جانمایی های اشتباه و صدمات سنگین به استان به دلیل نبودسند آمایش
افشره
12 سال از تأسیس خراسان شمالی می گذرد و در تمام این سال ها به دلیل نداشتن سند آمایش سرزمین، گویا این استان در تاریکی حرکت کرده است، به نحوی که نبود این سند موجب ایجاد خطاهای سرمایه گذاری و تحمیل هزینه های سنگین بر دوش استانی شده است که به خودی خود نام کمتر توسعه یافته را یدک می کشد و برنامه ریزی های آگاهانه، از ضروریات غیر قابل انکار آن است. حال پس از سالها، تصویب نهایی این طرح، موکول به بازنگری دوباره طرح و تصویب سند آمایش کشور شده است و استفاده عملی از آن به درستی روشن نیست.
اسدی- آمایش سرزمین و رسیدن به مطلوب ترین توزیع ممکن جمعیت، توسط بهترین شکل توزیع فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در پهنه سرزمین است، موضوعی که جای خالی آن به شدت در برنامه های توسعه خراسان شمالی دیده می شود به نحوی که نبود آن خطاهای سرمایه گذاری در استان را افزایش داده و هزینه های جبران ناپذیری را به استان تحمیل کرده است.
با این که بارها وعده هایی درباره نهایی شدن سند آمایش سرزمین استان داده شده است اما هنوز خبری از تکمیل و تصویب نهایی این طرح نیست و این روزها زمزمه هایی از بازنگری این طرح به گوش می رسد.
استانی محروم که کمتر توسعه بودن آن، برنامه ریزی های دقیق و جامع را می طلبد و داشتن سندی تدوین شده از الزامات اساسی و اولیه آن است با وجود این ضرورت و با گذشت 12 سال از تأسیس خراسان شمالی هنوز بدون سند طی طریق می کنیم و درگیر مشکلات و تبعات منفی این نقص واضح و آشکار هستیم.
مشکلات گردشگری، مسائل متعدد مدیریت شهری، سرمایه گذاری های دست و پا شکسته، نبودن برنامه ای مشخص و عملی برای نیروهای آماده به کار و کنترل بیکاری به طور مشخص همه و همه از اثرات نداشتن سند آمایش سرزمین است که گریبانگیر استان شده است.
اردیبهشت سال گذشته معاون عمرانی استاندار خراسان شمالی از رسیدن سند آمایش سرزمین استان به مرحله نهایی خبر داد. اما به نظر می رسد این وعده نهایی با گذشت بیش از یک سال هنوز در همان پله جاخوش کرده است.
داشتن اشکالات در این طرح و بازگشت سند آمایش از سوی کارگروه سند آمایش هم موضوع دیگری است که خود جای سخن بسیار دارد.
مزایای سند آمایش
یک کارشناس جغرافیا با بیان این که آمایش سرزمین با «تنظیم رابطه بین انسان، فضا و فعالیت های انسان در فضا» تعریف میشود، می گوید: در واقع آمایش سرزمین به جمعیت و فضا، مدیریت فضا شامل نظام شهری، آبادی ها و روستاها، نظام شبکه های ترابری میان شهر و روستا و نظام نواحی که مبین کاربرد زمین توسط فعالیت هایی مانند کشاورزی، جنگلداری، مرتعداری، صنعت و معدن است، اشاره دارد.
«اکبری» ادامه می دهد: در آمایش سرزمین تنظیم رابطه انسان و فعالیت های انسان در فضا، رویکردی کل نگر، جامعنگر و بلندمدت در برنامهریزی محسوب میشود، بنابراین آمایش سرزمین وظیفه تنظیم و هماهنگسازی راهبردها و جهتگیریهای کلی بخشها و مناطق استان را بر عهده دارد.
وی تدوین سند آمایش سرزمین را از ضرورت های مورد نیاز استان و کشور قلمداد می کند و می افزاید: تدوین سیاستهای اجرایی و برنامههای عملیاتی توسعه با داشتن سند آمایش سرزمین استان با اطمینان بیشتری انجام می شود و شکل می گیرد.وی ابرازمی دارد: سند آمایش سرزمین، به عنوان سند بالادست برای تدوین برنامههای عملیاتی بخش و منطقهای کاربرد دارد و این الزام در تبصره ذیل ماده 72 قانون برنامه چهارم و مواد 2، 3، 8، 9، 10 ضوابط ملی آمایش سرزمین تصریح شده است.
وی ادامه می دهد: به بیان دیگر آمایش سرزمین استفاده بهینه از هر ناحیه از زمین بدون هرگونه آسیب به منابع آن است و استفاده از منابع را تضمین میکند و آن را به طریقی هدایت میکند که بتواند نیازهای نسل های فعلی و بعدی را تأمین کند.وی به این موضوع نیز اشاره می کند که استان های کم برخوردار برنامه ریزی های مطمئن تر و سرمایه گذاری های کم خطر را می طلبند.
وی کاهش خطر سرمایه گذاری و برنامه های اثر بخش طولانی مدت را در گرو داشتن سند آمایش سرزمین ذکر می کند.
ایرادهای سند آمایش
یک کارشناس اقتصادی هم سند آمایش را از اصلی ترین سندهای بالادستی استان می داند و می گوید: این سند چینش امکانات را مشخص می کند تا هم افزایی ایجاد شود.
«درخشانی» با بیان این که در زمان تدوین سند هم کارشناسان استانی در قالب کمیته فنی به این موضوع اشاره می کردند که سند آمایش استان نیاز به اصلاح دارد، اظهارمی دارد: به شکل مصداقی در منطقه جاجرم و اسفراین، صنایع پایین دستی در این سند دیده شده بود که شیوه تأمین آب آن مشخص نشده بود.وی ادامه می دهد: در این سند اولویت استان بخش کشاورزی مشخص شده بود و این که کشاورزی باید توسعه پیدا کند.
وی اظهارمی دارد: در حال حاضر دشت های استان، دشت های بحرانی و ممنوعه است و یکی از ملزومات بررسی این وضعیت توجه به منابع آبی است که در این سند به شکل جزئی به آن پرداخته نشده بود.
وی با بیان این که بیشتر باید روی بهره وری بخش کشاورزی کار کنیم، می افزاید: باید به جای تدوین سند بر اساس گسترش زمین های کشاورزی روی افزایش بهره وری از زمین های موجود و افزایش ارزش افزوده تأکید شود.وی با بیان این که بازنگری و رفع اشکالات هم زمانی را به خود اختصاص خواهد داد، ادامه می دهد: با این که در ابتدای تهیه طرح کمیته های مربوطه تأکید داشتند که اثرات متقابل استان ها و کشورهای همجوار بررسی شود اما این موضوع هم در سند آمایش استان انجام نشده است.
وی عنوان می کند: به اثرات خارج از استان پرداخته نشده و تحلیل هم نشده است.وی ادامه می دهد: بازار غیر متشکل و موسسه های مالی و اعتباری که بسیار در اقتصاد ما تأثیر گذاشته اند موضوع مهم دیگری است که اصلا به آن پرداخته نشده است.
خطاهای سرمایه گذاری
نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی با بیان این که استان به دلیل نداشتن سند آمایش سرزمین در سال های گذشته خسارت های بزرگی را متحمل شده است، که از لحظ عددی نمی توان بیان کرد، می گوید: این سند از الزامات استان و کشور است که نداشتن آن موجب خطاهای سرمایه گذاری و هزینه های سنگین سرمایه گذاری های اشتباه می شود.
«قوامی» با اشاره به ماجرای دنباله دار کارخانه کمپوست، اظهارمی دارد: اگر سند آمایش سرزمین نداشته باشیم خطاهای سرمایه گذاری مانند جانمایی کمپوست با هزینه میلیاردی پیش می آید که الان نیاز به جانمایی در نقطه ای جدید است.
وی سند آمایش استان را عامل تعادل مکانی سرمایه گذار می داند و معتقد است که این سند به سرمایه گذاری ها جهت و مسیر درست را نشان می دهد.وی با بیان این که دستگاه های متولی باید پی گیر بازنگری طرح باشند، ادامه می دهد: باید ناظر طرح، عملیات تهیه سند را می کرد تا متناسب با اهداف باشد.
وی زمان نهایی شدن این سند را موکول به تصویب سازمان برنامه و بودجه می کند و عنوان می کند: نتیجه نهایی تصویب سند باید از سازمان برنامه و بودجه استان پی گیری شود.
در انتظار سند آمایش کشور
رئیس سازمان برنامه و بودجه خراسان شمالی با بیان این که سند آمایش سرزمین استان نهایی شده و در شورای برنامه ریزی استان تأیید شده است، می گوید: این سند در کارگروه آمایش استان که ذیل کارگروه آمایش کشور است بررسی شده است.
«نادری» با اشاره به چند اشکال کوچکی که در این سند وجود دارد، اظهارمی دارد: قرار است سند دوباره به استان ارسال و اشکالات آن برطرف شود.وی با بیان این که منتظر اتمام سند آمایش کشور هستیم، ادامه می دهد: تاکنون سند آمایش 15 استان آماده شده است و با تصویب نهایی در برنامه ریزی های استان مورد استفاده قرار می گیرد.
وی ابرازمی دارد: قرار است تا پایان سال سند آمایش کشور نهایی شود و اگر تمام استان های باقی مانده سند آمایش خود را به اتمام برسانند و ارسال کنند سند آمایش به تصویب نهایی خواهد رسید.