علوی
خرید داروهای بدون نسخه و خود درمانی این روزها در بین مردم بیشتر از گذشته رواج دارد و در برخی جمع ها که می نشینیم، صحبت از شیوه های مختلف خوددرمانی می شود و حتی هر کدام برای بیماری دیگران نظر و داروهای پیشنهادی خود را ارائه می دهند و چنان مطمئن صحبت می کنند که گویا نظر پزشکی آن ها رد خور ندارد و اگر دارویی که تجویز کرده اند، مصرف نشود، بیمار حالش بدتر می شود. برخی به علت آن که تصور می کنند از مسائل پزشکی سر رشته دارند، به طور خودسرانه دارو مصرف می کنند و برخی دیگر به دلیل افزایش تعرفه های درمانی بر خود لازم نمی بینند که به مراکز درمانی مراجعه کنند. البته در این میان هستند عده ای که حوصله و وقت نشستن و انتظار کشیدن های طولانی را در مطب پزشکان یا نوبت های کلینیک ها و درمانگاه ها ندارند.
داروهای همیشگی
یکی از شهروندانی که کودکش به تازگی سرماخورده شده است، می گوید: با مشاهده نخستین علایم سرماخوردگی فرزندم ابتدا خیلی ترسیدم و گمان کردم شاید به آنفلوانزا مبتلا شده باشد اما زمانی که دیدم دردهای عضلانی چندانی ندارد، از داروهای همیشگی که برای درمان سرماخوردگی اش تجویز می شود، چند نوبت به او دادم.
وی ادامه می دهد: سرماخوردگی های معمولی داروهای مشخصی دارد به همین علت بیشتر اوقات به پزشک مراجعه نمی کنم زیرا همان داروهای تکراری تجویز می شود و از سوی دیگر حوصله این را که مدت زیادی در مطب دکتر منتظر بنشینم ندارم.شهروندی دیگر هم که همین شیوه را در پیش گرفته است، بیان می کند: هر وقت من و فرزندانم بیمار می شویم از داروهایی که در خانه داریم، استفاده می کنیم. «ظفری» ادامه می دهد: فقط زمانی که متوجه می شوم تب و درد فرزندانم بر اثر سرماخوردگی پس از یکی، دو روز بهبود نیافته است، آن ها را نزد پزشک می برم. یک شهروند کهنسال دیگر که از درد پا رنج می برد، می گوید: وقتی نزد پزشک می روم روند طولانی را برای درمان پیشنهاد می دهد که از توان انجام دادن آن عاجز هستم بنابراین بیشتر به توصیه اطرافیانم گوش می کنم و از داروهایی که آن ها استفاده کرده و نتیجه گرفته اند، استفاده می کنم.
عوارض خوددرمانی
مدت زیادی منتظر نمی مانند، یک بیمار در نوبت است و بلافاصله پس از ویزیت او وارد اتاق می شوند. زن جوان تا می گوید از زمان تب کردن فرزندش چه داروهایی به عنوان تب بر به او داده است، پزشک رو به او اظهارمی کند: شما داروی تب بر به بچه داده اید بدون آن که از عوارضش اطلاع داشته باشید. پزشک ادامه می دهد: داروی تب بر زمانی که بیماری ویروسی باشد، عوارض بسیار بدی برجا می گذارد و بدون اجازه دکتر نباید این دارو را به کودک می دادید. وی با انتقاد از این که چرا برخی خانواده ها خوددرمانی می کنند؟ می افزاید: شاید بخشی از مشکل به فرانشیز مطب ها و مراکز درمانی برمی گردد که اگر تمهیداتی اندیشیده و ویزیت بیماران رایگان می شد دیگر این مشکلات به وجود نمی آمد.
البته صحبت های پزشک درست و بجاست و به عقیده وی، بخش زیادی از خوددرمانی خانواده ها به بالا بودن نرخ ویزیت مراکز خصوصی برمی گردد و از طرف دیگر به علت شلوغ بودن مراکز دولتی ترجیح می دهند در مراکز خصوصی ویزیت شوند که پرداخت هزینه ویزیت برای شان دشوار است. اما برخی از شهروندان معطلی در مطب پزشکان متخصص و عمومی را بهانه ای برای مراجعه نکردن به مراکز درمانی در زمان بیماری می دانند. این روزها در خانه بیشتر افراد داروهای مختلف مسکن و آنتی بیوتیک وجود دارد که بنا به صلاح دید خود هر وقت لازم بدانند مصرف می کنند بدون آن که از عوارض آن ها اطلاع داشته باشند.
مدیر داروی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با بیان این که مصرف خودسرانه دارو، شایع ترین علت مسمومیت در جهان است، اظهارمی کند: ایران به لحاظ مصرف دارو جزو بیست کشور برتر دنیاست و در مجموع مسکن ها و آنتی بیوتیک ها پر مصرف ترین داروها در ایران هستند.
دکتر «فخر زارعی» ادامه می دهد: با توجه به این که استامینوفن از پر مصرف ترین داروهای OTC است، در صورت ایجاد عارضه، زیان جسمی ناشی از آن فقط متوجه فرد مصرف کننده خواهد بود اما مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها و بدتر از آن مصرف ناقص آن ها و تکمیل نکردن دوره درمان در ایران یک تهدید واقعی است و با این روند رو به گسترش در آینده چالش های زیادی در درمان بیماری های عفونی ایجاد می شود و پزشکان و بیماران را در برابر میکروارگانیسم های مقاوم به انواع آنتی بیوتیک ها خلع سلاح خواهد کرد. به گفته وی، مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها میکروب های حساس را نابود و عرصه را برای تکثیر و گسترش گونه های مقاوم فراهم می کند که ممکن است در صورت ایجاد بیماری به درمان های موجود مقاوم باشند.
این مسئول بیان می کند: مسکنها یکی از پرطرفدارترین داروهایی هستند که خودسرانه و بدون تجویز پزشک برای هر نوع درد و در هر سن و سالی مصرف میشود و عوارض گوارشی این داروها میتواند موضعی و سیستمیک باشد بنابراین حتی مصرف یک قرص مسکن هم ممکن است به بروز عوارض گوارشی منجر شود که از مهمترین عوارض آن خون ریزی دستگاه گوارش است.
وی می افزاید: آنتیبیوتیکها بعد از مسکنها دومین دسته از داروهای پرمصرف کشور هستند که بسیاری از افراد با ظهور اولین نشانههای سرماخوردگی آن ها را به طور خودسرانه مصرف می کنند. وی خاطرنشان می کند: اکثر سرماخوردگیها ویروسی هستند و آنتیبیوتیکهایی که به صورت وسیع استفاده میشوند هیچ تاثیری روی روند بهبود بیماری نخواهند گذاشت اما باور عمومی بر این است که وقتی سرماخوردگی بروز می کند باید آنتیبیوتیک مصرف کرد. وی می افزاید: فروکش کردن علایم بیماری عمدتا در سرماخوردگیهای ویروسی دیده میشود یعنی خود به خود بیماری بهبود می یابد. در هر صورت چه مصرف نابجا باشد و چه بجا اگر آنتیبیوتیک به میزان کم و ناکافی مصرف شود، باعث میشود میکروارگانیسم از بین نرود و مقاوم شود.
وی بیان می کند: در این شرایط مصرف آنتیبیوتیک نادرست و مشکل مهمتر آن است که بیمار دوز کامل آنتیبیوتیک را به مدت لازم مصرف نمی کند و پس از فروکش کردن علایم بیماریاش مصرف آن را قطع میکند.