشکافی شده و با درنظر گرفتن ظرفیت اقتصادی خراسان شمالی کارایی لازم را خواهد داشت؟آن هم در حالی که به گفته کارشناسان از بین مناطق ویژه اقتصادی مختلف در کشور تنها چند منطقه انگشت شمار به اهداف واقعی خود رسیده است.یک کارشناس ارشد اقتصاد در خصوص ویژگی های مناطق ویژه اقتصادی می گوید: یکی از اهداف شکل گیری مناطق ویژه اقتصادی، افزایش تولید داخلی و توسعه صادرات غیرنفتی است اما بسیاری از مناطق ویژه اقتصادی کشور در تحقق این هدف به موفقیت نرسیده اند. «محمد حسینی» با اشاره به رکود اقتصادی فعلی میافزاید: تبعات منفی این رکود اقتصادی را به وضوح می توان بر بسیاری از صنایع بزرگ و کوچک مشاهده کرد و این امر در خراسان شمالی نیز قابل مشاهده است و اجرای این طرح در مناطقی مانند خراسان شمالی نیازمند مطالعات بسیار دقیق و کارشناسی شده است. وی بیان می کند: با مقایسه مناطق ویژه اقتصادی میتوان دریافت که طرح ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در استان هایی موفق بوده است که زیرساخت های لازم را برای اجرا دارند، اما متاسفانه در خراسان شمالی در خصوص راه های مواصلاتی، ایجاد شرکت های حمل و نقل بین المللی و ترانزیت کالا هنوز به آن چه که به واقع مورد نیاز است، دست نیافته ایم.وی خاطر نشان می کند: برای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی باید به ظرفیت هایی مانند توان برق رسانی، آب رسانی، تصفیه خانههای بزرگ و فعال نیز توجه کرد. هم چنین انرژی مورد نیاز صنایع بسیار بیشتر از میزانی است که واحدهای خانگی و تجاری مصرف می کنند و در حالی که نمی توان در استان به راحتی به این واحدها خدمات مورد نیاز را ارایه کرد، آیا می توان برای صنایع مستقر در منطقه ویژه اقتصادی که باید افق توسعه آن را نیز درنظر گرفت، خدمات رسانی کرد؟
در این رابطه نظرات یک کارشناس اقتصاد دیگر نیز شنیدنی است؛ وی که به ایجاد منطقه ویژه اقتصادی نگاه مثبتی دارد می گوید: با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی می توان از بسیاری ظرفیت های استان که بدون استفاده مانده است، بهره گرفت. «فتحی» اضافه می کند: اقتصاد خراسان شمالی مبتنی بر کشاورزی است و در حالی که ضایعات محصولات کشاورزی بخش عمده ای از ضرر و زیان کشاورزان را شامل می شود و حضور واسطه ها موجب کم رونق بودن معیشت آن ها شده است، می توان با جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی و فعال سازی صنایع تبدیلی و تکمیلی، هم اشتغال زایی کرد و هم محصولات کشاورزان را تبدیل به احسن و از ضایعات محصولات جلوگیری کرد. وی بیان می کند: صنایع بزرگ استان نیز به ایجاد صنایعی وابسته نیاز دارند به عنوان نمونه با ایجاد صنایع زیرمجموعه پتروشیمی به میزان بسیار زیادی به رشد و توسعه استان کمک خواهد شد. وی با بیان این که روند پیشرفت خراسان شمالی طی چند سال اخیر مطلوب بوده است، می گوید: اگرچه هم اکنون با رکود مواجهیم اما این اوضاع به همین شکل نخواهد بود و تا رسیدن به مرحله اجرا و شکل گیری صنایع هنوز راه زیادی باید طی شود و اگر این مجموعه راه اندازی شود و صنایعی مانند صنایع مرتبط با پتروشیمی در آن فعال شود این محل میتواند به قطبی صنعتی در کشور تبدیل شود.
یک منطقه در 2 فاز
نماینده مردم 5 شهرستان خراسان شمالی در مجلس عقیده دارد که راه اندازی منطقه ویژه اقتصادی در 2 منطقه جغرافیایی که کیلومتر ها با هم فاصله دارند نه تنها اشکالی ندارد بلکه خوب هم است. «ثروتی» می گوید: با توجه به موافقت دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، منطقه ویژه اقتصادی بجنورد قرار است در 2 فاز آموزشی و صنعتی عملیاتی شود اما با توجه به این که فاز صنعتی در مجاورت پتروشیمی احداث میشود و تا آن هنگام 2 سال طول خواهد کشید این دلیل نمی شود که استان و شرکت شهرک های صنعتی بیدک را به فراموشی بسپارند. وی ادامه می دهد: هم اکنون منطقه ویژه اقتصادی در بیدک داریم اما استان منتظر مانده است تا پتروشیمی اقدام کند و پذیرش سرمایه گذار در این محل انجام نمیشود. وی تصریح می کند: گویا استانداری قرار را بر این گذاشته است تا کار در شهرک بیدک متوقف شود که اقدام درستی نیست و توقف خدمات رسانی به شهرک بیدک با این توجیه درست نیست. وی با اشاره به این که نباید دچار خود تحریمی شد می افزاید: هم اکنون مقدمات کار فراهم است نباید اجرای امور در بیدک متوقف شود. وی در مورد فاز صنعتی این منطقه می گوید: اگرچه اولویت نخست این استان برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در فاز صنعتی در شرق شهر بجنورد و در حاشیه پتروشیمی خراسان است و مورد تأیید مناطق آزاد نیز قرار گرفته است اما برای مدیریت واحد منطقه ویژه اقتصادی نیز رایزنیهایی صورت گرفته و به نظر میرسد میتواند مدیریت آن به پتروشیمی واگذار شود زیرا این مجتمع هم پول و هم توان اجرا دارد. وی تأکید می کند: در عین حال باید برای جذب سرمایه گذار و فعال سازی منطقه بیدک هم اقدام کرد. در حالی که شنیده می شود پتروشیمی خراسان به شرط این که مدیریت این منطقه را هم داشته باشد وارد گود شده است، سرپرست شرکت پتروشیمی خراسان به گزارشگر ما می گوید: با مطرح شدن اجرای طرح GTPP در خراسان شمالی، مکان یابی برای اجرای این طرح جزو اولویت های اصلی شرکت پتروشیمی خراسان قرار گرفت و از سویی صرفه اقتصادی در ایجاد طرح نیز منوط به این بود که سرمایه گذار و سهام داران طرح از مزایای منطقه ویژه اقتصادی برخوردار باشند. «رضا خانلقی» ادامه می دهد: بر این مبنا و با توجه به زیرساخت های موجود در شرکت پتروشیمی خراسان، بهترین گزینه این بود که ایجاد طرح در جوار مجتمع کنونی عملیاتی شود و با توافق بر سر این موضوع، اقدامات لازم با جدیت تمام پیگیری شد. وی تصریح می کند: همه مجوزهای لازم به منظور ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در جوار پتروشیمی اخذ شد و به عنوان نمونه می توانم به اخذ مجوز اولیه از گمرک استان ، مخابرات، راه و شهرسازی، سازمان حفاظت محیط زیست و ستاد کل نیروهای مسلح اشاره کنم. وی با بر شمردن ویژگی های محلی که برای ایجاد این منطقه در نظر گرفته شده است، ادامه می دهد:مجاورت با مکان کنونی پتروشیمی با عنایت به وجود زیرساخت ها، مجاورت با شاهراه آسیایی و منطقه عبور مسیر ریلی ( طرحی که در آینده اجرایی خواهد شد) و ساختار طبیعی منطقه از مهم ترین ویژگی هایی است که میشود برای این منطقه عنوان کرد. «خانلقی » بیان میکند: طرح GTPP از طرح های جدید پتروشیمی در حوزه این صنعت است که با اجرای این طرح، 490 هزار تن پلی پروپیلن با گریدهای مختلف تولید خواهد شد که علاوه بر تامین نیازهای داخلی ، می توانیم آن را صادر کنیم.
وی هزینه اجرای این طرح را با توجه به مطالعات به عمل آمده، بیش از5 هزار میلیارد تومان اعلام میکند و می گوید: اجرای این طرح چهره منطقه را تغییر خواهد داد و علاوه بر اشتغال بسیاری از نیروهای دانشگاهی، زمینه ایجاد بسیاری از مشاغل غیر مستقیم را نیز فراهم خواهد کرد و با اجرای این طرح منطقه به قطب صنعتی شمال و شمال شرق کشور تبدیل خواهد شد. وی می گوید: برای تامین مالی پروژه با بانک های عامل از جمله ملت، ملی، رفاه کارگران، پارسیان و صندوق توسعه ملی مکاتبه کردهایم و بانک های ملت، ملی و تجارت برای عاملیت تأمین مالی اعلام آمادگی کرده اند.
وی در مورد ظرفیت اجرای طرح های دیگر در این منطقه نیز می گوید: طرح GTPP طرحی عظیم است و قابلیت این را دارد که بسیاری صنایع زیر مجموعه را تغذیه کند و تولیدات این طرح می تواند به عنوان خوراک برای بسیاری از صنایع از جمله لاستیک و پلاستیک ، لوله سازی ، کیسه بافی ، قطعات خودرو و... مورد استفاده قرار گیرد.وی در پاسخ به این سوال که گویا سازمان مناطق ویژه با اجرای این طرح با مدیریت پتروشیمی موافق نیست، بیان می کند: تمام هماهنگی های به عمل آمده به منظور ایجاد منطقه ویژه با هماهنگی سازمان مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد بوده؛ لذا چنین ادعایی درست نیست و هم چنین تمام موافقت ها در مورد ایجاد منطقه ویژه با پی گیری پتروشیمی خراسان انجام شده و تنها مورد باقی مانده در دست یابی به نتیجه قطعی در این مورد، ثبت مالکیت رسمی اراضی محدوده منطقه است که آن هم در سازمان منطقه ویژه اقتصادی در حال پی گیری است.با وجود این که نماینده 5 شهرستان خراسان شمالی در مجلس تأکید دارد که در کنار منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی باید فعال سازی منطقه ویژه اقتصادی بیدک هم پی گرفته شود اما سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی نظر دیگری دارد.
«دلپسند» می گوید: لزوم ایجاد مناطق ویژه اقتصادی، داشتن زیر ساخت هایی اقتصادی مانند حمل و نقل گمرک مرزی و مواردی مانند آن است که در شهرک بیدک فراهم نیست و نبود این زیر ساخت ها چه اکنون و چه در گذشته از موانع ایجاد این منطقه در مجاورت شهرک صنعتی بیدک بوده است. وی ادامه می دهد: اگر هم در گذشته ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بدون داشتن زیر ساخت ها و یا طرح و برنامه مد نظر بود، اکنون این نگاه نباید باشد و کاری هم که انجام شده فقط در حد اختصاص زمین بود و این درحالی است که مزیت استان وجود مجتمع پتروشیمی است و با ایجاد این منطقه در مجاورت این مجموعه صنعتی می توانیم صنایع وابسته آن را هم با سرمایه گذاری پتروشیمی داشته باشیم. وی ادامه می دهد: همه زیر ساخت ها در این زمین فراهم است و از همه مهم تر خط آهن بجنورد – شیروان – اسفراین از کنار آن خواهد گذشت و به همین دلیل قرار شد منطقه ویژه در مجاورت پتروشیمی ایجاد شود و برای اجرای طرح GTPP هم موافقت های لازم گرفته شده است. وی بیان می کند: شورای عالی مناطق آزاد هم با انتقال این منطقه به مجاورت پتروشیمی موافقت کرده است وی اضافه میکند: صادرات یکی از دیدگاه هایی است که در مناطق ویژه مد نظر است که صنایع این مناطق می توانند از برخی معافیت ها مانند کاهش حقوق گمرکی و معافیت های مالیاتی برخوردار شوند و سرمایه گذاری و اجرای طرح GTPP نیز با توجه به این مزیت ها توجیه خواهد داشت.
وی می گوید : با این اوصاف و در حالی که فعالیت در شهرک صنعتی بیدک توجیه ندارد منطقی نیست که بخواهیم به جز طرح توسعه شهرک صنعتی بیدک کار دیگری در این محل انجام دهیم ودو منطقه ویژه اقتصادی داشته باشیم.وی ادامه می دهد: تمام پیگیری های لازم برای اجرای این پروژه در مجاورت مجتمع پتروشیمی انجام شده است و مدیریت منطقه نیز با پتروشیمی خواهد بود و با تصمیم دولت این اتفاق افتاده است و همه نیز بر این امر اتفاق نظر دارند.وی ادامه می دهد: استفاده از معافیت های مناطق محروم و گاز ارزان و هم چنین وجود راه دسترسی و مجاورت با جاده آسیایی از مهم ترین مزیت های این بخش است و مهمتر از همه این که مشکل زیست محیطی در این محل وجود ندارد.اگر چه از تصویب ایجاد منطقه اقتصادی 5 سال گذشته است و تا کنون هیچ اتفاقی نیفتاده اما خدا کند که این بار بتوانیم به آن چه استان استحقاق آن را دارد برسیم و توان اقتصادی و مزیت ها و ویژگی های استان را به فعل درآوریم.