شاید ها و باید ها؛ حاصل ۱۱ سال تلاش برای راه آهن بجنورد- گرگان
گروه گزارش
افشره
احداث راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان که می تواند جاده ابریشم را احیا کند بیش از یک دهه قبل مصوب شد تا علاوه بر احیای این جاده، رونق اقتصادی و اشتغال نیروی انسانی را به دنبال داشته باشد و امکان برخورداری از حمل و نقل ریلی را برای زائران و مسافران امام رضا(ع) فراهم کند و از دغدغه اجبار سفر با اتوبوس و یا خودروی شخصی برای مردم باب الرضا(ع) گنجینه معرفت ها نیز بکاهد. هرچند در مسیر عملیاتی کردن این مصوبه کارها و تلاش های زیادی صورت گرفت اما مسائلی نیز باعث شد تا این پروژه که عملیات اجرایی آن آغاز شده بود، متوقف شود و نه تنها به نتیجه نرسد، بلکه بعد از بیش از یک دهه پیگیری، به خانه اول بازگردد.
پروژه راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان که حالا در قالب همان پروژه عمری طولانی دارد و به میانسالی نزدیک می شود برای چندمین مرتبه و البته روی کاغذ، باری دیگر در ریل اول قرار گرفت.این خط ریلی که طبق نخستین قرارداد قرار بود با همکاری فاینانسور چینی، آستان قدس و شرکت ساخت راه های وزارت راه ساخته شود، بارها و بارها دستخوش تغییرات برنامه ریزی، مدیریتی و حتی سیاسی شد و در آخرین مرحله، آستان قدس به عنوان یکی از طرفین اجرای این پروژه از اجرای آن کناره گیری کرد تا وزارت راه و شهرسازی، چاره ای دیگر در رابطه با این خط ریلی که شریانی حیاتی و اثرگذار برای استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی و گلستان است، چاره ای بیندیشد.
دقیقاً 10 سال قبل بود که اجرای خط ریلی مشهد- بجنورد- گرگان تصویب شد و مردم ساکن در مسیر مصوب و حتی آن هایی که فقط سالی یک بار از این مسیر گذر می کردند، از شنیدن این خبر خرسند شدند و از همان زمان، منتظر شنیدن صدای سوت قطار در این مسیر هستند اما غافل از این که این مصوبه با وجود 3 بار کلنگ زنی و آغاز عملیات اجرایی، همچنان روی ریل وعده ها حرکت می کند و در کندی سرعت اجرا حتی دست مورچه ها را از پشت بسته است.
هرچند «عنبری» مدیرکل دفتر فنی استانداری خراسان شمالی به نقل از «امینی» معاون وزیر راه می گوید: رایزنی در رابطه با اجرای این پروژه در مراحل نهایی است و در آینده ای نزدیک در دستور کار قرار می گیرد، اما نماینده شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در خراسان شمالی، آب پاکی را روی دست، چشم انتظاران اجرای این خط ریلی می ریزد و می گوید: تا زمانی که راه آهن قزوین- رشت به بهره برداری نرسد، اجرای خط ریلی مشهد- بجنورد- گرگان آغاز نخواهد شد. «مهرپرور» همچنین بیان می کند: راه آهن قزوین- رشت، احتمالا 2 سال آینده بهره برداری می شود.
ماجرای راه آهن از ابتدا
راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان که هر روز در قالب مصوبه پیرتر و کهنه تر می شود، تاریخچه ای طولانی دارد. دولت وقت در دور اول سفر استانی خود به خراسان رضوی در جلسه استانی هیئت دولت در ۲۴ فروردین ماه سال ۱۳۸۵ در مشهد شروع عملیات اجرایی اتصال راه آهن مشهد-گرگان توسط وزارت راه و ترابری و پس از اخذ تایید کمیسیون ماده۳۲ قانون برنامه چهارم توسعه را تصویب کرد.هیئت دولت هم چنین در جلسه استانی خود در دور اول سفر به خراسان شمالی وزارت راه و ترابری وقت را موظف کرد نسبت به انجام مطالعه پروژه و تسریع در انجام مطالعات فاز دوم طرح راه آهن مشهد-بجنورد-گرگان در سال ۱۳۸۵ اقدام و پس از اخذ مجوز کارگروه موضوع ماده ۳۲ قانون برنامه چهارم توسعه اعتبار مورد نیاز را در لایحه بودجه سال ۱۳۸۶ پیش بینی کند.تصویب اختصاص اعتبار مورد نیاز برای شروع عملیات اجرایی راه آهن مشهد-گرگان از مصوبات دور دوم سفر دولت به خراسان رضوی بود. هم چنین احداث راه آهن گرگان- مشهد یکی از مصوبات دور دوم سفر استانی هیئت دولت به استان گلستان بود.
پس از کش و قوس های بسیار و دیدن فاینانسورهای مختلف بالاخره برای اجرای این پروژه پر اهمیت با یک شرکت چینی قرارداد منعقد شد و آستان قدس هم به دلیل این که قبلا در این زمینه صاحب تجربه بود، اعلام کرد با توجه به اینکه تجربه قوی در زمینه راه و راهسازی دارد اگر سهام شرکت مهاب قدس در ازای 15 درصد آورده اولیه سهم دولت به آستان قدس که حدود 600 میلیارد تومان بود واگذار شود حاضر است که این پروژه راه آهن را اجرا کند. دولت وقت در سال 91 با این موضوع موافقت کرد و این مصوبه در هیئت تطبیق مصوبات دولت در مجلس تصویب و در روزنامه رسمی هم منتشر شد و دوم خرداد ماه سال 92 رئیس دولت دهم کلنگ آغاز عملیات اجرایی این پروژه را در خراسان شمالی به زمین زد تا ساخت این پروژه از بجنورد به سمت مشهد آغاز شود و قرار بود در فاز نخست اجرا، 20 کیلومتر از این خط ریلی اجرایی شود اما وزیر نیروی دولت یازدهم در این رابطه با این توجیه که مهاب قدس ارزان واگذار شده است، ساز مخالف زد و مصوبه دولت قبل را باطل کرد.تاکنون پای ۴ وزارتخانه به این پروژه که تا حالا ۴ بار کلنگ آغاز عملیات اجرایی آن به زمین زده شده ، باز شده است. از مهمترین علل توقف این پروژه از سال 92 تاکنون، پرونده مبهم واگذاری مهاب قدس از وزارت نیرو به آستان قدس رضوی و قرارداد پر عیب و نقص وزارت راه دولت دهم با شرکت چینی برای ساخت است قراردادی که در دقایق آخر عمر وزارت راه دولت دهم با شرکت چینی سایناهیدرو بسته شد.پس از باز شدن پای دیوان محاسبات، بازرسی کل و قوه قضاییه به این پروژه، امید می رفت تا بالاخره تصمیمی در مورد آن گرفته شود اما با وجود تمام تلاش ها، پیگیری ها و رایزنی ها، در نهایت، آستان قدس از اجرای این خط ریلی کناره گیری کرد و پروژه راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان بار دیگر در فهرست پروژه های قابل واگذاری وزارت راه و شهرسازی به سرمایه گذار خارجی قرار گرفت و این وزارتخانه مجبور شد تا تصمیمی دیگر در رابطه با این خط ریلی بگیرد.اما بالاخره پس از پیگیری های مجدد، آستان قدس، دوباره و بعد از فرصتی که وزارت راه و شهرسازی برای باری دیگر به او داد، برای اجرای این خط ریلی اعلام آمادگی کرد.
اعلام آمادگی دوباره آستان قدس
بالاخره پس از پیگیری های مداوم، سرنوشت راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان چه می شود و حالا در کجای کار قرار دارد؟در این رابطه، مدیرکل دفتر فنی استانداری خراسان شمالی به نقل از «امینی» معاون وزیر راه می گوید: داریم با آستان قدس رایزنی انجام می دهیم که مراحل نهایی آن است.«عنبری» می افزاید: ظاهرا طی پیگیری هایی که صورت گرفته، آستان قدس، مکاتباتی داشته و برای اجرای این خط ریلی اعلام آمادگی کرده است.وی بیان می کند: این کریدور یکی از کریدورهای اصلی وزارت راه است کریدور غربی به شرقی که از کریدورهای اولویت دار است و داریم تلاش می کنیم تا مشکل آن برطرف شود و جزو اولویت های اول کشور است که آن را اجرا کنیم.
وی با بیان این که قرارداد قبلی مشکلاتی داشت، تصریح می کند: قرارداد قبلی چند مشکل داشت که حادترین آن، امکان فسخ یک طرفه قرارداد از سوی پیمانکار و موضوع واگذاری مهاب قدس بود که تمامی این موارد در قرارداد جدید رفع می شود.وی خاطرنشان می کند: قیمتی هم که قبلا برای اجرای این پروژه داده شده بود، به دلیل این که در تحریم بودیم بسیار بالا و 3 برابر قیمت فعلی بود که برای کشور و نظام قرارداد سنگینی بود که آن ها را دارند اصلاح می کنند یعنی هم رقم قرارداد پایین می آید و هم شرایط در خصوص پیمان یعنی همان شرایط بین کارفرما و پیمانکار را دارند اعمال می کنند.وی با بیان این که در حال حاضر مسائل حقوقی این پروژه در حال پیگیری است، می گوید: راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان برای ما یک پروژه حیاتی است و نمی خواهیم تأخیر داشته باشد و یا به هر دلیلی کند شود و اجرای سریع تر آن را پیگیری می کنیم.
تا 2 سال آینده خبری نیست
با این حال، نماینده شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در خراسان شمالی می گوید: راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان حداقل تا 2 سال آینده اجرایی نخواهد شد.«هنرور» می افزاید: آستان قدس برای اجرای راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان اظهار تمایل کرده و قرار است برخی مفاد قرارداد اصلاح شود اما تا زمانی که راه آهن قزوین- رشت به بهره برداری نرسد، خط ریلی مشهد- گرگان اجرایی نخواهد شد و از طرفی راه آهن قزوین- رشت احتمالا طی 2 سال آینده به بهره برداری می رسد و به عبارتی در این مدت راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان وارد مرحله اجرایی نخواهد شد.
وی در توضیح این موضوع می گوید: با توجه به ناتمام بودن خط ریلی قزوین- رشت، امکان آغاز و زخمی کردن پروژه دیگری با توجه به محدودیت اعتباری برای دولت وجود ندارد و برای اجرای راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان بیش از 4 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز و این در حالی است که اعتبار مصوب آن برای سال جاری، یک میلیارد و 400 میلیون تومان است.وی با بیان این که راه آهن قزوین- رشت در حال حاضر بیش از 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد، تصریح می کند: با این حال باید صفر تا صد این خط ریلی انجام شود و به بهره برداری برسد تا فکر دولت روی دیگر پروژه ها متمرکز شود و بتواند در رابطه با راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان تصمیم بگیرد.
تکلیف چه می شود؟
این که سرنوشت خط ریلی مشهد- بجنورد- گرگان با شرایط فعلی به کجا می رسد و پارادوکس به وجود آمده در رابطه با این خط ریلی قرار است چگونه برطرف شود، موضوعی است که نه تنها مردم خراسان شمالی بلکه مسافران و زائرانی که طی سال از این مسیر برای رسیدن به بارگاه امام مهربانی ها تردد می کنند، منتظر تعیین تکلیف و به نتیجه رسیدن آن هستند؛ خط آهنی که می تواند ارتباط ریلی استان را با دیگر استان ها برقرار کند و مزایای این اتفاق خود حکایتی دیگر دارد.