صنایع روستایی در بن بست بلاتکلیفی
نویسنده : اسدی
افشره
با این که صنعتی شدن روستاها به عنوان یکی از راه های برون رفت از بحران روستایی در نظر گرفته می شود اما می توان گفت هنوز روستاهای خراسان شمالی تا صنعتی شدن فاصله دارند زیرا در حال حاضر بخش عمده ای از این صنایع در رکود به سر می برند یا نیمه فعال هستند.
امروزه صنعتی کردن روستاها به عنوان ابزاری مناسب برای متنوع سازی اقتصاد روستایی در نظر گرفته می شود، راهکاری اقتصادی که با ایجاد اشتغال و توزیع متعادل تر درآمدها، سطح زندگی روستاییان را بهبود می بخشد و زمینه دستیابی به توسعه پایدار روستایی را فراهم می کند. استان خراسان شمالی هم با داشتن 47 درصد جمعیت روستایی یکی از اولین استان های روستایی کشور است که برخی روستاهای آن از حجم مهاجرت بالا متضرر شده و کالبد اصلی روستا به گونه ای از هم پاشیده شده است اما با تأکید و برنامه هایی که دولت برای صنعتی شدن روستاها دارد نمی توان گفت که خراسان شمالی توانسته در این امر با قدرت عمل کند، دلیل این سخن هم آمار بالای بیکاران روستایی و موج مهاجرت جوانان جویای کار به شهرهاست.
«حسن زاده» یکی از فعالان صنعتی روستای صندل آباد با بیان این که صنعت در روستاها فلج شده است، می گوید: به دلیل به فروش نرفتن محصولات کشاورزی در صنعت به عنوان یک شغل مکمل فعالیت می کنیم اما واقعیت این است که تولیدات صنعتی هم فروش چندانی ندارد. وی با بیان این که وضعیت معیشت روستایی در حد بحران است، ادامه می دهد: پول کافی برای خرید تولیدات صنعتی روستاییان وجود ندارد و به همین دلیل وضعیت صنعت خوب نیست.
وی ابرازمی کند: در گذشته دو نیروی کار داشتم اما به دلیل به فروش نرفتن محصولات کارگرها را مرخص کرده ام و می توان گفت صد در صد نیروی کار کارگاه ریزش کرده است.
وی ادامه می دهد: پرداخت تسهیلات به صنایع روستایی غیر ممکن است زیرا بانک ها چندان به تسهیلات تکلیفی عمل نمی کنند برای مثال مدتی است متقاضی دریافت تسهیلات قالی بافی هستیم اما از پرداخت این تسهیلات خودداری می شود از سوی دیگر روستاییان توان فراهم کردن تضامین مورد نظر را ندارند.
یکی دیگر از روستاییان که در صنعت قالی بافی فعالیت می کند، می گوید: وضع قوانین و مقـررات دسـت و پاگیر و نبود آموزش های لازم از مشکلات راه اندازی فعالیت های صنعتی در روستاهاست.
«جعفری» با بیان این که توانمندی ها و ظرفیت های روستاهای استان به خوبی شناسایی نشده است، اظهارمی کند: از آن جایی که روستاییان شناخت درستی از این ظرفیت ها ندارند برای ورود به صنایع روستایی بلاتکلیف هستند و آنچه در حال حاضر به عنوان صنعت در روستاها شناخته می شود همان صنایع دستی و سنتی است که ارزش افزوده ای برای روستاییان ندارد.
وی ادامه می دهد: یکی از مهم ترین مشکلات روستاییان ضعف مالی آن هاست که این نقص باید با حضور سرمایه گذاران بخش خصوصی بر طرف شود که تاکنون ما شاهد استقبال سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری صنعتی در این روستا نبوده ایم.
وی که از فعالان صنعتی بدرانلو است، می گوید: در گذشته چند کارگاه صنعتی در حاشیه جاده وجود داشت اما آن ها به دلیل مشکلات متعدد تعطیل شده اند. یک کارشناس اقتصادی با بیان این که بررسی ها نشان می دهد بخش صنایع روستایی، به دلیل سابقه طولانی و وابستگی کمتر به شرایط اکولوژیک و نیز دسترسی به بازارهای گسترده امکان بیشتری برای توسعه دارد، می افزاید: با این حال چالش های عمده ای سر راه صنایع روستایی در کشور و استان وجود دارد. «قلی پور» با بیان این که چالش های فراروی صنایع روستایی به دو دسته کلی عوامل برون روستایی و درون روستایی تقسیم می شود، ادامه می دهد: در بیرون از روستاها می توان به چالش های انسانی، اقتصادی، مالی، امکاناتی و تاسیساتی و در درون روستاها به چالش های محیطی، انسانی، اقتصادی، مالی و تکنولوژی اشاره کرد.
وی تصریح می کند: مناطق روستایی کشور جایگاه فعالیت های کشاورزی و دامپروری در سـطحی وسـیع است به همین دلیـل توسـعه صـنایع روسـتایی در سطح روستاها بسیار ضروری است، امـا متأسفانه صـنایع روسـتایی در ایـران همپـای کـشاورزی و دامپروری توسعه نیافته و با موانع و چالش هـایی روبه رو بوده است که باید شناسایی و رفع شـوند.
وی اعلام می کند: ضعف برنامه های آموزشی عمـومی برای بـالا بردن فرهنگ سرمایه گذاری در صنایع روستایی،کمبود شدید نیروی انسانی متخصص مورد نیـاز که حاضر به کمک به راه اندازی صنایع روسـتایی باشد و کمبود تعداد رشته هـای تحـصیلی که نیازهای بخش صنایع روستایی را تامین کنند از عمده ترین مشکلات صنعت روستایی استان است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود مشارکت ناکافی سیستم بـانکی برای احـداث واحدهای صـنعتی روسـتایی و در نتیجه نیمه تمام مانـدن بسیاری از طرح های صنعتی، بـالا بـودن نـرخ بهره وام اعطایی و کوتـاه بـودن دوره بازپرداخـت را از مشکلاتی می داند که گریبان بخش صنعت را گرفته است.
بخشدار مرکزی شهر بجنورد نیز در این باره با بیان این که به تازگی مواردی درباره راه اندازی شهرک های صنعتی روستایی مطرح شده است، می افزاید: قرار است در روستاهای لنگر، بیدک، ارکان و مهنان شهرک های صنعتی روستایی راه اندازی شود.
«نودهی» با بیان این که صندل آباد یکی از روستاهای صنعتی بخش مرکزی بجنورد است، اظهار می کند: در این روستا کارگاه های در و پنجره سازی و آلومینیوم و تولید پوشاک و فرش وجود دارد ولی تولیدات صنعتی موجود سنتی است و بازار فروش برای این تولیدات وجود ندارد. وی ادامه می دهد: به تازگی صحبت هایی درباره پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به صنایع روستایی مطرح شده اما هنوز به استان ابلاغ نشده است، میزان این تسهیلات برای هر واحد از 100 میلیون تا 2 میلیارد تومان و نرخ سود تسهیلات 6 درصد است که برای نصب و راه اندازی تجهیزات و ماشین آلات پرداخت می شود.
وی با بیان این که مشکلات بانکی همچنان برای صنایع روستایی وجود دارد، اظهارمی کند: شرایط پرداخت کمی بهتر شده است و در حال حاضر اسناد ملکی و محل اجرای طرح به عنوان وثیقه بانکی پذیرفته می شود ولی با این حال همچنان مشکلات بانکی وجود دارد. وی با بیان این که تنها 30 درصد از روستاهای بخش مرکزی بجنورد صنعتی هستند، ادامه می دهد: از این تعداد هم فقط 10 درصد فعال و بقیه راکد هستند و بیشتر واحدهای فعال در روستای صندل آباد واقع شده اند. این مسئول هم تولید و اقتصاد سنتی روستایی را از مشکلات صنایع روستایی ذکر می کند. در همین باره رئیس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با بیان این که طرح هایی برای توسعه اقتصاد روستایی وجود دارد، می افزاید: پرداخت تسهیلات به مبلغ 1.5 میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی یکی از این طرح هاست که هنوز به دستگاه های اجرایی ابلاغ نشده است.
«حسینی» با اشاره به طرح تکاپو، اظهارمی کند: این طرح شامل صنایع روستایی می شود و طرح هایی از این دست برای صنایع روستایی وجود دارد که متولی اجرای آن اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
وی ادامه می دهد: به نظر من چالش مهاجرت و تثبیت اشتغال روستایی از دلایلی است که به صنایع روستایی اهمیت داده می شود و طرح های متعددی برای آن ها تعریف می شود.
مدیرکل دفتر روستایی استانداری خراسان شمالی با بیان این که اگر نواحی و شهرک های صنعتی را مبنای صنعتی بودن روستاها در نظر بگیریم، چند ناحیه صنعتی مانند امیرآباد و مهمانک وجود دارد، می افزاید: تسهیلات صنعتی به این صنایع تجمیع شده پرداخت می شود و حدود 4 ناحیه صنعتی در استان وجود دارد که باید نسبت صنعتی بودن روستاهای استان را از آن ها استخراج کنیم.
«قدرتی» درباره مشکلات صنایع روستایی می گوید: توجه چندانی به این بخش نشده است اما باید به دولت در این باره حق داد زیرا پراکندگی بالای روستاها وجود دارد و ایجاد ناحیه صنعتی در همه روستاها ممکن نیست.
وی ادامه می دهد: از سوی دیگر سرمایه گذارانی که به روستاها و مناطق روستایی می روند به دلیل مشکلات متعددی که در تغییر کاربری ها و تغییر موارد زیر بنایی وجود دارد چندان رغبتی برای این کار ندارند.
وی اعلام می کند: تأمین آب، برق، گاز و انرژی های مورد نیاز از دیگر مسائل راه اندازی صنایع در روستاهاست اما در برخی موارد اگر سرمایه گذاری وجود داشته کمک هایی از سوی سازمان برنامه و بودجه انجام شده است تا سرمایه گذاری انجام شود.
وی با بیان این که به طور کلی روستاهای خراسان شمالی صنعتی نیستند، خاطرنشان می کند: به نظر من روستاهای استان صنعتی نباشند بهتر است زیرا به جای توسعه صنعت باید از بسترها و ظرفیت های موجود استفاده کرد و استان خراسان شمالی ظرفیت های متعددی در گردشگری و کشاورزی دارد که باید به آن ها پرداخته شود. وی ادامه می دهد: تسهیلات ارزان قیمتی وجود دارد که به صنایعی که متناسب با توانمندی ها و ظرفیت های روستاها ایجاد می شود، پرداخت می شود و اولویت هم با این صنایع است.