دست های خالی کارگاههای صنایع دستی
نویسنده : حیدرزاده
این جا برخلاف کارگاه های صنعتی روح دارد و جان و صنعتگر با انگشتان هنرمند خود بر مواد اولیه بی جان، روحی می دمد از جنس زیبایی و اصالت تا وارد دنیای هزار رنگی شود که در آن بیشتر، کالبد بی جانی دیده می شود که اطراف مان را فراگرفته و دنیای مان را بی فروغ و مصنوعی کرده است و در این میان این صنایع دستی است که می تواند بر هر گوشه از زندگی مان رنگ بیفشاند و زیبایی و به نوعی آرامش را برایمان به ارمغان بیاورد. صنایعی که از پیشینیان، نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده است و فعالان این عرصه با جان و دل در این بخش فعالیت می کنند و چه بسا در این مسیر سنگ های پیش پایشان را به سختی کنار می زنند تا نگذارند این هنرهای ملموس بمیرند. خیلی از آن ها به همان کارگاه کوچک شان قناعت می کنند، نه این که نخواهند آن را توسعه دهند نه، بلکه به دلیل مشکلاتی که دارند ناچارند به کارگاه کوچکشان بسنده کنند.
دغدغه ای به نام تسهیلات
«قدرتی» از جمله صنعتگران استان است که از 8 سال گذشته در رشته چرم دوزی فعالیت می کند. او در شیروان ساکن است و 3 نفر در کارگاهش مشغول فعالیت هستند و دغدغه خود را گرفتن تسهیلات عنوان می کند. او که می خواهد کارگاهش را توسعه دهد از دوندگی های خود برای دریافت وام می گوید و این که تمام مراحل آن را طی کرده اما اکنون حدود 4 ماه است که برای بازدید از کارگاهش نیامده اند تا بتواند بقیه مراحل دریافت وام را انجام دهد.کارگاه این هنرمند، استیجاری نیست اما در نظر دارد برای افزایش تولیدات خود، کارگاه بزرگتری ایجاد کند ضمن این که دستگاه و مواد بیشتر تهیه کند که تمام این ها مستلزم دریافت وام است.او در نمایشگاه های صنایع دستی نیز شرکت می کند، همچنین تولیدات خود را در تهران نیز به فروش می رساند بنابراین معتقد است که اگر امکان گسترش کارگاهش وجود داشته باشد می تواند بخش بیشتری از بازار را به دست بگیرد و کارش توسعه یابد.«محسن خدابخشی» نیز دیگر صنعتگر استان است که حدود 10 سال است سفالگری می کند. او از مشکل بازار فروش و حمایت نشدن گلایه مند است و معتقد است که اگر نهادها و سازمان ها صنایع دستی را خریداری و از آن حمایت کنند، برای صنعتگران روزنه امیدی باز می شود. او می گوید: وقتی که بازار فروش صنایع دستی داخل کشور خوب باشد و مردم تولیدات ما را بخرند، اشتغال پایدار ایجاد می شود و صنعتگر می تواند با اطمینان خاطر نسبت به توسعه کارگاه خود گام بردارد.او با بیان این که بازار صنایع دستی اوضاع خوبی ندارد و کالای مورد نیاز برای دکوراسیون داخلی از چین و هندوستان وارد می شود، به تولیدات خوب استان در بخش صنایع دستی اشاره می کند که بیشتر مشتریان آن خارج از استان هستند و به نوعی هم استانی ها استقبال چندانی ندارند.او این را هم می گوید که در نظر دارد حداقل یک کوره دیگر به کارگاه خود اضافه کند و کارش را گسترش دهد و چرخ دیگری نیز به چرخ های کارگاهش بیفزاید اما از آن جایی که محل کارش، استیجاری است و هزینه سنگینی برای اجاره بها پرداخت می کند نمی تواند در این راستا اقدام کند. او معتقد است که اگر کارگاه صنایع دستی مکان خوب و مناسبی باشد و از صنعتگر حمایت شود، چرخ صنایع دستی استان با کمترین چالش می چرخد و رونق خوبی خواهد داشت.
کارگاه های استیجاری
در عین حال، «خوشبخت» یکی دیگر از هنرمندان که در رشته معرق فعالیت می کند دریافت تسهیلات برای توسعه کارگاه ها را دشوار برمی شمرد و با اشاره به نبود بازار فروش و بیمه نبودن بیشتر صنعتگران، عنوان می کند: از سال 88 در رشته معرق فعالیت کردم و غرفه ای نیز در حسینیه جاجرمی ها داشتم اما به علت نداشتن بازار فروش اکنون فقط آموزش می دهم.یکی دیگر از هنرمندان استان هم که در صنایع چوب مشغول به کار است، با اشاره به این که کارگاه های استیجاری صنایع دستی چیزی جز دردسر ندارد، این موضوع را متذکر می شود که بیشتر اوقات صنعتگر برای تبدیل کردن کارگاهی که صاحب آن نیست باید هزینه های زیادی متقبل شود تا از یک مکان معمولی فضای مورد نیازش را تأمین کند و اگر نقل مکان کند هزینه زیادی را از دست خواهد داد. او که به ذکر نام خود در این گزارش تمایلی ندارد، ادامه می دهد: برای تغییر ولتاژ برق و بخشی از محوطه کارگاهم هزینه زیادی را متحمل شدم اما اکنون به دلیل به توافق نرسیدن با صاحب آن بر سر اجاره بها باید آن را تحویل دهم. در حالی که اگر تسهیلات مناسبی به صنعتگران اعطا و یا برای آن ها مکانی درنظر گرفته شود، آن ها می توانند در بازار پر از رقیب عرض اندام کنند.
کمبود فضا
در عین حال، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی، کارگاه های صنایع دستی بخش عمده ای از کارگاه های صنایع دستی استان را خانگی می داند که تعدادش در استان خیلی بالاست. به گفته او برای 40 کارگاه کارت پروانه تولید صادر شده و مابقی پروانه های تولید نیز انفرادی و بالای چند هزار تاست. همچنین فعالیت برخی صنعتگران فصلی است بنابراین آمار دقیقی از تعداد صنعتگران استان نداریم.«عابدی» نیز بر این موضوع تأکید می کند که کارگاه های بزرگ صنایع دستی استان از نظر فضا در مضیقه هستند ضمن این که برخی از آن ها در مکان استیجاری فعالیت می کنند در حالی که این کارگاه ها به جای ثابت نیاز دارند و این اداره کل در حال رایزنی با شرکت شهرک های صنعتی است تا فضایی برای صنعتگران فراهم و در اختیار متقاضیان قرار داده شود. او با بیان این که 15 هزار صنعتگر فعال در استان وجود دارند، می گوید: خراسان شمالی یکی از استان هایی است که در سال های قبل به دلیل جذب و توزیع تسهیلات در کشور مورد تقدیر قرار گرفت اما مشکل اصلی این جاست که این اداره کل متقاضیان را برای دریافت تسهیلات معرفی می کند و پس از آن خود متقاضی می ماند و بانک و در این میان تعداد زیادی از متقاضیان بعد از سر و کله زدن با بانک ها، عطای دریافت وام را به لقای آن می بخشند.او معتقد است که باید در حوزه های فرادستی برای این موضوع تصمیم گیری شود ضمن این که بازه زمانی بیشتر و فرصت تنفس به دریافت کنندگان وام داده شود تا صنعتگر فرصت داشته باشد پول را به جنس تبدیل کند تا بتواند اقساط را پرداخت کند در حالی که صنعتگر تازه کارش را شروع کرده و هنوز باید به فکر بازپرداخت باشد این امر تولیدش را تحت الشعاع قرار می دهد زیرا هم به بانک بدهکار شده و هم کار تولیدش خوابیده و مجبور است از جای دیگری وام بردارد و دچار ورشکستگی می شود.