طلای کثیف در عیار بی مدیریتی
نویسنده : اسدی
دیگران از آب هم کره می گیرند ولی ما طلا را دفن می کنیم. ای کاش تنها دفن می کردیم اما امروز بسیاری از میکروب ها را به جان می خریم و به دنبال داروی آن می گردیم، طلای کثیف را می گویم خسارت بزرگی که امروز به دلیل نبود مدیریت صحیح به استان می رساند و معلوم نیست تا کی بناست استان همچنان ضرر کند.
زمان زیادی باقی نمانده است، چند صباحی دیگر باباموسی زیر کوهی از زباله مدفون می شود و نوش داروهای احتمالی هم درمانش نمی کنند، همین الان هم ضررهای دفن زباله در این کوه دامن شهر را فراگرفته است از آلوده شدن آب های زیر زمینی گرفته تا آلودگی های محیط زیستی که ساکنان مناطق نزدیک به بابا موسی را درگیر کرده است.
آیا می دانید که خراسان شمالی کارخانه تولید زباله است و خروجی این کارخانه تولید بیش از ۵۰۰ تن زباله در روز است؟ می دانید که مردم مرکز این استان ۲ برابر میانگین جهانی زباله تولید می کنند و گوی سبقت را از دیگر استان ها ربوده اند و در این میان حرکت بازیافت زباله و کنترل این اژدهای افسار گسیخته بی تدبیر مانده است؟ می دانید که کارخانه کمپوست استان که از آن به عنوان بزرگ ترین کارخانه کمپوست شرق کشور نام برده می شد هم اکنون در کما به سر می برد و خبری از راه اندازی دوباره آن نیست؟ وقتی پای زباله های خراسان شمالی و شهر بجنورد به میان می آید همه این سوال ها و صد ها سوال دیگر به ذهن متبادر می شود. تهدیدی جدی که می تواند به فرصت تبدیل شود و عیار طلای کثیف استان را بالا ببرد. ولی سوال اساسی این است که آیا به راستی کاری برای تبدیل زباله به طلا شده است و آیا زباله های بجنورد روی نقاله بازیافت حرکت می کنند؟
کارشناسان مسائل شهری معتقدند که کیمیاگری با زباله (طلای کثیف) از بازیافت به دست می آید و تا زمانی که قدمی برای بازیافت زباله ها برداشته نشود نمی توان انتظار درخشش طلای کثیف را داشت. «محمد لوئی» یکی از این کارشناسان است، وی با بیان این که در ایران زبالهها یا در خاک دفن یا بیشتر در طبیعت و در مناطقی نزدیک به شهرها، انبار میشوند تا بعد سوزانده شوند، می گوید: همه این راه ها برای محیط زیست خطرناک است و باعث فرسایش خاک، آلودگی هوا، زشت کردن طبیعت و نامناسب شدن محیط طبیعی برای حیات وحش میشود.
وی هزینه سالانه جمع آوری زباله برای شهرداری ها را رقم بسیار زیادی می داند و اظهارمی دارد: این زباله ها مقادیر زیادی گاز گلخانه ای دی اکسید کربن تولید می کند و حجم زیادی شیرابه از آن خارج می شود که سبب آلودگی آب های زیر زمینی و خاک می شود.
وی ادامه می دهد: همزمان با افزایش جمعیت، ازدیاد تولید زباله باعث می شود محل های دفن زباله هر سال بیشتر گسترش یابد، اگر تولید زباله با همین روال ادامه یابد مدت زیادی طول نخواهد کشید که اراضی اطراف شهرها پر از زباله می شود و محلی برای دفن زباله باقی نخواهد ماند.
وی می افزاید: بازگشت به طبیعت بسیاری از مواد موجود در زباله مدت ها طول می کشد و این مواد سال ها باعث آلودگی و آسیب رسیدن به محیط زیست می شوند. شیشه و قوطی های فلزی و به ویژه آلومینیومی صدها سال روی زمین باقی می مانند.
وی با بیان این که کیسه ها و ظروف پلاستیکی امروزه یکی از بزرگ ترین مشکلات زیست محیطی هستند، عنوان می کند: پلاستیک غیر قابل تجزیه است و کیسه های نایلونی حدود ٣٠٠ سال در محیط باقی می مانند، چنانچه پلاستیک و نایلون موجود در زباله سوزانده شود، اسید کلریدریک ایجاد می کند که باعث آلودگی هوا می شود و به انسان و دیگر موجودات آسیب می زند.وی درباره شرایط نگران کننده انباشت زباله در اطراف شهر ها هم می گوید: انباشته شدن زباله در اطراف شهرها شرایط مساعدی را برای رشد میکروب ها و تولید و تکثیر حشرات و جانوران موذی نظیر موش ایجاد می کند. مگس ناقل انواع اسهال، حصبه، وبا و سل است و موش که تکثیر آن بستگی به میزان زباله دارد تیفوس و طاعون را اشاعه می دهد.
وی ادامه می دهد: مدیریت زباله های شهری در هر جامعه ای از دغدغه های اصلی دولت به حساب می آید. سیاست هایی که دولت ها برای کاهش زباله در نظر می گیرند شامل کاهش زباله در مبدأ، تفکیک از مبدأ و استفاده مجدد و بازیافت است.
متاسفانه به رغم سود اقتصادی زیاد بازیافت، به علت عدم آموزش و فرهنگ سازی مناسب و کافی در ایران، اغلب خانواده ها زباله هایشان را تفکیک نمی کنند.
البته ناگفته نماند که در سال های 87 و 88 با افتتاح کارخانه کمپوست و ادامه فعالیت آن به مدت چند ماه گروهی متشکل از نیروهای آموزشی تفکیک از مبدأ را به خانواده ها آموزش می دادند اما به محض تعطیلی کارخانه و درست در زمانی که مردم به تفکیک عادت کرده بودند ریشه این طرح خشکید و امروز همچنان انبوه زباله های تولیدی هم استانی ها همانند دهه های گذشته جمع آوری، دپو و دفن می شود. بخشی از بی توجهی به زباله ها و ارزش اقتصادی آن همین تفکیک نشدن زباله ها در مبداست و بخش دیگر آن بلاتکلیفی زباله هایی است که هر روز مسیر باباموسی را طی می کنند و در نهایت همان جا رها می شوند تا زباله گردها بین آن ها پرسه بزنند و به دنبال ضایعات بازیافتی و با ارزش باشند و با این کار خود بیماری را بین مردم بیاورند.
بنا به گفته رئیس سازمان پسماند خراسان شمالی بیش از ۸۰ درصد زباله های تولید شده در استان آلی است و این یعنی قابلیت بالقوه ای برای تبدیل شدن به کود آلی و بالا بردن ارزش اقتصادی زباله دارد، این در حالی است که حجم عظیمی از زباله با استانداردهای تبدیل شدن به کود آلی از چرخه تولید خارج می شود و جایی در اطراف شهر یا ارتفاعات به آسیب محیط زیستی تبدیل می شود و نه تنها سودی از آن ها نصیب استان نمی شود بلکه مضرات محیط زیستی آن گریبان گیر استان می شود.
بخش دیگری از زباله های ارزشمند استان شامل زباله های خشک بازیافتی است که شامل کاغذ، بطری های پلاستیکی و شیشه ای، پت و دیگر زباله ها می شود، یک کارشناس در تعریف بازیافت می گوید: بازیافت به آمادهسازی مواد برای استفاده دوباره گفته میشود موادی شامل، پلاستیک، شیشه، کاغذ، مقوا و برخی مواد شیمیایی که به کود کمپوست تبدیل می شود.
وی ادامه می دهد: بازیافت از هدررفت منابع سودمند و سرمایه های ملی جلوگیری میکند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش میدهد. با این کار، تولید گازهای گلخانهای نیز کاهش مییابد. بازیافت مهمترین مفهوم در مدیریت پسماند است.
با این که گفته می شود زباله های خشک بازیافتی در مرکز شهر بجنورد جمع آوری می شود، اما به صراحت می توان گفت که بسیاری از مناطق و محله های مرکز استان هنوز رنگ ماشین بازیافت را ندیده اند و این طرح به درستی اجرایی نمی شود.بی توجهی به زباله های خشک بازیافتی استان در کنار سودجویی برخی از افراد قرار دارد که ارزش این زباله ها را از گذشته های دور دریافته اند و هنوز هم در میان زباله های خشک بازیافتی و کوچه ها جولان می دهند و با جمع آوری زباله های خشک بازیافتی در انبار ضایعات حاشیه شهرها از قبل این فعالیت شان سودهای هنگفتی را به جیب می زنند؛ سودهایی که سودی برای استان ندارد.
هنگامی که در خیابان مشغول خرید هستید و یا گاهی که در کوچه ها قدم می زنید رابطان این سودجویان را می بینید که در حال تلاش برای یافتن این نوع زباله ها هستند، تلاش آن ها را در مقابل برخی بی توجهی ها بگذارید و تفاوت را احساس کنید.
زباله های روستایی که متولی مشخصی هم ندارد در یک سوی داستان زباله های استان قرار دارد که آمار درستی از آن ها وجود ندارد، آنچه هست همان داستان قدیمی پرتاب توپ از این دستگاه به آن دستگاه است و بازماندن از بازیافت زباله های استان.
رشد شهری، رشد افزایش تولید زباله در استان را موجب شده و این یعنی قرار است موجی از زباله اراضی ملی استان را در بر گیرد، در جامعه ای که فرهنگ صرفه جویی پایین و تولید زباله بالاست چاره ای نیست جز این که تهدید را به فرصت تبدیل کرد.
«مطهری» با بیان این که میزان تولید سالانه زباله روستایی در استان 73 هزار تن است، اظهارمی دارد: از این آمار هیچ گونه بازیافتی انجام نمی شود و فقط هزار و 825 تن آن به طور بهداشتی دفن و بقیه رها می شود.
وی می افزاید: زباله ها در اطراف شهر و روستاها چشم اندازها را به هم می ریزند و اگر مدیریت نشوند مشکلات محیط زیستی بسیاری را ایجاد می کنند.
وی ادامه می دهد: نفوذ شیرابه در آب های سطحی و زیر زمینی، نفوذ آن در خاک های حاصلخیز روستاها تأثیر بر تولیدات و اقتصاد کشاورزی، تولید بو و هجوم حشرات در جوامع محلی در اطراف شهر ها، انتقال آلودگی و به مخاطره انداختن بهداشت عمومی از اثرات مدیریت نشدن زباله هاست.