سطل زباله ای پر از مواد غذایی
تولید روزانه 160 تن ضایعات غذایی دراستان
نویسنده : اسدی
افشره
طبق آمار ارائه شده 70 تا 80 درصد زباله های تولید شده در استان مواد آلی و ضایعات غذایی است، اگر چه ارزش مادی ضایعات مواد غذایی استان هیچ گاه مورد بررسی قرار نگرفته است اما سالانه مبالغ بالایی فقط برای جمع آوری آن ها هزینه می شود. دور ریخته شدن محصولات غذایی در استان و بی توجهی به ضایعات غذایی در حالی است که بخش مهمی از منابع آبی استان برای تولید محصولات غذایی هزینه می شود و این گونه بار اقتصادی زیادی به این استان محروم تحمیل می شود.
دور ریختن و بی توجهی به ارزش مواد غذایی به عادتی برای برخی افراد و خانواده ها تبدیل شده است. روزانه حجم زیادی از مواد غذایی به عنوان ضایعات غذایی دور ریخته می شود. بر اساس تحقیقات انجام شده و بر پایه آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی غذا و خواربار (FAO) ایران در 12 مورد از 13 مورد محصولات کشاورزی تولیدی در جهان، در فهرست 40 کشور برتر قرار می گیرد اما متاسفانه از نظر ضایعات مواد غذایی مقام اول را دارد و جزو 3 کشوری است که بیشترین میزان ضایعات مواد غذایی را در جهان دارند. همچنین آمارها نشان می دهد که حدود 30 درصد از مواد غذایی در ایران ضایع می شود که این مقدار غذای 15 میلیون نفر است و ارزش این حجم از ضایعات بین 5 تا 8 میلیارد دلار برآورد می شود.
بر اساس یک پژوهش علمی، ارزش مادی ضایعات غذایی در ایران 15 میلیارد دلار برآورد شده که اگر این رقم را با درآمد نفتی پیش بینی شده در بودجه 95 مقایسه کنیم، متوجه می شویم که ایرانی ها معادل 60 درصد درآمد نفتی شان را با ضایعات غذا در سطل زباله می ریزند. از این گذشته، گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی نشان می دهد میزان آبی که برای ضایعات کشاورزی مصرف می شود، معادل 9.3 میلیارد مترمکعب است. جالب است بدانید گزارش های رسمی حاکی از آن است که کل آب مصرفی در بخش شرب و صنعت تنها 7 میلیارد مترمکعب برآورد شده و این به آن معناست که میزان آبی که با ضایعات کشاورزی در ایران تلف می شود، به اندازه تمام آبی است که مردم کشور و صنایع مصرف می کنند.
در خراسان شمالی آمار پسماند و ضایعات غذایی بسیار بالاست به نحوی که بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان مدیریت پسماند 80 درصد پسماندهای استان را ضایعات مواد غذایی و زباله های آلی تشکیل می دهد.
روزانه 500 تن زباله در استان تولید می شود که این رقم در سال به رقمی حدود 200 هزار تن می رسد، از این میزان اگر زباله های آلی غیر غذایی را جدا کنیم حدود 150 تا 160 هزار تن زباله و ضایعات غذایی است.
بر مبنای رقم اعلام شده از سوی سازمان مدیریت پسماند خراسان شمالی، هزینه جمع آوری زباله برای هر تن در بجنورد 70 هزار تومان است و دیگر شهرستان های استان هم اگر به شیوه استاندارد اقدام به جمع آوری زباله کنند باید به همین میزان هزینه پرداخت کنند بنابراین با توجه به تولید روزانه 160 تن ضایعات غذایی می توان گفت که هزینه جمع آوری سالانه این میزان ضایعات مواد غذایی 4 میلیارد و 76 میلیون و 800 هزار تومان است، رقمی قابل توجه که به تنهایی برای اتمام برخی از پروژه های ناتمام استان کافی است. این بخش از ضایعات که روزانه توسط خانواده ها دور ریخته می شود جدا از محصولات میوه ای و باغی است که سالانه با عنوان ضایعات کشاورزی و باغی تلف می شود.
مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با بیان این که آمار دقیقی درباره ضایعات مواد غذایی وجود ندارد و روی این موضوع به درستی کار نشده است، می گوید: بخش اعظمی از منابع آبی کشور و استان در بحث تولید مواد غذایی و کشاورزی مصرف می شود، موضوعی که برخی با عنوان آب مجازی به آن می پردازند.
«علی اصغر مطهری» اظهارمی کند: مصرف آب و هزینه های تأمین مواد غذایی در حالی است که در سفره ها اسراف می شود و این به وضعیت مالی خانواده، استان و به دنبال آن به اقتصاد کشور ضربه می زند.وی با بیان این که آب مصرف شده برای تولید مواد غذایی به راحتی در سفره ها هدر می رود، عنوان می کند: در مراسم عروسی و عزاداری و اعیاد متاسفانه چیزی که به آن توجه نمی شود موضوع اسراف مواد غذایی است که به نوعی سرمایه ملی ماست.
وی ادامه می دهد: در قرآن در سوره مائده به سفره های آسمانی اشاره شده که همان آب و غذایی است که در سفره ها وجود دارد که ما به آن بی توجه و کم توجه هستیم و بخشی از سرمایه های ملی استان را از این طریق به هدر می دهیم.
وی با بیان این که اگر هر نفر یک دانه برنج هدر بدهد در روز 80 میلیون دانه برنج از بین می رود و به ضایعات تبدیل می شود، عنوان می کند: این درحالی است که برای تولید این محصول منابع آبی زیادی مصرف شده است.
وی آموزش را از نیازهای این بخش می داند و ادامه می دهد: تذکرهای لازم و آموزش های مورد نیاز درباره اصلاح الگوی مصرف توسط این اداره به شهروندان ارائه می شود، حتی ما در نوشیدن آب هم توصیه هایی داریم تا مازاد آب لیوان دور ریخته نشود.
وی بیان می کند: هر چقدر بتوانیم حجم زباله های تر و ضایعات مواد غذایی را کاهش دهیم، بخشی از معضل دور ریزی مواد غذایی هم برطرف می شود.
مدیر غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی هم به ضایعات بخش کشاورزی اشاره می کند و می گوید: سالانه بخشی از تولیدات کشاورزی و محصولات غذایی باغی استان به دلیل نبود صنایع فراوری دور ریخته می شود و از بین می رود.
دکتر «براتی زاده» با بیان این که حمایت نشدن از واحدهای صنایع تبدیلی موجب فعالیت زیر ظرفیت و بسیار پایین واحدهای فعال شده است، اظهارمی کند: ضایعات غذایی استان قابلیت بازگشت به چرخه اقتصادی را دارد اما استان در این باره با مشکلاتی مواجه است.
وی با بیان این که از 10 یا 11 واحد صنایع تبدیلی تنها 8 واحد فعال هستند که زیر 20 درصد فعالیت می کنند، اظهارمی کند: در حالی محصولات باغی و میوه ای تبدیل به ضایعات مواد غذایی می شود که قابلیت تبدیل شدن به چیپس میوه وجود دارد.وی با بیان این که در بخش صنایع غذایی فرهنگ سازی هایی انجام شده است، ادامه می دهد: به تنهایی انجام این کار از عهده ما خارج است و این امر نیازمند همکاری رسانه ها و دیگر دستگاه هاست.
اما مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری های خراسان شمالی حرف های بیشتری برای گفتن دارد و آماری را در بخش مربوط به فعالیت خود دارد که گویای واقعیت است. «عظیمی» با بیان این که بر اساس اطلاعات موجود 80 درصد زباله های شهری استان، آلی و مواد غذایی است، می گوید: این حجم از زباله شامل زباله های تر مانند برگ درختان، پوست گردو و مواد غذایی دور ریز است.
وی حجم تولید سالانه زباله شهری را برای هر نفر 600 گرم ذکر و عنوان می کند: حجم روزانه تولید زباله در مرکز استان 130 تن و در تمام استان 500 تن است که 80 درصد آن معادل 400 تن آلی و ضایعات غذایی است.
وی هزینه ضایعات در بخش نان و مواد غذایی را نامشخص ذکر می کند و به این نکته که تاکنون هیچ برآوردی در این باره انجام نشده است، اشاره می کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود می افزاید: بیشترین ضایعات در این بخش مربوط به مواد غذایی است که در خانه ها تولید می شود و دور ریز مواد غذایی در استان بسیار بالا و از میانگین کشوری هم بیشتر است.
وی ادامه می دهد: متاسفانه همچنان مصرف گرا هستیم و هنوز راهکاری برای این میزان زباله غذایی وجود ندارد.
وی خاطرنشان می کند: بعد از کاهش مصرف، نوبت به باز آفرینی و بازیافت است که در گذشته در استان وجود داشت اما به دلیل ارزش پایین کمپوست، اقتصادی تر آن است که مصرف را کاهش دهیم.
وی با بیان این که فعالیت های بازیافت در استان به دلایل زیست محیطی است و ارزش اقتصادی ندارد، می افزاید: 70 درصد از زباله های استان آلی است که رقمی برابر با 350 تن می شود و اگر زباله های آلی غیر مواد غذایی را هم از این میزان جدا کنیم روزانه 150 تا 160 تن ضایعات غذایی در استان تولید می شود.
وی ادامه می دهد: هزینه جمع آوری زباله در مرکز استان 70 هزار تومان برای هر تن و این رقم بدون در نظر گرفتن نیروهای خدماتی و رفتگرهاست، اما در شهرهای دیگر چون این رقم محاسبه نشده با رقم کمتری اعلام می شود که آن هم به دلیل جمع آوری نشدن زباله ها به طور استاندارد است.این بخش از ضایعات شهری که رقمی بسیار بزرگ است آماری بدون ضایعات محصولات غذایی و باغی استان است که به دلیل نبود صنایع تبدلی سالانه هدر می رود و از چرخه مصرف خارج می شود.