

گروه سلامت- شاید شما هم در زندگی روزمره با افرادی مواجه شده باشید که در تمرکز کردن و اولویت قائل شدن در کارهای خود مشکل دارند و این رفتار باعث ایجاد درگیری ذهنی برای خود آنان و گاهی اوقات ناراحتی اطرافیانشان می شود؛ ولی آیا این رفتار دلیل علمی یا پیش زمینه پزشکی دارد و درمان پذیر است؟ به این رفتار در بزرگسالان، اختلال کم توجهی - بیش فعالی (ADHD) می گویند. ADHDبه طور واضح با مشکلات تحصیلی، کاری و روابط در ارتباط است و این اختلال به درمان پاسخ میدهد و می توان گفت که درمان پذیر است. «فرناز ظهیری نسب» دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی درباره این اختلال، مطالب و نکات مهمی را تهیه کرده و در اختیار روزنامه «خراسان شمالی» قرار داده است که در ادامه می توانید آن را مطالعه کنید.
علایم اختلال کم توجهی - بیش فعالی
به طور کلی اختلال کم توجهی - بیش فعالی بزرگسالان علایمی دارد که شامل مواردی همچون مشکل در تمرکز و توجه، بی قراری، بیش فعالی، مشکل در اتمام تکالیف، بی نظمی، تحمل بسیار پایین در ناکامی ها، نوسانات خلقی مکرر، زود جوش بودن، مشکل در مواجهه با استرس و روابط بی ثبات و متشنج است.
فاکتورهای خطر بیش فعالی - کم توجهی
اگر موارد زیر را داشته باشید، به طور بالقوه در معرض خطر ابتلا به ADHD هستید؛ به عبارتی فاکتورهای خطر بیش فعالی - کم توجهی شامل این گونه موارد است:
- در اعضای خانواده فردی با این اختلال یا سایر بیماری های ذهنی وجود داشته باشد.
- سابقه سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر در دوران بارداری مادر وجود داشته باشد.
- مادر شما در دوران بارداری، در معرض سموم محیطی قرار گرفته باشد.
- در دوران کودکی در معرض سموم محیطی همچون سرب قرار گرفته باشید.
- قبل از موعد مقرر متولد شده باشید (تولد نارس).
عوارض بیش فعالی – کم توجهی
اختلال بیش فعالی – کم توجهی با عوارضی همراه است که شامل: عملکرد ضعیف در مدرسه، مشکل داشتن با قانون های مصوب، مشکل داشتن در کار، مصرف مواد مخدر، تصادفات مکرر یا سایر حوادث، روابط متشنج، سلامت ذهنی و فیزیکی ضعیف و نداشتن تمرکز.
تفاوت فرد عادی با فرد مبتلا به ADHD
اما تفاوت فرد عادی با فردی که به اختلال ADHD مبتلاست چیست؟ تقریباً همه افراد دارای نشانه مشابه به این اختلال در برهه ای از زندگی خود هستند. اگر مشکلات شما تازه هستند و یا گاه به گاه در گذشته رخ داده اند، شاید این اختلال را نداشته باشید. اما زمانی گفته می شود فرد مبتلا به اختلال ADHD است که نشانه های آن به اندازه کافی شدید و حاد شده باشد و باعث ایجاد مشکلات زیادی در زندگی روزمره فرد شود. علایم و مشکلاتی که برای این افراد وجود دارد غالبا شامل دو دسته بی توجهی و بیش فعالی می شود.
بی توجهی: اغلب در تمرکز و توجه به جزییات مشکل دارید و همیشه در انجام کارهای خود دچار مشکل می شوید. اغلب در توجه به وظایف خود مشکل دارید.
اغلب در گوش دادن به سخنان دیگران مشکل دارید. اغلب نمی توانید دستورالعمل ها را دنبال کنید و در اتمام وظایف با شکست مواجه می شوید. اغلب در سازماندهی وظایف و کارهای خود مشکل دارید. اغلب از قرار گرفتن و شرکت در کارها و فعالیت ها اجتناب می کنید. اغلب مواردی را که برای انجام یک کار نیاز است گم می کنید. به راحتی فعالیت ها را فراموش می کنید.
بیش فعالی: اغلب زمانی که باید در اتاق باشید، آن را ترک می کنید. در جاهایی که مناسب نیست بیش فعال هستید و بی قراری می کنید. اغلب در انجام کارهایی که باید بی سرو صدا انجام شود مشکل دارید. زیاد صحبت می کنید. قبل از اتمام پرسش، پاسخ آن را می دهید. دوست ندارید در صف انتظار باشید. اغلب صحبت های دیگران را قطع می کنید. این علایم مداوم و مخرب می تواند ریشه در گذشته و دوران کودکی فرد داشته باشد بیشتر روان شناسان و روانکاوان معتقدند که این بیماری ممکن است در خانوادهها به ارث برسد. همچنین شواهد نورولوژیک نشان داده است که این بیماری با تغییراتی در رشد و توسعهی مغز همراه است. تشخیص این اختلال در افراد بزرگسال کمی دشوار است زیرا برخی از نشانه های خاص این اختلال شبیه سایر موارد است.
برخی بزرگسالان ADHDو همچنین دیگر مشکلات ذهنی همچون افسردگی یا اضطراب را نیز دارند. اگرچه اختلال ADHD باعث ایجاد دیگر شرایط روحی و روانی نمی شود، اما برخی از اختلالات دیگر ممکن است به همراه ADHD ایجاد شود که در ادامه آن ها را مرور می کنیم:
اختلالات خلقی: بیشتر بزرگسالانی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است افسردگی، اختلال دو قطبی یا سایر اختلالات خلقی را داشته باشند. اگرچه تمامی مشکلات خلقی لزوما به طور مستقیم مربوط به ADHD نیست اما الگوی تکرار از شکست ها و ناکامی های مرتبط با ADHD می تواند افسردگی را بدتر کند.
اختلالات اضطراب: اختلال اضطراب اغلب در بزرگسالانی با ADHD رخ می دهد. اختلال اضطراب ممکن است باعث ایجاد نگرانی، عصبی بودن یا دیگر نشانه ها شود.
اختلالات شخصیتی: بزرگسالانی که دارای اختلال ADHD هستند خطر بیشتری در ابتلا به اختلال شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند.
ناتوانی در یادگیری: بزرگسالانی که اختلال ADHD دارند ممکن است در امتحانات آکادمیک نمره کمتری دریافت کنند.
زمان مراجعه به روان پزشک یا روانشناس
اما در صورت ابتلا به این اختلال، چه زمانی باید به روان پزشک یا روانشناس مراجعه کرد؟
در این مورد باید گفت اگر توجه نکردن، بیش فعالی یا رفتار تکانشی به طور مستمر زندگی شما را مختل کند، باید با یک پزشک متخصص در این مورد صحبت کنید. البته برخی از نشانه های اختلال ADHD با دیگر شرایط ذهنی یکسان و ممکن است اصلا مبتلا به این اختلال نباشید. اما شاید شما شرایط دیگری داشته باشید که نیازمند درمان باشد.
برای آماده شدن و مراجعه به فوق متخصص روانپزشک یا متخصص روانشناس باید موارد ذیل را انجام دهید:
- فهرستی از علایم خود و مشکلاتی که ایجاد شده است تهیه کنید. این فهرست ممکن است شامل مشکل در کار، مدرسه و یا برقراری ارتباط باشد.
- فهرستی از اطلاعات شخصی کلیدی تهیه کنید که باید شامل استرس ها یا تغییرات بزرگی باشد که در زندگیتان رخ داده است.
- فهرستی از داروهای مصرفی را تهیه کنید. این فهرست باید شامل ویتامینها یا مکمل های دارویی باشد. مقدار قهوه مصرفی را نیز در این فهرست بگنجانید.
- سوالاتی را برای پرسیدن از پزشک آماده کنید که می تواند شامل این گونه موارد باشد: محتمل ترین دلیل ایجاد نشانه ها در من چیست؟ چه نوع بررسی و آزمایشی نیاز دارم؟ بهترین درمان برای من چیست؟ جایگزین رویکرد اولیه برای درمان من چیست؟ من این شرایط را نیز دارم؛ چگونه می توانم به نحو احسن همه موارد را کنترل و مدیریت کنم؟
اما این که چه انتظاری باید از روان پزشک یا روانشناس داشته باشید.
برای پاسخ دادن به برخی سوالات خود را آماده کنید زیرا در این صورت می توانید زمان ملاقات خود را مدیریت کنید؛ سوالاتی همچون: چه زمانی برای اولین بار متوجه مشکلاتی همچون نداشتن تمرکز و توجه شدید؟ آیا هنوز هم این مشکلات را دارید؟ آیا علایم مرتبط با بیش فعالی و نداشتن تمرکز ادامه دارد یا موقت است؟ کدام یکی از علایم شما را بیشتر اذیت می کند؟ چقدر نشانه های شما حاد و شدید است؟ در چه مکان هایی بیشتر متوجه نشانه های خود می شوید؟ دوران کودکی خود را چگونه گذراندید؟ آیا در دوران مدرسه هم مشکلات خاصی داشتید؟ عملکرد شما در مدرسه و دانشگاه چگونه بوده است؟ الگو و ساعت خواب شما چگونه است؟ چه چیزی نشانه ها و علایم شما را بدتر می کند؟ چه چیزی نشانه ها و علایم شما را بهبود می بخشد؟ از چه داروهایی استفاده می کنید؟ آیا قهوه مصرف می کنید؟ آیا مواد مخدر مصرف می کنید؟
درمان های خانگی
شاید این سوال هم ایجاد شود که اختلال کم توجهی - بیش فعالی درمان های خانگی هم دارد؟ باید گفت از آن جایی که اختلال ADHD یک اختلال پیچیده و برای هر فردی منحصر به فرد است، ارائه پیشنهادهای مفید برای همه بسیار سخت است اما برخی از پیشنهادها ممکن است کارساز و مفید باشد که شامل این موارد است:
- فهرستی از کارهایی را که باید روزمره انجام دهید تهیه کنید و مطمئن شوید که کارهای زیادی برای انجام نداشته باشید.
- وظایف بزرگ خود را به وظایف کوچکتر تقسیم کنید. این کار باعث می شود وظایف و کارها قابل مدیریت باشد.
- از یادداشت های چسب دار استفاده کنید و آن ها را روی فریزر، آینه حمام یا خودروی خود بچسبانید.
- یک دفترچه ملاقات داشته باشید. شما می توانید از تقویم های الکترونیکی نیز برای ثبت رویدادها و قرار ملاقات های خود استفاده کنید.
- یک دفترچه یا دستگاه الکترونیکی دیگر به همراه خود داشته باشید تا بتوانید مواردی را که باید یه یاد داشته باشید در آن یادداشت کنید.
- اطلاعات خود را به خوبی سازمان دهی کنید. شما می توانید از فایل های کاغذی یا الکترونیکی برای انجام این کار بهره ببرید.
- از یک برنامه منظم و روتین استفاده و هر روز آن را تکرار کنید، مثلاً کلید و کیف خود را در یک مکان مشخص قرار دهید.
- از اعضای خانواده و دوستانتان کمک بگیرید.
یک سری درمان های جایگزین هم موجود است که می توانید از آن ها استفاده کنید اما برخی از این درمان ها که مورد استفاده قرار گرفته است هنوز به طور کامل و از نظر علمی تایید و ثابت نشده که از جمله به 2 نمونه اشاره می شود:
یوگا و مدیتیشن: انجام مرتب و روزانه تمرین های یوگا و مدیتیشن می تواند باعث ایجاد آرامش در فرد شود و به او کمک کند نشانه های این اختلال را مدیریت کند.
اسیدهای چرب مفید: این اسیدها همچون اسید چرب امگا3 برای داشتن عملکرد بهتر مغزی ضروری هستند. تحقیقات انجام شده روی مصرف این مواد تاکید دارد.