اقتصاد محصولات کشاورزی درگیر شبکه تار عنکبوتی
شیری
واکاوی روند قیمت خرده فروشی محصولات کشاورزی حکایت از نوسانات قیمتی در سال های متوالی دارد؛ نوساناتی که نشان می دهد فرایند توزیع و انتقال محصول از تولید تا مصرف نامناسب است.
بر اساس اظهارنظر کارشناسان بازار، روند تغییرات قیمتی محصولات عمدتاً به دلیل فعالیت دلالان و واسطه ها و مهم تر از همه نبود الگوی کشت است.افت و خیز نرخ محصولات تنها مربوط به این عوامل نیست بلکه نظرات و گلایه های کشاورزان و حتی کارشناسان در این بخش حکایت از این دارد که نرخ محصول هر سال تعیین کننده سطح زیرکشت همان محصول در سال آینده است.
یکی از مسائل موجود در زمینه محصولات کشاورزی، نوسانات قیمتی آن ها در سال های مختلف است.
یکی از کشاورزان به گفته خودش چند سال متوالی به دلیل نبود الگوی کشت و تنها بر اساس نرخ محصولات که هر سال متغیر است به کشت اقدام می کند و امسال مقدار زیادی گوجه فرنگی کشت کرده که با کاهش قیمت آن مواجه شده است.
او می گوید: اگرچه نرخ گوجه فرنگی در خرده فروشی از کیلویی4 تا 8 هزار تومان متغیر است اما هر کیلو برای کشاورزان 700 تا هزار تومان قیمت گذاری شده که عمده سود ناشی از تولید نصیب بازاریان و واسطه ها می شود نه تولیدکننده ای که یک سال برای تولید محصولات مختلف تلاش می کند.
به گفته او، یک سال قیمت گوجه فرنگی به قدری افزایش می یابد که در سال بعد تمام کشاورزان به کشت این محصول ترغیب می شوند و به دلیل افزایش سطح زیرکشت، قیمت آن به قدری کاهش می یابد که محصول روی دست تولیدکنندگان می ماند.
یک کارشناس کشاورزی و فعال در این عرصه که نبود الگوی کشت و صنایع تبدیلی و تکمیلی را مهم ترین عوامل در افت و خیز قیمت ها می داند، می گوید: اگرچه در گذشته به وفور با کاهش یا افزایش محصولات و متعاقب آن با نوسان نرخ آن ها مواجه می شدیم و در سال های اخیر با استفاده از نظر کارشناسان تا حدودی این مشکل برطرف شده اما وجود 4 حلقه عمده فروشان، خرده فروشان، دلالان و واسطه ها، تأثیر مستقیمی بر نوسان قیمتی محصولات کشاورزی دارد که درصدی از این سودها نصیب تولیدکنندگان نمی شود.
او به تعیین قیمت های تضمینی و کنترل واردات اشاره می کند و می گوید: با این که دولت برای کنترل قیمت ها و تعیین نرخ در بازار محصولات کشاورزی سیاست گذاری می کند اما رویکرد غیر سیستمی و توجه ناکافی به زنجیره عرضه محصول باعث شده اثربخشی این سیاست ها کاهش یابد.
رئیس انجمن خبرگان کشاورزی خراسان شمالی هم که نوسان قیمتی محصولات کشاورزی را به عنوان شبکه تارعنکبوتی مطرح می کند، می گوید: شبکه تار عنکبوتی موضوعی فراگیر در تمام دنیاست یعنی در یک سال با فراوانی عرضه و در یک سال با کاهش عرضه و کمبود مواجه هستیم که همین مسئله خود به خود باعث نوسان قیمت محصول می شود.
«کاظمی» با اشاره به این که در کشورهای توسعه یافته میانگین قیمت ها را با حذف واسطه ها پایین نگه می دارند، می گوید: در کشور ما این سیاست وجود ندارد و فقط عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت هاست یعنی کارخانه ها به هر قیمتی که بخواهند محصول را خریداری می کنند و با هر قیمتی هم که اراده کنند می فروشند بنابراین تا وقتی که قیمت گذاری مناسبی نشود، اقتصاد ناسالم پیش می آید که در این شرایط مصرف کننده محصول را با بالاترین قیمت می خرد و تولید کننده با کمترین قیمت عرضه می کند.
وی با اشاره به این که در وضعیت اقتصاد ناسالم عده ای سودهای زیادی می کنند و عده ای هم که عمدتاً تولیدکنندگان هستند متضرر میشوند، می افزاید: باید این گونه موارد را با برنامه ریزی های مناسب مهار کنیم و یکی از راهکارها در این بخش شریک کردن کشاورزان در ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی است چون وقتی کشاورز تولید و محصول را فراوری میکند، علاوه بر کاهش هزینه ها، واسطه ها حذف می شوند که تأثیر مستقیمی بر کاهش قیمت نهایی محصول دارد.
او با اشاره به این موضوع که تمام کشاورزان توان ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی را ندارند، می گوید: اگرچه عمده مالکان توان مالی را در این قضیه دارند اما بوروکراسی اداری و حمایت نکردن دولت از آن ها مانع ایجاد این صنایع شده است در حالی که خرده مالکان می توانند با تشکیل تعاونی، صنایع تبدیلی و تکمیلی ایجاد کنند و در شرایط فعلی تعاونی ها ناموفق هستند و باید دلیل ناموفق بودن آن ها بررسی شود.