افشره
بالا رفتن سن ازدواج و تجرد قطعی از معضلاتی است که در جامعه ما نمود بارزی دارد و در خراسان شمالی هم دیده می شود. به گفته کارشناسان در افزایش سن ازدواج و تجرد قطعی دختران و پسران عوامل زیادی دخالت دارد. از سویی تجرد قطعی در استان ما در بین دختران بیش از پسران است.
بالا رفتن سن ازدواج و افزایش تجرد قطعی در کشور به ویژه در بین دختران، زنگ خطری بود که از سال های قبل به صدا در آمد و موضوعی بود که معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده پیش از این هم آن را یکی از معضلات اصلی خانواده های ایرانی دانسته و گفته بود: طبق بررسی های صورت گرفته، خانواده در کشور با چالش تاخیر ازدواج و در نتیجه افزایش سن ازدواج و تجرد زیستی مواجه و این در حالی است که این رقم در حال افزایش است. به گفته کارشناسان امورخانواده و براساس آمار سازمان ثبت احوال کشور و آخرین سرشماریهای پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور، در حال حاضر ۱۱ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر در سنین بالا هنوز ازدواج نکردهاند؛ یعنی این افراد در سن متعارف ازدواج قرار دارند، اما هرگز ازدواج نکردهاند و از این بین ۵ میلیون و ۶۷۰ هزار زن هستند و از سویی یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از این افراد در سن تجرد قطعی هستند که ۹۸۰ هزار نفر از این رقم را زنان تشکیل می دهند یعنی زنان هرگز ازدواج نکرده بالای سن متعارف و قبل از تجرد قطعی، سه برابر مردان با این شرایط است. این رقم دراستان هایی مانند خراسان شمالی اگر چه بالا نیست اما قابل توجه و لازم است برای توقف این روند تدابیری اندیشیده شود.
یک جامعه شناس در مورد سن متعارف ازدواج می گوید: این سن برای مردان ۲۰ تا ۳۴ سال و برای زنان ۱۵ تا ۲۹ سال است. «شهیدی» در ادامه با تأکید بر اهمیت ترویج فرهنگ ازدواج می گوید: تغییر نگاه جامعه به تجرد دختران در شرایط فعلی که آمار ازدواج رو به کاهش و تعداد دختران ازدواج نکرده روز به روز در حال افزایش است، یک ضرورت اجتماعی است. وی با اشاره به موانع ازدواج و محدودیت های تشکیل خانواده می گوید: باید علل پدید آمدن تجرد به ویژه در دختران شناسایی شود و اگر چه برخی معتقدند که پیوندهای اخلاقی در جامعه سست شده است اما به نظر می رسد مشکلات اقتصادی و اجتماعی مانع اصلی ازدواج جوانان است زیرا گرایش به ازدواج در جوامع غربی که دچار بی اخلاقی هستند در مواردی بیشتر از کشورمان است.وی بابیان این که شرایط زندگی برای دختران مجرد در سنین بالا در استان هایی مانند خراسان شمالی سخت است می گوید: با توجه به بافت این استان خانواده های روستایی بیشتر برای ازدواج دختران خود اصرار می کنند و همین موضوع باعث می شود تا این دختران در سال های بعد با طلاق مواجه شوند و هم اکنون طلاق در روستاها بیشتر از شهرها شده است.
وی با بیان این که پیوند ازدواج باید برای افزایش امنیت و آرامش افراد باشد معتقد است: ازدواج یک پیوند اساسی و لازمه زندگی انسانی است و می بینیم در جوامعی که زمینه های ازدواج بهتر فراهم است و مادران مورد احترام اجتماعی قرار می گیرند، ازدواج و فرزندآوری مورد استقبال جوانان قرار می گیرد اما امروزه در کشورمان با پدیده کاهش نسل مواجهیم و در آینده ای نزدیک سالمندی جمعیت گریبان جامعه را می گیرد.
وی می افزاید: امروزه بسیاری از دختران تا آن اندازه که لازم است از توان و تمکن اقتصادی و شغلی برخوردارند به طوری که مثل گذشته نان خور اضافه در خانواده به شمار نمی روند و طبقه متوسط جامعه ما چندین دهه است که اصراری بر ازدواج زودهنگام دختران ندارد. وی خاطرنشان می کند: نگاه فرهنگی خانواده به حضور دختران تغییر کرده است و خواه ناخواه بخشی از جوانان ما امکان ازدواج را از دست می دهند و همین امر موجب شده است تا تجرد در دختران بیشتر شود. وی بیان می کند: در شرایط فرهنگی حاکم، این پسران هستند که قدرت انتخاب دارند و در هر سنی می توانند نسبت به ازدواج اقدام کنند و این طور نیست که دختری بتواند زوج مناسب خود را از نظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انتخاب کند.
وی می گوید: در شرایط فعلی جامعه، نمی شود دختران را اجبار کنیم که در هر شرایطی تن به ازدواج بدهند. باید سازمانهای متولی اقدامات عملی و حمایتی را در راستای ترغیب و تشویق جوانان به ازدواج فراهم کنند زیرا هیچ دختر یا پسری نیست که تمایل به ازدواج و آرامش در کنار همسر نداشته باشد اما آینده مبهم در زندگی مشترک است که سبب می شود گروهی از جوانان از ازدواج ترس داشته باشند.به گفته یک کارشناس خانواده بالا رفتن تجرد علل طبیعی و اقتصادی و اجتماعی دارد و نباید به تجرد به عنوان یک آسیب اجتماعی نگاه کنیم. «صبوری» ادامه می دهد: در واقع آسیب اجتماعی همان بیکاری و اعتیاد و فقر است که سبب کاهش ازدواج شده است به نحوی که دختران ما امروز گاهی ترجیح می دهند در کنار پدر و مادر خود زندگی کنند تا این که تن به ازدواجی بدهند که پس از مدت کوتاهی به دلیل فقر یا اعتیاد همسر یا موارد دیگر منجر به طلاق شود و از سویی از آسیب های تجرد هم نباید غافل بود.
وی در ادامه بیان می کند: تجرد نیز خود می تواند آسیب های روحی، روانی و اجتماعی را به دنبال داشته باشد بنابراین سازمان های متولی باید بدانند که تشویق به ازدواج با موعظه انجام نمی شود بلکه اقدامات تسهیل گرانه ازدواج باید انجام شود و با مطالعه دقیق در خصوص علل تجرد در میان جوانان، موانع ازدواج و تشکیل زندگی برداشته شود.
وی گفت: نداشتن تناسب بین تعداد موالید دختران و پسران در دهه هایی مانند دهه 60 به افزایش تعداد دختران و تجرد برخی از آن ها انجامید و به روایت آمار دهه شصتی ها بیشترین مجرد ها را دارند.
وی با بیان این که وقتی تحولات جمعیتی را بررسی می کنیم، می بینیم با وجود آنکه به طور معمول تعداد موالید دختر و پسر برابر است اما در دهه 60 تعداد دختران از پسران پیشی می گیرد همچنین به دلیل اینکه در جامعه ما همسن گزینی مبنای ازدواج نیست و معمولا فاصله ازدواج بین ۵ تا ۷ سال است دختران دهه شصت با کاهش گزینه های ازدواج مواجه شدند.
این جامعه شناس دلیل دیگر تاخیر ازدواج دهه شصتی ها را افزایش ورود آن ها به دانشگاه می داند تا آنجا که دختران دهه شصتی، ۶۰ درصد ورودی دانشگاه ها را به خود اختصاص داده بودند و یک دختر تحصیلکرده به سختی حاضر است با کسی که تحصیلات پایین تری نسبت به خود دارد ازدواج کند.
وی گفت: آمار پایین ازدواج و عبور از سن بچهدار شدن و تمایل نداشتن به فرزندآوری می تواند ما را با خطر تجدید نسل مواجه کند به طوری که ما تا ۱۰ سال دیگر دچار یک جمعیت کهنسال خواهیم شد و بیشتر جمعیت خانواده ها را افراد مسن تشکیل می دهند و افراد مجرد یا متاهلی که بچهدار نشده اند به خصوص این موضوع در طبقه متوسط بیشتر مشاهده می شود.
مدیر کل ثبت احوال خراسان شمالی هم در این مورد می گوید: یکی از شاخص های حائز اهمیت که در تحلیل مقوله ازدواج و به تبع مسئله باروری مورد توجه واقع می گردد، شاخص تجرد قطعی است که در جوامع و مناطق مختلف بر حسب عوامل تاثیرگذار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و عقیدتی و مذهبی تجرد قطعی می تواند در نوسان باشد. وی می افزاید: به طور معمول سن تجرد قطعی در مردان بیشتر از زنان است ولی این مطلب همیشه صادق نبوده و امکان آنکه سن تجرد قطعی زنان از مردان بیشتر باشد نیز وجود دارد.«زاهدی نیا» خاطرنشان می کند: بر اساس آمار سرشماری سال 1390 و با محاسبه نسبت جمعیت مجرد یعنی افراد هرگز ازدواج نکرده در یک گروه سنی به کل جمعیت گروه سنی مربوط، شاهد روند کاهشی نسبت مزبور با افزایش سن افراد می باشیم. به عبارت دیگر با افزایش سن افراد درصد مجردها کاهش پیدا می کند.
وی در ادامه می گوید: به عنوان نمونه نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده در گروه سنی 15تا19 سال مردان رقم 96.5 درصد است در حالی که در گروه سنی 50تا54 سال برای این شاخص رقم 0.7 درصد حاصل می شود بدین معنا که تعداد 138 نفر از جمعیت گروه سنی 50-54 سال مجرد هستند. روند مشابه در مورد وضعیت زنان نیز صادق بوده با این تفاوت که سن تجرد قطعی برای زنان گروه سنی 45تا49 سال در نظر گرفته شده است و با توجه به روش محاسبه میانگین درصد تجرد در دو گروه سنی متوالی، درصد تجرد قطعی زنان رقم 1.1 حاصل می گردد که در مورد گروه سنی 45تا49 سال بیانگر جمعیت 250 نفری زنان هرگز ازدواج نکرده می باشد.وی اضافه می کند: با توجه به آمار وقایع ازدواج ثبت شده برحسب سن زوج در زمان ازدواج در سال 1394 بیشترین وقایع ازدواج ثبتی به گروه سنی 20تا24 سال با ثبت 4 هزار و 75 واقعه و پس از آن به گروه سنی 25تا29 سال با ثبت 3هزار و 20 واقعه اختصاص یافته است. در خصوص ازدواج ثبت شده برحسب سن زوجه نیز طی سال گذشته شاهد ثبت بیشترین وقایع ازدواج در گروه سنی 15تا19 سال با ثبت 3هزار و 476 واقعه ازدواج و پس از آن گروه سنی 20تا24 سال با ثبت2 هزار و 652 رویداد بوده ایم و طی پنج سال اخیر نیز مطلب فوق الذکر در خصوص بیشترین فراوانی ازدواج ثبتی در گروه های سنی بر حسب سن زوج و زوجه صادق بوده و با افزایش سن زوج و زوجه از فراوانی وقایع ازدواج ثبتی کاسته می شود. زاهدی نیا می گوید: بدین ترتیب روند کاهش درصد افراد هرگز ازدواج نکرده در یک گروه سنی نسبت به کل جمعیت گروه سنی، در گروه های سنی پایین از شیب تندتری نسبت به سنین بالاتر برخوردار می باشد که در نهایت از یک گروه سنی به بعد نمودار صفر و ثابت گشته و گروه سنی تجرد قطعی مشخص می شود.