کشاورزی استان جا مانده از قافله صادرات
نویسنده : اسدی
از کاروان صادراتی استان عقب مانده و در حالی که محور اول توسعه استان است اما کمتر از 5 درصد صادرات استان را به خود اختصاص داده است.کشاورزی اولویت اول خراسان شمالی است، اما آمار موجود از صادرات این بخش، تناسبی با این اولویت گذاری و تولید حدود یک میلیون و 500 هزار تن محصولات کشاورزی ندارد. به گفته برخی مسئولان این موضوع ناشی از ناتوانی بهره برداری از ظرفیت های موجود و یا اولویت گذاری اشتباه است.
سال هاست که به تولید محصولات پاکمان می بالیم، اما نمی دانیم که از قافله توسعه اقتصادی در این بخش غافل مانده ایم و ظرفیت سازی مان از استعداد های بالقوه استان در حد یک شعار باقی مانده است. یک روز لنگ اجرا نشدن الگوی کشت هستیم و روز دیگر در پیچ و تاب دریافت کمک ها و تسهیلات گرفتاریم و فقط نام استانی با ظرفیت کشاورزی را یدک میکشیم که سود آن نصیب استان نمیشود.کشاورزان استان هم از هدر رفت بخشی از محصولاتشان و بازنگشتن ارزش افزوده و سهم اندک صادراتی گلایه مند هستند.یکی از کشاورزان با بیان این که خراسان شمالی از تولیدکنندگان محصولات پاک کشاورزی است، می گوید: فعالیت مثبتی برای معرفی محصولات پاک به کشور و بازارهای هدف نشده است و محصولات تولیدی مثل پیاز و سیب به جای صادرات روی دست کشاورزان می ماند.
«جعفری» اظهار می دارد: با این که سالانه چندین هزار تن سیب، پیاز، انگور و دیگر محصولات در استان تولید می شود، اما بخش کوچکی از آن خریداری و صادر می شود و بقیه با قیمت ناچیز از کشاورزان خریداری و در بازار توزیع می شود.یکی دیگر از کشاورزان نیز می گوید: سیب زمینی و گوجه فرنگی، از بهترین تولیدات در کشور است، اما هر سال به دلیل مدیریت های ضعیف، قیمت گذاری نامناسبی از سوی کارخانه ها انجام و تمام دسترنج کشاورزان با قیمت های ناچیزی فروخته می شود.وی ادامه می دهد: با این که هر سال هزینه های زیادی را برای کشت پیاز مرغوب در استان، متقبل می شوم تا ارزش صادراتی بالایی داشته باشد، اما تاکنون بازاری برای این محصول ایجاد نشده است و به نظر می رسد برنامه ریزی مناسبی در این بخش انجام نمی شود.کارشناسان این بخش نیز، نبود مدیریت درست، کمبود حمایت های دولتی، رعایت نکردن الگوی کشت، ناشناخته ماندن بازارهای هدف و نبود بازاریابی و شناسایی محصولات پاک استان را از دلایل عقب ماندگی محصولات کشاورزی از چرخه صادراتی می دانند.
آن ها معتقدند رشد صادرات در این بخش در گرو داشتن زیرساخت هایی از جمله صنایع تبدیلی و تکمیلی، سوق دادن کشاورزان به اجرای الگوی کشت متناسب با نیازهای جهانی و ایجاد شرکت های پشتیبان قدرتمند است.این کارشناسان خام فروشی و فرآوری اندک را عامل مهم در کاهش بازار صادراتی مطرح می کنند.در این میان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی نیز توسعه صادرات بخش کشاورزی را در گرو هدف گذاری دقیق در این بخش می داند و می گوید: شناسایی نیازمندی های بازار هدف، نوع محصول تولیدی و کیفیت آن از مهم ترین اصول صادرات کشاورزی است.«تشکری» با اشاره به صادرات بیش از 7 هزار تن سیب زمینی در سال جاری، اظهارمی دارد: خراسان شمالی با 30 هزار تن تولید سیب زمینی و 120 تا 150 هزار تن گوجه فرنگی، ظرفیت بالای صادراتی دارد.
وی عنوان می کند: با این که سالانه حدود 240 هزار تن انگور در استان تولید و حدود 80 درصد تولیدات باغی را شامل می شود، اما به درستی مدیریت نشده است.وی مدیریت انگور را از معضلات کشاورزی استان قلمداد می کند و ادامه می دهد: با این که تولید رقم خاص انگور کلاهداری و سلطانی بسیار بالاست، اما صادرات انگور به عنوان محصولات تازه خوری با محدودیت های فنی و اجرایی همراه است.
وی برداشت همزمان این محصول را از جمله مشکلات و ضعف های تولید در استان ذکر و خاطرنشان می کند: بازارهای داخلی و خارجی کشش این میزان تولید را ندارد و باید چاره ای اساسی در این زمینه اندیشیده شود.وی تغییر ارقام انگور و بازاریابی آن را از راهکارهای حل این مشکل برمی شمرد و ادامه می دهد: الزامی برای خام فروشی این محصول وجود ندارد، ضمن این که توان صادراتی این میزان محصول را هم نداریم.وی با اشاره به برنامه توسعه ای سردخانه ها و صنایع تبدیلی نیز می گوید: داشتن صنایع مرتبط، علاوه بر حفظ ارزش افزوده، افزایش سهم صادراتی استان از محصولات کشاورزی را نیز موجب می شود که به عنوان اولویت برنامه های سازمان جهاد کشاورزی در حال پی گیری است.
وی با اشاره به این که سالانه، 80 تا 90 تن پیاز روی دست کشاورزان می ماند، عنوان می کند: با این که این محصول تولید خوبی در استان دارد، اما محدودیت های صادراتی از جمله تولید ناهمخوان با نیاز بازارهای خارج از کشور دارد که لازم است، برای بهبود وضعیت صادراتی، ارقام متناسب با نیاز بازار تولید شود.وی ادامه می دهد: تا زمانی که کشاورزان از طریق شرکت های واسطه با شرکت های مرجع ارتباط نداشته باشند و محصول آن ها در طول 3 سال، کنترل نشود در عمل موفق به دریافت گواهی نخواهند شد.وی نداشتن گواهی تولید محصولات پاک را از دیگر مشکلات استان ذکر و عنوان می کند: اخذ این گواهینامه ها مستلزم زمان و حمایت های دولتی است.وی اضافه می کند: داشتن تشکل های استانی و شهرستانی و ساماندهی بهرهبرداران توانمند، کمک زیادی به اخذ مدرک و برند محصول ارگانیک می کند.بر اساس اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی، در 9 ماه سال جاری، 5 میلیون و 946 هزار و 990 دلار محصولات کشاورزی به وزن 12 میلیون و 654 هزار و 694 کیلوگرم صادر شده است که این میزان سهم ناچیزی از تمام صادرات در این بازه زمانی است.تمام صادرات استان در این مدت 137 میلیون و 81 هزار و 722 دلار به وزن 575 میلیون و 552 هزار و 466 کیلوگرم است.صادرات انگور استان به پاکستان به منزله گشوده شدن دروازه های صادراتی به بازارهای بزرگ محسوب می شود، این در حالی است که صادرات اساسی ترین و مهم ترین محصول تولیدی استان، به در بسته افزایش تعرفه های صادراتی پاکستان خورده است، به نحوی که از 15 هزار تن انگور خریداری شده استان، تنها حدود هزار تن در یک یا دو مرحله به این کشور صادر شده است.از دست دادن این بازار، خود نشانه ای برای از دست رفتن بازارهای صادراتی و کاهش صادرات تولیدات بخش کشاورزی در استان است.