گزارشی از چند قدم آن طرف تر از مرکز شهر
تعداد بازدید : 340
آقای استاندار نام این محله چیست؟
نویسنده : اسدی
افشره
فقر دامنگیر حاشیه نشینانی است که از کمترین امکانات رفاهی و بهداشتی محرومند و زندگی برایشان به برزخی ادامه دار تبدیل شده است، حاشیه هایی که به فرشی چهل تکه می مانند که با کوک هایی زمخت به شهر وصل شده اند و مردمان آن ها می گویند که به فراموشی سپرده شده اند.
فراموش نمی کنم. این خبر هنوز ذهنم را می رنجاند. آقای استاندار گفتند حاشیه نشینی نداریم. استاندار فعلی را نمی گویم استاندار وقت را می گویم. آرشیو روزنامه را نگاه کنید. سوالی که دارم از آن آقاست. آقای استاندار اگر حاشیه نشینی نداریم نام این محله چیست؟
در آن تاریخ از استانداران وقت استان اعلام کرد که بجنورد حاشیه نشین ندارد، چرایی اعلام این خبر نکته ای قابل تأمل است و جالب تر این که خود آن مسئول پس از مدتی راهکاری برای رفع حاشیه نشینی شهر ارائه داد، حال عوامل حاشیه نشینی چیست و راه های هموار کردن این معضل چیست، این موضوعی است که خبرنگار ما به سراغ آن رفته است.شهر در حصار حاشیه نشینی است از هر سو که بروی آخر راه ختم به خانه هایی بی قواره و محله هایی می شود که خط قرمز استاندارد را رد کرده اند و میزبان ساکنانی هستند که روزی به شهر مهاجرت کرده اند و توانایی زندگی در شرایط بهتر را ندارند، گویا فرزندان ناتنی شهر هستند، آنقدر نادیده گرفته می شوند که گاهی مهر باطل به بودنشان می زنند و انکارشان می کنند، در پس این انکار فقر عریان، معضلات شهری و اجتماعی بیداد می کند تا چشم کار می کند کودکان رها شده در خاک و گل است. کافی است از حریم مرزهای هسته مرکزی شهر چند خیابان آن سو تر بروی تا این فرش چهل تکه ناهنجار رخ بنماید.یک خط فرضی آنها را از شهر جدا می کند. خطی که این سویش می شود شهر و آن سویش مردم به حاشیه می روند. از خیابان های اصلی شهر که فاصله بگیری، آهسته آهسته در جایی در امتداد افق دیده می شوند در ابتدای این راه خانه ها از نماهای سنگی و آجری به خانه هایی با نمای سیمانی تغییر می کنند و سپس می شوند خانه هایی کاهگلی گاهی بدون در و دیوار و بدون کمترین امکانات رفاهی.
در این گذر از خیابان ها گاهی درد می آید درست جایی میان دلت می نشیند و به حرمت قلمت هم که شده نمی توانی که ننویسی، بوی مشمئز کننده تا مغز استخوانت نفوذ می کند، در محله ای که سرگیجه شهر است، سرگیجه حالت را به هم می زند، کفش هایت در گل فرو می روند و در مسیر پر از گل و لای محصور می شوی، از کوچه ای می گذری، از این کوچه باریک که مشرف به خانه های ناهنجار است و بر بلندی قرار دارد که می توان از آن یکی از خیابان های شهر را دید، اینجا 150 خانوار زندگی می کنند که برخی از آن ها بدجوری به حاشیه رفته اند، نه آب دارند و نه حتی چاره ای برای دفع فاضلاب.در این گوشه شهر خانواده ای زندگی می کنند با چهار فرزند قد و نیم قد که از داشتن امکانات بهداشتی محرومند و آبی می نوشند که آمیخته به فاضلاب و کرم هایی است که خدا می داند قرار است چه بلایی سرشان بیاورد. خانه هایی که با پله هایی طولانی به هم مرتبط می شوند و مملو از بوی تعفنند و زباله هایی که فکری هم برای آن ها نشده است، حرفی برای گفتن ندارند و فقط در سکوت ونگاه های ناامید گاهی زمزمه می کنند که به این محل نه مجوز ساخت داده می شود و نه مجوز آب و سال هاست که برای گرفتن مجوز آب و فاضلاب می دوند و به هیچ رسیده اند، مردمانی بیمار در آغوش فقری مشهود و غیر قابل انکار.
کمی دورتر از این محل جایی به نام احمد آباد است که در حریم شهری قرار دارد اما نه شهری است و نه روستایی زندگی یک برزخ دائمی است، بیش از این که تداعی کننده حاشیه شهر باشد تداعی کننده روستایی است که زیر سایه ساختمان های برافراشته در مظلومیت زندگی می کند و برخی از مردمانش حتی خانه هایشان دیوار ندارد و آب را از همسایه ها می گیرند و پر است از چاردیواری هایی که بدون مجوز با بلوک های بتنی و در بدقواره ترین شکل موجود ساخته شده است.
با قلم و دفترت می روی که بشنوی اما دیده ها به تنهایی کفایت می کند برای نوشتن درد حواشی به حاشیه رفته شهر که با بخیه های ناجور به شهر وصل شده اند و به بقا ادامه می دهند. به کدام سو باید رفت که آخرش برسد به مکانی سبز و مشجر با لاله هایی که اردیبهشت را رنگین کرده اند از کدام سو باید رفت و ندید درد مردمان صندل آباد، ناظرآباد، احمد آباد، باقرخان و کلاته های اطراف، جوادیه و دیگر حواشی که همه آن ها را می شناسند. از کدام سو باید رفت که در مسیر خندق پر از تعفن حاشیه شهر ها معتادها را ندید که زیر چادر نشسته اند و ریه هایشان را پر از دود و بوی فاضلاب می کنند.
یکی از شهروندان این محله ها با بیان این که سال هاست زیر چاردیواری های لرزان زندگی می کنیم و تاکنون کسی خبری از ما نگرفته است، می گوید: آب نداریم و از همسایه ها آب می گیریم، خانه کاهگلی است و با اولین بارندگی باران در این چاردیواری راه می افتد و راهی برای درمان آن هم وجود ندارد.
در محله کشتارگاه قدیم بجنورد که حالا یکی از محله های حاشیه نشین شهر شکل گرفته است، هم اوضاع همانند دیگر حواشی شهر است، انتهای کوچه ها ختم به خندقی می شود که رها شده و محلی برای تجمع حشرات و حیوانات موذی و معتادها شده است و دیوارهای خانه ها مشرف به خانه هایی است که بیش از این که خانه باشند مکانی برای انواع معضلات و آسیب ها هستند.
وجود دارند با این که انکار می شوند وجود دارند و سهم مردمان آن ها از هوای اردیبهشت و بوی گاهکل و خاک، کوچه های گلی، بوی فاضلاب های جاری و اندوه است و بس.
یک کارشناس مسائل شهری در همین رابطه با بیان این که پدیده حاشیه نشینی در سراسر دنیا به دلایل مختلف وجود دارد، می گوید: جاذبه های شهری و عدم رسیدگی به روستاها و شهرهای کوچک ناگزیر برخی از اجتماعات را مجبور به مهاجرت به شهرها می کند.
«فخرانی» دلایل این مهاجرت را دستیابی به شغل مناسب و امکانات رفاهی بیشتر ذکر و عنوان می کند: اصل موضوع این است که چگونه باید با این پدیده رفتار کنیم تا بهترین نتیجه را به دست آوریم.
وی با بیان این که هنوز بازخورد مناسبی از کارکردهایمان در این زمینه نگرفته ایم، ادامه می دهد: در سال های گذشته بیشترین اقدام در مورد سکونتگاه های غیر رسمی محدود به بازخورد با حاشیه نشینی بوده است و نیازهای ساکنان این محله ها مورد توجه نبوده است.
وی با بیان این که حاصل این فرآیند و برخورد ها افزایش قارچ گونه پدیده حاشیه نشینی در شهر بوده است، اظهارمی دارد: در سال های گذشته نگاه ها در برخورد با حاشیه نشینی تغییر کرده است و صدای ساکنان هم شنیده می شود.
وی با بیان این که شهرداری، شرکت عمران و بهسازی شهری و دستگاه های خدماتی مانند بهزیستی تکالیفی در این باره دارند، ادامه می دهد: باید فعالیت های آموزشی در این محله ها انجام تا حاشیه شهر توانمند و قانونمند شود.
وی که معتقد است این راه حل هم مشکل حاشیه نشینی شهر را حل نخواهد کرد در بخشی از سخنان خود می گوید: ریشه این کار عدم توجه به سکونتگاه های روستایی و شهرهای کوچک است که موجب رشد حاشیه نشینی در شهرها می شود.
وی در باره حاشیه نشینی شهر بجنورد با بیان این که ارتقای بجنورد به مرکزیت استان و نبود زیر ساخت های مناسب برای مرکز شدن موجب گسترش حاشیه نشینی در این شهر شده است، اظهارمی دارد: با مرکز استان شدن بجنورد جاذبه های زیادی وارد استان شد که موجب رشد غیر متعارف در حاشیه این شهر شد.
وی با انتقاد از این که رفتارها در باره حل مشکل حاشیه نشینی بجنورد،رفتارهای یکپارچه ای نیست و هر دستگاهی به شکل جزیره ای در این رابطه عمل می کند، عنوان می کند: مدیریت یکپارچه شهری می تواند حاشیه نشینی را سامان بدهد که متأسفانه در این شهر این اتفاق نیفتاده و هزینه های انجام شده هم چیزی بیش از اسراف نبوده است.
وی با بیان این که در برخی از حاشیه های شهر بجنورد میلیارد ها تومان هزینه شده است اما هیچ کارکرد شهری ندارد، ادامه می دهد: در کشتارگاه قدیم پیاده روها با صرف هزینه بسیار ساخته شد که متأسفانه هیچ کارکرد شهری ندارد و کسی از آن ها استفاده نمی کند.
وی واحدهای مسکن مهر را به نوعی عامل مهار حاشیه نشینی ذکر و عنوان می کند: با توجه به قیمت این مسکن ها از گسترش نابهنجار شهر جلوگیری شد.وی با بیان این که یک سوم جمعیت شهر بجنورد در 26 سکونتگاه غیر رسمی ساکن هستند، ادامه می دهد: کالبدهای شهری ساخته شدند اما به نیازهای ساکنان آن توجهی نشده است که این امر هم آسیب جدی است که باید به آن توجه شود تا امکانات شهری به معضلات شهری تبدیل نشود.در همین رابطه «همتی» رئیس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازی خراسان شمالی با بیان این که حاشیه نشینی یک دلیل عام دارد که همان مهاجرت روستاییان به سوی شهرها به دلیل مسائل اقتصادی، خشکسالی های اخیر و ناکافی بودن درآمدهاست می گوید: مشکل دوم که به شکل ویژه خاص استان و شهرستان بجنورد است، مرکز استان شدن شهر است که موجب شده جاذبه های کاذب و ارزش افزوده ایجاد شود و بسیاری از روستاییان به امید زندگی بهتر و درآمد بیشتر راهی شهر شده اند.وی با بیان این که ستاد استانی بازآفرینی پایدار شهری و ستادهای شهرستانی آن فعال هستند، اضافه می کند: این ستادها مسائل را بررسی می کنند، راهکار و برنامه های کوتاه، میان و بلند مدت ارائه می کنند که مصوب و اجرایی می شود.وی با بیان این که در بازنگری سکونتگاه های غیر رسمی پروژه های عمرانی کوچک برای برخی از حواشی از جمله باقرخان و صادقیه مصوب شده است، ادامه می دهد: فضایی برای ایجاد خانه محله زیر باغ مطهری فراهم شده است تا با ایجاد این خانه محله مردم مسائل و مشکلات خود را در آنجا مطرح کنند و ارتباط با مردم بهتر برقرار شود.
وی ادامه می دهد: در بخش امنیت این محله ها هم به دنبال گرفتن مصوبه هایی در برنامه 96 هستیم و برنامه هایی از سوی مدیریت امنیت اجتماعی استانداری در حال انجام است.