گروه سلامت- آیا با غده پروانه ای شکل بدن آشنایی دارید؟ غده تیروئید یک غده کوچک در نزدیکی قاعده گردن است. این غده پروانه ای شکل، دو هورمون تیروکسین و تری یدوتیرونین را تولید می کند. اگرچه تیروئید یک غده کوچک است، اما تأثیر قابل توجهی بر سلامت فرد دارد. نقش اصلی تیروئید، تنظیم متابولیسم بدن است. اکثر مردم متابولیسم را با میزان موثر کالری سوزی یکسان می دانند با این حال متابولیسم بر دمای بدن و ضربان قلب تأثیر می گذارد.  هنگامی که شما به بیماری تیروئید مبتلا هستید بر میزان متابولیسم شما تأثیر می گذارد.
اختلالات تیروئید می تواند موجب تولید بسیار کم یا بیش از حد هورمون های تیروکسین و تری یدوتیرونین شود. غده تیروئید نقشی حیاتی در سلامت انسان دارد و اختلال در عملکرد آن مشکلات زیادی را برای سلامتی ایجاد می کند. سرطان تیروئید در بین سرطان های شایع در کشور رتبه ششم را دارد. اهمیت توجه به این غده و شیوع بالای اختلالات تیروئیدی، موجب نام گذاری روزی به نام تیروئید در جهان شده است. در کشور ما نیز از 4 تا 10 خرداد به عنوان هفته تیروئید نام گذاری شده است. دکتر «فلوریا انفرادی» مدیر گروه مبارزه با بیماری های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به پرسش هایی درخصوص این بیماری پاسخ های پرنکته می دهد تا با آن چه باید درباره غده پروانه ای شکل بدن بدانیم آشنا شویم. پرسش و پاسخ ها در این زمینه را در ادامه می توانید بخوانید.

 تیروئید چیست؟
 تیروئید یک غده شبیه بال پروانه است که جلوی گردن و زیر سیب آدم قرار گرفته است و هورمون تیروکسین تولید می کند. این هورمون ها پس از ورود به جریان خون به بدن می گویند با چه سرعتی کار و انرژی تولید کند.

 کم کاری تیروئید چیست؟
 در این حالت غده تیروئید بی کفایت می شود یعنی دیگر قادر به تولید و ترشح هورمون های تیروئیدی به اندازه کافی نیست. کمبود هورمون در خون باعث کاهش فعالیت های سوخت و ساز بافت های مختلف بدن می شود و علایم و نشانه های بالینی متعددی را به دنبال خواهد داشت. در موارد خفیف معمولاً بدون علامت بوده ولی در درجات شدیدتر کم کاری علایم و نشانه های آن ظاهر می شود و در موارد نادر اگر درمان نشود منجر به نارسایی قلب و اغما می شود. کم کاری تیروئید با اندازه گیری هورمون های تیروئید در خون قابل شناسایی بوده و به آسانی قابل درمان است.

علل کم کاری تیروئید چیست؟
کمبود شدید ید در مناطقی که ساکنان آن ید کافی دریافت نمی کنند یک از شایع ترین علل کم کاری تیروئید است. ید یک ماده شیمیایی است که غده تیروئید از آن برای تولید هورمون استفاده می کند.

- مشکل کمبود ید در ایران با استفاده از نمک ید دار برطرف شده است.
- در مناطق دارای دریافت کافی ید، شایع ترین علت کم کاری تیروئید نوعی التهاب خود ایمنی در غده تیروئید بنام بیماری «هاشیموتو» است. معمولاً سیستم ایمنی بدن فقط در مقابل تهاجمات خارجی مانند باکتری ها و ویروس ها وارد عمل می شود و به خود بدن حمله نمی کند. در التهاب تیروئید به علت واکنش خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن غده تیروئید را مورد تهاجم قرار می دهد و به آن آسیب می رساند به طوری که ظرفیت تولید هورمون از غده تیروئید کاهش می یابد. بیماری های خود ایمنی سرایت کننده نبوده اما ممکن است در یک خانواده بیش از یک فرد مبتلا شود. زنان استعداد بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.
- التهاب غده تیروئید ممکن است در 5 تا 12 درصد زنان به فاصله کوتاهی پس از زایمان ایجاد شود و به صورت گذرا یا دائمی کم کاری تیروئید ایجاد کند.
-  مصرف ید رادیو اکتیو یا جراحی تیروئید به منظور درمان پرکاری تیروئید می توانند بعد از چند ماه یا چند سال باعث کم کاری دائمی تیروئید شوند.
-  مصرف بیش از حد داروهای درمان کننده پرکاری تیروئید مثل قرص متی مازول و برخی از داروهای دیگر نیز از علل کم کاری غده تیروئید هستند.
-  کمکاری مادرزادی غده تیروئید به علت تشکیل نشدن غده تیروئید و اشکال ژنتیکی در عملکرد آن یا تیروئیدهای نابجا در نوزادان بروز می کند.

علایم و نشانه های بالینی کمکاری غده تیروئید کدامند؟
شکایات و نشانه‌های بالینی کم کاری غده تیروئید درست عکس پرکاری تیروئید هستند، یعنی چون کمبود هورمون تیروئید وجود دارد همه واکنش های مربوط به سوخت و ساز آهسته می شوند.کاهش اشتها، تحمل نداشتن در برابر سرما، آهسته شدن حرکات، خشکی پوست، موهای شکننده و ریزش مو، ضعف و خستگی، صدای خشن، یبوست،گرفتگی عضلانی، اختلال حافظه و پف آلودگی صورت و اندام ها، خواب آلودگی، افزایش وزن، خونریزی ماهانه شدید و نامنظم در خانم ها و گاهی ترشح شیر از پستان ها، نازایی و بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)، علایم کم کاری غده تیروئید هستند.

 کم کاری غده تیروئید چگونه تشخیص داده می شود؟
مانند هر بیماری دیگر، توجه و دقت به علایم هشدار دهنده بیماری ضروری است. پزشک معمولاً ابتدا از شما شرح حال می گیرد و شما را مورد معاینه بالینی قرار می دهد و در صورت شک به وجود کم کاری غده تیروئید برای شما آزمایش خون درخواست می کند.
 تنها با آزمایش خون و اندازه گیری هورمون های تیروئید می توان از وجود کم کاری غده تیروئید اطمینان حاصل کرد.

 کم کاری تیروئید چگونه درمان می شود؟
با توجه به این که در این بیماری غده تیروئید قادر به تولید مقادیر کافی هورمون تیروئید نیست، درمان شامل تجویز قرص های حاوی هورمون تیروئید مثل قرص لوتیروکسین خواهد بود که نیاز بدن را تامین می کند. پس از یک تا دو هفته از مصرف قرص، بیمار احساس بهبودی اندکیمی کند ولی پاسخ کامل به درمان تاخیر داشته و ممکن است به چندین هفته زمان نیاز داشته باشد.
 دو تا سه ماه پس از شروع درمان، مجدداً از بیمار آزمایش خون برای اندازه گیری هورمون های تیروئید به عمل می آید تا مقدار لوتیروکسین تجویز شده تنظیم شود. این روند ممکن است تا رسیدن هورمون های تیروئید به سطح طبیعی هر 3 ماه یک بار انجام شود.
 پس از رسیدن به سطح مناسب هورمون تیروئید در خون، آزمایش تیروئید هر سال یک بار تکرار خواهد شد.
قرص لوتیروکسین روزی یک بار یک ساعت قبل از صبحانه مصرف می شود. مصرف مقدار تجویز شده دارو توسط بیمار بسیار با اهمیت است.
گاهی بیماران، برای تسریع در بهبود علایم یا کم کردن وزن بدن، به طور خودسرانه بیشتر از مقدار توصیه شده دارو را استفاده می کنند که این کار باعث افزایش مقدار هورمون در خون و بروز علایم پرکاری تیروئید می شود که در طولانی مدت ممکن است باعث بروز پوکی استخوان و یا بیماری قلبی شود.
بیمار مبتلا به کم کاری غده تیروئید تا چه مدت باید دارو مصرف کند؟
اکثر بیماران مبتلا به کم کاری غده تیروئید لازم است مصرف دارو را برای تمام عمر ادامه دهند. مقدار دارو ممکن است در سال های بعدی عمر به تعدیل نیاز داشته باشد.
 در مواردی که کم کاری تیروئید به علت مصرف بیش ازحد داروهای ضد تیروئید مثل قرص متی مازول ایجاد شده باشد کاهش مقدار دارو یا قطع متی مازول کفایت می کند و لزومی به تجویز لوتیروکسین نیست.
کم کاری های گذرای تیروئید ناشی از تیروئیدیت بعد از زایمان یا به دنبال تیروئیدیت تحت حاد نیز معمولاً به تجویز قرص لوتیروکسین نیاز ندارد و خود به خود محدود شونده هستند.
 در این موارد ممکن است برای برطرف کردن علایم و نشانه های کم کاری ایجاد شده به طور موقت قرص لوتیروکسین تجویز شود.
 در چه مواردی ممکن است نیاز به قرص لوتیروکسین افزایش یابد؟
1- افزایش وزن بیمار 2- در زمان بارداری خانمی که به علت کم کاری غده تیروئید تحت درمان با قرص لوتیروکسین است. 3- ابتلا به برخی از بیماری های گوارشی مثل بیماری سلیاک که منجر به اختلال در جذب لوتیروکسین می شوند. 4- مصرف داروهای ضد تشنج و داروهای ضد افسردگی 5- مصرف همزمان کلسیم و آهن.
 توجه داشته باشید که رژیم غذایی پر فیبر و سویای زیاد، آنتی اسیدها وکلستیرامین نیز در جذب لوتیروکسین تداخل ایجاد می کنند و نباید همزمان با آن ها مصرف شوند و مصرف آن ها باید حداقل 2 تا 4 ساعت پس از مصرف لوتیروکسین (درمورد کلسیم حداقل 7 ساعت) باشد. با بالا رفتن سن، پس از دوره نوزادی و در صورت کاهش وزن بیمار، تعدیل مقدار لوتیروکسین ممکن است ضروری باشد.

کم کاری تیروئید در دوران بارداری چگونه است؟
خانم هایی که به علت کم کاری غده تیروئید قرص لوتیروکسین مصرف می کنند لازم است که قبل از اقدام به بارداری برای اطمینان از کنترل بیماری با پزشک خود مشورت کنند و پزشک در مواردی میزان قرص را قبل از اقدام به بارداری افزایش می دهد. مصرف قرص لوتیروکسین در دوران بارداری بی خطر است و خانم باردار مبتلا به کم کاری غده تیروئید نباید هیچ گاه مصرف قرص لوتیروکسین را قطع کند.
 ممکن است طی دوران بارداری، مقادیر بیشتری از دارو مورد نیاز باشد. معمولاً مراقبت ها در فواصل کوتاه باید انجام شود. پس از باردار شدن در مراحل اولیه ممکن است هر 4 هفته بررسی انجام شود. پس از این که مقدار مناسب لوتیروکسین در زمان بارداری مشخص شد، فواصل مراقبت ها می تواند تقریباً هر 3 ماه یک بار شود.
زنان مبتلا به کم کاری غده تیروئید که طی بارداری سطح هورمون های تیروئید خونشان با دقت تنظیم شده باشد فرزندان طبیعی خواهند داشت. پس از زایمان مقدار لوتیروکسین باید مجدداً تعدیل و بر اساس سطح هورمون های تیروئید خون بیمار تنظیم شود.
به خاطر داشته باشید:
-  فقط همان مقدار دارو را که توسط پزشک شما تجویز شده مصرف و از تغییر خودسرانه مقدار داروی مصرفی پرهیز کنید.
- در صورتی که با وجود مصرف دارو علایمی از کم کاری یا پرکاری غده تیروئید را احساس می کنید به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
- برای حصول اطمینان از این که کم کاری غده تیروئید شما به خوبی تحت کنترل باقی مانده است در فواصل تعیین شده به پزشک خود مراجعه کنید. با مصرف مرتب دارو و مراجعه بهنگام به پزشک، با یک فرد سالم تفاوتی نخواهید داشت.

در همین خصوص، معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، پرسش های متداول روز جهانی تیروئید و پاسخ های مرتبط با آن ها و واقعیت هایی جالب درباره این غده را منعکس کرده که در آن آمده است:

آیا اختلالات غده تیروئید جدی است؟
بله، جدی هستند. پرکاری تیروئید  زمانی رخ می دهد که بدن شما مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید می کند. هنگامی که بدن شما هورمون تیرویید ناکافی تولید می کند، شما دچار کم کاری تیروئید هستید. هر دو این اختلالات خطرناک هستند و باید توسط پزشک معالجه شوند. گره های تیروئیدی هم می توانند بدخیم شوند و پیامدهای مهمی در بر داشته باشد. التهاب تیروئید هم می تواند منجر به بروز کم کاری تیروئید و عوارض آن شود.

 آیا می توان سرطان تیروئید را برای همیشه درمان کرد؟
بله، پرکاری تیروئید قابل درمان دائمی است. پرکاری تیروئید را می توان با برداشتن تیروئید از طریق جراحی یا با از بین بردن تیروئید از طریق دارو درمان کرد. با این حال، اگر تیروئید شما آسیب دیده یا برداشته شود، تا پایان عمر به درمان جایگزینی هورمون تیروئید نیاز خواهید داشت.
 5 واقعیت جالب درباره غده تیروئید:  1- پروانه ای در بدن: غده تیروئید زیبا و شبیه پروانه است.  2- تنظیم سرعت سوخت و ساز بدن: غده تیروئید هورمون هایی را تولید می کند که بر سوخت و ساز بدن و همچنین سرعت یا کندی عملکرد اندام ها تأثیر می گذارد. 3- نیازمند ید: ید برای عملکرد صحیح تیرویید مورد نیاز است. 4- تیروئید هیجان زده: هنگامی که تیروئید بیش از حد فعال است، مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید می کند و این پدیده در پرکاری و التهاب تیرویید دیده می شود. 5- آیا امکان حذف تیروئید وجود دارد؟ در برخی از شرایط پزشکی، مانند سرطان یا وجود گره ها و کیست های بزرگ و متعدد در تیروئید، ممکن است نیاز به برداشتن تیروئید وجود داشته باشد. بعد از جراحی تیروئید اغلب نیاز به مصرف قرص لووتیروکسین برای جبران کمبود هورمون تیروکسین وجود دارد.

طبق یافته‌های یک مطالعه جدید، «خواب عمیق» می‌تواند به افراد مسن و سالمند که با خطر شدید ابتلا به آلزایمر رو به رو هستند کمک کند تا جلوی روند تضعیف و از دست دادن حافظه خود را بگیرند. متخصصان دانشگاه کالیفرنیا در «برکلی» در تکمیل مطالعات قبلی در زمینه زوال عقل می‌گویند: خواب عمیق که به آن خواب امواج‌آهسته و بدون حرکت تند چشم (REM) هم گفته می‌شود می‌تواند به عنوان یک «عامل حفظ شناخت» برای افزایش انعطاف‌پذیری در برابر عامل اصلی به وجود آورنده این عارضه عصبی عمل کند.
بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است. این بیماری مسیرهای حافظه در مغز را نابود می‌کند و در حالت‌های پیشرفته می‌تواند در توانایی افراد برای انجام دادن کارهای اساسی روزمره اختلال ایجاد کند.
پروتئینی که به نام «بتا آمیلوئید» شناخته می‌شود، با از دست رفتن حافظه بر اثر زوال عقل ارتباط دارد و مطالعات پیشین هم نشان داده‌اند که اختلال خواب با انباشت سریع‌تر این مولکول در مغز مرتبط است. همچنین ثابت شده است که روند کاهش خواب عمیق می‌تواند نشانگر ابتلا به صورتی وخیم‌تر از زوال عقل در آینده باشد.
 اما متخصصان دریافته‌اند که برخی فعالیت‌ها که ذهن را فعال نگه می‌دارند، مثل سال‌های تحصیل و مشارکت اجتماعی نیز می‌توانند انعطاف‌پذیری فرد در برابر انواع شدید این بیماری را تقویت کنند. از آن جا که وضعیت تحصیل یا اندازه شبکه اجتماعی افراد را نمی‌توان به‌راحتی تغییر داد، محققان سراغ سایر شکل‌های فعال نگه داشتن مغز مثل فعالیت جسمانی رفته‌اند.
آن گونه که ایسنا گزارش داده است، طبق یافته‌های محققان در تازه‌ترین مطالعه که اخیراً در مجله پزشکی «بی‌ام‌سی» چاپ شد، مقدار زیاد خواب عمیق با امواج‌آهسته در افراد در معرض خطر می‌تواند به عنوان یک عامل محافظتی در برابر افول حافظه عمل کند و به جلوگیری از برخی از مخرب‌ترین پیامدهای زوال عقل بینجامد. محققان برای این آزمایش، ۶۲ فرد مسن را که سالم بودند و زوال عقل در آن‌ها تشخیص داده نشده بود، انتخاب کردند.
این محققان به هنگام خواب این افراد در محیط آزمایشگاه، آن‌ها را با اسکنر خواب دستگاه نوار مغز تحت نظر داشتند. متخصصان همچنین میزان انباشت پروتئین بتاآمیلوئید در مغز شرکت‌کنندگان را اندازه‌گیری کردند. طبق یافته‌های این پژوهشگران، میزان انباشت آمیلوئید در نیمی از شرکت‌کنندگان بالا بود و در نیمی دیگر این گونه نبود. شرکت‌کنندگان بعد از خواب، فعالیت مرتبط با حافظه‌ تطبیق اسامی با چهره‌ها را انجام دادند. محققان دریافتند آن‌هایی که انباشت بتاآمیلوئید در مغزشان زیاد بود و خواب عمیق بیشتری داشتند در مقایسه با آن‌هایی که همان مقدار انباشت را داشتند اما خوابشان بدتر بود، از پس آزمون حافظه بهتر برآمدند.
 اما در گروه بدون انباشت این پروتئین، خواب عمیق هیچ اثر پشتیبان اضافی روی حافظه نداشت. محققان بر اساس این یافته‌ها می‌گویند خواب عمیق می‌تواند آثار زیان‌بار آسیب بتاآمیلوئید بر حافظه را کاهش دهد. حدس آن‌ها این است که امکان دارد خواب امواج‌آهسته و بدون حرکت تند چشم با برخی آثار مختل‌کننده رسوب بتا آمیلوئید برای حافظه مقابله کند. یکی از نویسندگان این مطالعه می‌گوید: اگر یافته‌ها این فرضیه را تایید می‌کرد، هیجان‌انگیز بود، زیرا خواب چیزی است که می‌توانیم آن را تغییر دهیم.
«زوفیا زاوچ»، یکی از نویسندگان این مطالعه گفت: مردم باید بدانند که با وجود آسیب‌های مشخصی که وجود دارد، برخی عوامل معین در سبک زندگی به تعدیل و کاهش آثار منفی کمک می‌کند. یکی از این عوامل خواب و به‌خصوص خواب عمیق است.
متخصصان توصیه می‌کنند که پایبندی به برنامه خواب منظم، حفظ فعالیت ذهنی و جسمی در طول روز، ایجاد محیطی خنک و تاریک برای خواب و به حداقل رساندن کارهایی مثل مصرف قهوه و تماشای تلویزیون تا دیروقت از اقدام‌هایی‌ هستند که کیفیت خواب امواج‌آهسته و عمیق را افزایش می‌دهند.

مشکل در به یاد آوردن نام افراد، آدرس و موارد دیگری از این قبیل آزار دهنده است. فراموش کردن نام فرزندان، نشانی منزل یا سن خودتان مشکلی جدی به شمار می آید. به گزارش معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، زوال عقل بیماری مغزی است که برای فرد به یاد آوردن رخدادهای اخیر را دشوار می سازد و بر ارتباطات و یادگیری او اثر می گذارد.
در نهایت افراد مبتلا به زوال عقل نخواهند توانست از خود مراقبت کنند. بسیاری از افراد این موضوع را که مشکل حافظه دارند تشخیص می دهند و هنگامی که نمی توانند موضوعی را به خاطر آورند، احساس درماندگی و کلافگی می کنند.  این گزارش توصیه هایی برای بهبود حافظه ارائه کرده که در آن آمده است:
- یک فهرست تهیه کنید، این مسئله نقطه ضعف نیست که برای خرید روزانه یا دیگر فعالیت ها فهرست همراه داشته باشید.
- یک برنامه معین داشته باشید. این که به یاد آورید گام بعدی چیست، هنگامی که همواره از همان گام ها استفاده می کنید، آسان تر است.
- تلاش کنید برای یادآوری چیزها از تداعی استفاده کنید.
- فهرستی از رخدادهای آینده تقویم تهیه کنید.
- همواره وسایل مهم مثل کلید و کیف پول را در محل ثابتی بگذارید.
- هنگامی که با شخص جدیدی آشنا می شوید، چندین بار در طول گفت و گو نام او را تکرار کنید تا مطمئن شوید آن را به یاد سپرده اید.
- به یادآوردن واژه هایی را که می دانید اگر به ترتیب حروف الفبا به دنبال آن بگردید ساده تر خواهد بود، امتحان کنید.
- ذهن خود را مشغول نگه دارید، تمام وقت خود را صرف دیدن تلویزیون نکنید.  جدول لغات متقاطع، جدول اعداد، بازی های کارتی و خواندن، تمرکز بیشتر و انرژی ذهنی افزون تری لازم دارند. اگر از ذهنتان استفاده نکنید، ضعیف تر می شود.