حال زار مجتمع دام پروری «قارلق»
تعداد بازدید : 9
زنگ خطر ورشکستگی زیرگوش صنعت دام پروری
نویسنده : بهروز
افشره
سکوتی که بر مجتمع حاکم شده است هراس به دل می اندازد اما چرا مجتمع «قارلق» که به عنوان نخستین مجتمع صنعتی دام در استان کلنگ زنی شد، اکنون به این حال و روز افتاده است آن هم در حالی که گذر از دامپروری سنتی به سوی مدرنیزه یکی از سیاست هایی است که همیشه پی گرفته می شود و مختص به زمان خاصی نیست؟ زمانی که کلنگ این مجموعه به زمین خورد قرار شد تا دام پروری های سنتی حاشیه بجنورد به این مکان منتقل شود اما این اتفاق نیفتاد و اکنون در این مجموعه 41 هکتاری فقط 15 واحد دامپروری فعالیت می کند. این حال و روز نخستین مجتمع صنعتی دام پروری در استان است و در پرس و جوهایی که انجام دادیم متوجه شدیم مشکلات فقط مختص به این مجتمع نیست و مشکل غیر فعال شدن بر سر دیگر مجتمع های استان نیز سنگینی می کند.
سکوت سنگینی بر مجتمع «قارلق» سایه انداخته است و حتی پرنده هم پر نمی زند و گویا کلاغ ها هم از این محل رفته اند. دیگر صدای هیاهو و رفت و آمد های همیشگی شنیده نمی شود، بارندگی ها محوطه را گل آلود کرده است و صدای موتور چاه آب که مانند موسیقی غالب این مجموعه همیشه شنیده می شد، به گوش نمی رسد. سکوتی که بر مجتمع حاکم شده است هراس به دل می اندازد اما چرا مجتمعی که به عنوان نخستین مجتمع صنعتی دام در استان کلنگ زنی شد، اکنون به این حال و روز افتاده است؟ آن هم در حالی که گذر از دامپروری سنتی به سوی مدرنیزه یکی از سیاست هایی است که همیشه پی گرفته میشود و مختص به زمان خاصی نیست؟ زمانی که کلنگ این مجموعه به زمین خورد قرار شد تا دام پروری های سنتی و حاشیه بجنورد به این مکان منتقل شوند اما این اتفاق نیفتاد و اکنون در این مجموعه 41 هکتاری فقط 15 واحد دام پروری فعالیت می کند.
این حال و روز نخستین مجتمع صنعتی دام پروری در استان است و در پرس و جوهایی که انجام دادیم متوجه شدیم مشکلات فقط مختص به این مجتمع نیست و مشکل غیر فعال شدن بر سر دیگر مجتمع های استان نیز سنگینی می کند.
به گفته معاون بهبود تولیدات دامی، در خراسان شمالی 3 و نیم میلیون واحد دامی نگهداری می شود. به گفته کارشناسان فقط 10 درصد از دام های استان به روش صنعتی پرورش داده می شوند.این در حالی است که به گفته مسئولان و بهره برداران این بخش دامداری های صنعتی می توانند با ظرفیتی که دارند بیش از این ها در تولید دام موثر باشند، اما به دلیل مشکلاتی که وجود دارد نتوانسته اند از تمام ظرفیت خود استفاده کنند و مهم ترین این مشکلات نبود زیرساخت های مناسب، حمایت از تولید، تسهیلات بانکی با بهره بالا ، طولانی شدن روند ارسال پرونده طرح ها به بانک و پرداخت تسهیلات است.
وام روی وام
«محمد رضا آزرده» یکی از دامدارانی است که از روند پرداخت تسهیلات و سود بانکی گلایه دارد.وی که یکی از کارآفرینان برتر ایثارگر در سال های قبل شناخته شده بود با بیان این که روند پرداخت تسهیلات و نرخ آن نمی تواند به دامداران و دامپروران کمک کند،بیان می کند: از نخستین افرادی هستم که در این مجتمع شروع به فعالیت کردم و همه دار و ندارم را در این مجتمع که هیچ زیر ساختی در آن هنگام نداشت، گذاشتم.
وی اضافه می کند: سال 91با توجه به کاهش قیمت دام و افزایش قیمت نهاده های دامی متضرر شدم و با دریافت وام توانستم به کار خود ادامه دهم اما باز هم نتوانستم بدهی های خود را پرداخت کنم و قرار شد دوباره وامی با بهره 17 درصد که 3 درصد آن یارانه بود دریافت کنم اما هنگام مراجعه به محضر متوجه شدم این وام 21 درصد است.
وی ادامه می دهد: ادامه حیات شغلی دامداران و دامپروران با شرایط کنونی ممکن نیست و حمایت از تولید به این شکل اتفاق نمی افتد و دامداران مجبورند وام روی وام بگیرند و همیشه بدهکار بانک ها باشند. وی خاطر نشان می کند: قرار بود تمام زیر ساخت های مجتمع آماده و سپس واگذار شود که به علت جذب نشدن منابع مالی لازم این اتفاق نیفتاد و هر یک از ما فعالان در این مجتمع به تنهایی به ساخت اقدام کردیم و همین موضوع فشار مضاعفی به ما تحمیل کرد و از سویی تا 10 سال هم سند این محل به علت اشتباهی که رخ داده بود در رهن بانک رفت که مشکلات زیادی برای ما درست شد. وی ادامه می دهد: با توجه به این موارد، اکنون که به ورشکستگی رسیده ایم حتی بانک هم نمی خواهد این واحد ها را از دامداران قبول کند و نمی دانیم با چه توجیهی این مجتمع ساخته شد. وی بیان می کند: این طرحی بود که سازمان جهاد کشاورزی ارائه کرد اما اکنون خود این سازمان هم پاسخگوی مشکلاتمان نیست و با این اوضاع امکان تولید از ما گرفته شده است.
وعده هایی که عملی نشد
یکی دیگر از دامپروران این مجتمع هم می گوید: هم اکنون 15 واحد دامداری در این مجتمع فعال است و برای انتقال دامداری ها به این مجتمع به تعدادی از دامداران 350 و به تعدادی نیز 500 میلیون ریال تسهیلات پرداخت شد، در حالی که 500 میلیون ریال برای ساخت، یک میلیارد ریال برای خرید بره و 500 میلیون ریال هم برای خرید علوفه در آن سال ها مورد نیاز بود.
وی که مایل به ذکر نام خود در این گزارش نیست، می افزاید: ظرفیت هر واحد فعال کنونی در مجموع 300 رأس دام در سال است و اگر 2 دوره پرواربندی بره را برای یک سال در نظر بگیریم، هر سال در حدود 450 تن گوشت می توان تولید کرد و این در حالی است که دامداران این مجتمع با توجه به مشکلات مالی و بدهی های معوقه ای که در اثر عملی نشدن وعده های مسئولان به وجود آمده است، نتوانستند تولید مناسب داشته باشند و از سویی تا اول سال نیز سند این ملک به علت بدهی دو تن از دامداران در گروی بانک بود.
مشکلات 20 ساله
در همین ارتباط، مدیرعامل مجتمع دامداری قارلق نیز می گوید: ساخت این مجتمع از سال 73 در دستور کار بود و به دامدارانی که در محدوده شهر بجنورد دامداری داشتند، پیشنهاد شد که دامداری های خود را تعطیل کنند و با تسهیلاتی که دولت به آن ها خواهد پرداخت، واحدهای خود را به مجتمع قارلق منتقل کنند اما این پیشنهاد با استقبال روبه رو نشد.«محمد سیاح بازخانه» می افزاید: همین طرح از سال 75 تا 80 در حال اجرا بود و به ناچار به دامداران حاشیه شهر پیشنهاد شد و تعدادی از افراد قبول کردند دامداری های خود را به این مجتمع منتقل کنند اما آن موقع صحبت از تسهیلات 500 میلیون ریالی و بلاعوض بودن بخشی از کمک های دولت و رایگان بودن زمین بود.وی اضافه می کند: پس از 3 سال پیگیری، 3 نفر از دامداران موفق به اخذ مجوز برای انتقال دامداری های خود به مجتمع قارلق شدند، اما فقط 350 میلیون ریال تسهیلات به آن ها پرداخت شد که هیچ رقمی از آن هم بلاعوض نبود. اما در همان سال، فقط برای ساخت یک واحد دامداری 400 تا 500 میلیون ریال نیاز بود و البته طبق طرح توجیهی نوشته شده قرار بود بازپرداخت وام ها 10 ساله باشد که این مدت نیز به 5 سال کاهش پیدا کرد و این اوضاع موجب شد کل تسهیلات دریافتی که علاوه بر ساخت دامداری برای خرید بره و تولید هم در نظر گرفته شده بود، به علاوه سرمایه خودمان فقط برای ساخت بنا هزینه کنیم.به گفته وی، بعد از این که مجتمع ساخته شد، پولی برای خرید بره پرواری باقی نمانده بود و علاوه بر همه این ها، در زمان ورود دام به واحدها به دلیل خشکسالی و سرمازدگی، علوفه هم گران شد و تمام این مسائل به ناتوان شدن دامداران در بازپرداخت به موقع وام ها کمک کرد و همه این موارد باعث بی اعتمادی دیگر دامداران به وعده های مسئولان شده است و آن ها هم رغبتی برای حضور در مجتمع قارلق نشان نمی دهند. وی در عین حال بیان می کند: اکنون 15 دامدار در این محل فعالیت می کنند و اگر ظرفیت این مجتمع که 100 واحد است، تکمیل شود، تعداد اعضای شرکت تعاونی هم بیشتر می شود و بسیاری از مشکلات مالی و بدهی های معوقه دامداران از طریق این شرکت تعاونی برطرف خواهد شد.مدیرعامل مجتمع دامداری قارلق می گوید: چنان چه مسئولان امکاناتی فراهم کنند تا توان خرید بره و ادامه تولید برای ما فراهم شود این مجتمع از رکود و تعطیل شدن خارج می شود و در غیر این صورت خدا می داند چه بر سرما می آید.
نقش آفرینی واسطه ها
در عین حال یک دامپرور دیگر نیز می گوید: این اوضاع فقط مختص به فعالان این مجتمع نیست و شامل دیگر فعالان پرورش دام در دیگر نقاط مانند «ایزمان» هم شده است. «سروری» اضافه می کند: نبود اطلاع رسانی در مورد این که هر سال چه مصوباتی ابلاغ می شود، چگونه می توان تسهیلات دریافت کرد و چگونگی بهره مند شدن از کمک های فنی و مهندسی و مشاوره ای برای افرادی که از روستاها به مرکز استان می آیند مشکل ساز می شود.
وی ادامه می دهد: هیچ نظارتی بر بازار خرید و فروش دام و علوفه نیست و مجبوریم علوفه خود را به واسطه ها بفروشیم و دوباره آن ها را از همان واسطه ها گران بخریم. وی با بیان این که جهاد کشاورزی استان باید به این موضوع ورود پیدا کند می گوید: در خرید و فروش دام ها شرکت پشتیبانی دام و سازمان جهاد کشاورزی میتوانند کمک حال دامدار و دامپرور باشند اما این اتفاق نمی افتد و به شکلی از بازار دام سخن می گویند که گویا هیچ اطلاعی از این بازار ندارند و نرخی که آن ها می گویند با نرخ بازار متفاوت است.وی تصریح می کند: هنگامی که تسهیلات دریافت میکنیم باید در همان زمان دام خریداری کنیم اما این موضوع به ضرردامداران است زیرا قیمت ها در همه سال ثابت نیست و از سویی اجازه انتخاب نوع خرید هم با ما نیست و باید از خرید خود خودداری کنیم.
وی با بیان این که در سال 85 دامداری صنعتی خود را در یکی از روستا ها راه اندازی کرده است، می گوید: 70 میلیون تومان در آن سال هزینه کردم که اکنون به جای سود دهی بدهکار هم هستم و 150 میلیون تومان مقروض به بانک شده ام و اکنون که می گویم خودتان واحد مرا به جای بدهی بردارید، اما این کار را نمی کنند.
افزایش تولید دام به روش صنعتی
یک کارشناس دام پروری احداث مجتمع های صنعتی پرورش دام را از مهم ترین عوامل افزایش تولیدات دام سبک و چند قلوزایی در گله های گوسفند خراسان شمالی عنوان می کند.« تقویان» بیان می کند: کاهش وابستگی دام سبک به مرتع و توسعه واحدهای صنعتی برای پرورش دام سبک پربازده به منظور افزایش بهره وری در تولیدات آنان از مهم ترین سیاست ها و دستورالعمل های وزارت جهاد کشاورزی به استان هایی مانند خراسان شمالی با جمعیت دامی بالا است.وی بیان می کند: با نگهداری گوسفند یا میش داشتی در فضاهای دامداری های سنتی روستایی هم چنین در محل نگهداری عشایر، زایش در هر گله در طول یک سال 60 تا 70 بره خواهد بود، این در حالی است که در واحدهای صنعتی از دام هایی استفاده می شود که از لحاظ ژنتیکی دو قلوزا هستند و شیر بیشتری تولید می کنند و در طول یک سال نیز در هر واحد صنعتی نزدیک به 130 بره متولد خواهند شد اما با این وجود، به دلیل کم بودن این واحدهای صنعتی در استان تنها در حدود 10 تا 15 درصد دام های سبک استان پرورش و پروار می شوند و از سویی افزایش این واحدها فقط به منظور افزایش بهره وری و ارزش افزوده نیست بلکه حل معضلات زیست محیطی و بهداشتی دامداری های حاشیه شهر و سنتی را نیز به دنبال دارد و به حفظ مراتع استان نیز کمک می کند.
مهیا بودن همه زیر ساخت ها در مجتمع قارلق
سرپرست فرمانداری بجنورد با بیان این که هم اکنون همه زیر ساخت های مجتمع قارلق مهیا شده است، بیان می کند: مهم ترین مشکل این افراد بدهی های بانکی است.
«معموری» می افزاید: دامداری های حواشی شهر را در چند سال گذشته جمع آوری و به داخل شهرها هدایت کرده ایم وآن هایی که مانده اند نیز در روستاهای حاشیه و مجاور بجنوردند اما نمی توان آن ها را یک شبه تعطیل کرد و برای انتقال نیز توانایی مالی لازم را ندارند.
وی تصریح می کند: در بازدیدهایی که انجام شده و نشست هایی که برگزار شده است به این دامداری ها فرصت انتقال داده ایم و در ماه های آینده این اتفاق خواهد افتاد.وی تأکید می کند: مجتمع قارلق با مشکلاتی روبه رو بود که استقبال از آن را کم کرده است اما این مجتمع و مجتمع ینگه قلعه پاسخگوی نیاز استان است. این درحالی است که معاون بهبود تولیدات دام سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید: استمهال وام ها شرایطی دارد که همیشه ممکن نیست. «مبارکی» ادامه می دهد: با توجه به این که سند این مجتمع 10 سال در گروی بانک بود و امسال فک رهن شد، نتوانستیم کاری برای فعالان این مجتمع انجام دهیم و وثیقه های آن ها به اجرا گذاشته شد اما اکنون کارهای واگذاری انجام شده است.
وی ادامه می دهد: تا امسال تسهیلات بخش دام دچار محدودیت بود و نمی شد از تسهیلات ارزان قیمت استفاده کرد اما امسال این مشکلات حل می شود و سال آینده سال خوبی خواهد بود.
وی با بیان این که با توجه به محدودیت های اعتباری در سال های قبل نتوانستیم خیلی از زیر ساخت ها را فراهم کنیم، عنوان می کند: اکنون زیرساخت ها فراهم است. وی با بیان این که در 2 سال گذشته هم قیمت دام افزایش و هم قیمت نهاده های دامی کاهش یافته است، بیان می کند: با مدیریت مناسب می شد از بحران ها عبور کرد.
وی ادامه می دهد: اقداماتی برای انتقال دامداری های حاشیه شهر و روستاهای چسبیده به شهر به مجتمع های دامپروری انجام شده است.وی با اشاره به این که اولویت انتقال با مجتمع قارلق است، بیان می کند: 30 واحد پرورش گوسفند داشتی در استان پروانه فعالیت دارد.
وی بیان می کند: هم اکنون 22 واحد از این تعداد فعال است که البته کافی نیست و برای این که به سمت صنعتی شدن و بهره وری پیش برویم باید این رقم چندین برابر شود. وی تصریح می کند: هم اکنون فقط 10 درصد از دام های ما در این واحد ها نگهداری و پرورش داده می شوند در حالی که در استان 3 و نیم میلیون واحد دامی داریم و از این رقم 2 میلیون و 100 هزار رأس گوسفند و بره است.رونق مجتمع های صنعتی دامپروری تا سال آینده وعده ای است که «مبارکی» معاون بهبود تولیدات دام سازمان جهاد کشاورزی داد و از عوامل افزایش بهره وری هم می توان به کوتاه شدن دست واسطه ها و صنعتی شدن دامداری استان و تولید نهاده های دامی اشاره کرد. اگر این اتفاق بیفتد تولید استان به 2برابر رقم کنونی افزایش می یابد اما ای کاش این وعده تحقق پیدا کند و رکودی که بر دامپروری حاکم شده است به سکوت دائمی یکی از قطب های دامپروری کشور منجرنشود.