کمربندی که مانند یک سیستم دفاعی کار میکند؛ این توصیفی از کمربند سبز است که «معصومه ابتکار» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور چندی پیش بیان کرد و به ویژه بر این جنبه از موضوع تأکید داشت که اگر در اطراف شهرها این کمربند ایجاد شود می تواند مانند فیلتری در برابر گرد و غبار عمل کند و البته گرد و غبار این روزها برای بجنوردی ها به واژهای آشنا تبدیل شده است. واژه ای که در زندگی روزمره همه ما ریشه دوانده است. کافی است یک روز صبح که از خواب بر می خیزید انگشت خود را روی تلویزیون و یا روی میزکارتان بکشید میبینید که غبار کم رنگی روی دست شما دیده میشود و این در حالی است که روز قبل همه لوازم منزل گرد گیری شده است.
بحران گرد وغبار و ریز گرد
ورود ریز گردها به بجنورد پدیده جدیدی بود که سال قبل اتفاق افتاد البته سابقه وجود گرد و غبار در بجنورد مربوط به امروز و دیروز نیست و به سال ها قبل بازمی گردد اما ریز گردهایی که آسمان شهر را تیره و تار کرد گویا از بیابان های کشور همسایه وارد شده بود و اگر کمربند سبز ما به اندازه کافی رشد کرده بود می شد از ورود ریز گردها به شهر جلوگیری کرد اما این اتفاق نیفتاد.
این در حالی است که همه به این موضوع اذعان دارند که اجرای کمربند سبز فواید و مزایایی دارد که مهم ترین آن پیشگیری از مخاطراتی مانند آلودگی هوا و بحران ورود ریز گرد هاست.
موضوعی که «معصومه ابتکار» هم بر آن تأکید کرده و گفته بود: محدوده تمام شهرهای ایران باید از وجود کمربند سبز به عنوان یک سیستم دفاعی در مقابل گرد و غبار و توفانهای شن برخوردار باشند.
وی با بیان این مطلب در هنگام افتتاح فاز دوم کمربند سبز شهر کرمان و با اشاره به تجربه موفق ایجاد کمربند سبز در شهرهای تهران، مشهد و غیره خاطر نشان کرده بود: نکته مهم در قبال این طرح با ارزش، بحث مراقبت است تا بتوانیم خدمات را به عنوان یک سپر دفاعی در حریم کمربندها ارائه کنیم.
هزینه و بازخورد
نمی دانم هزینه هایی که برای مقابله با تبعات آلودگی هوا صرف می شود چقدر است و یا شامل چه بخش هایی می شود، اما راهکار مناسب برای کاهش آلودگی ها تقویت فضای سبز و درخت کاری است. هر چه در این بخش هزینه کنیم برای سلامت مردم هزینه کرده ایم.
این سخنان را یک کارشناس منابع طبیعی بیان می کند. او می گوید: کمربند سبز، یکی از راهکارهای مهار گرد و غبار و برای اجرای آن لازم است شرایط اقلیمی شهرها در نظر گرفته شود.
«اسدی» اضافه می کند: از لحاظ اقتصادی هم این طرح می تواند مفید فایده باشد و دیده شده که در شهرهای بزرگ به همت شهرداری ها مجموعه های تفریحی و ورزشی هم در این کمربند ایجاد شده است.
وی البته با اذعان به این که همه می دانند افزایش و توسعه پوشش گیاهی درختان، موجب کاهش میزان آلودگی ناشی از گرد و خاک میشود، بیان می کند:به عنوان مثال پوشش گیاهی ایجاد شده در گناباد به عنوان یک صافی گرد و غبار و عامل تثبیت شنهای روان عمل می کند.وی تأکید کرد: نباید این کمربند را با کمربند حفاظتی که منابع طبیعی موظف به ایجاد آن است، یکسان دانست چون 2 مقوله جدا از هم است و البته باید به خاطر داشت که پروژههای کمربند سبز در شهرها معمولاً با هدف ایجاد بادشکن و فیلتر طبیعی به منظور مقابله با پدیده گرد و غبار، شنهای روان، بادهای موسمی و ایجاد اکوسیستم طبیعی پیشبینی میشوند.
وی ادامه می دهد: در شهر های بزرگ یکی از مهم ترین تأثیرات این پروژهها توسعه فضاهای سبز شهری و تولید اکسیژن است و علاوه بر این، گیاهان با فرایند تعریقی که انجام میدهند دمای محیط را تعدیل میکنند به طوریکه در گرمترین روزهای تابستان دمای محیط پیرامون خود را تا 4 درجه سانتیگراد کاهش میدهند و در عین حال ۵۰ درصد بر رطوبت هوا می افزایند.
وی از دیگر تأثیرات عمده فضای سبز را جذب گرد و غبار بیان کرده و می گوید: یک هکتار فضای سبز شهری از نوع درختی و پوشش چمنی و بوتهای قادر است در هر بارندگی ۶۸ تن گرد و غبار جذب کند و بر همین اساس است که ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها میتواند در فروکش کردن گرد و غبار منطقه مؤثر باشد.
وی اظهار می کند: در شهرهایی مانند بجنورد که با گرد و غبار و ورود ریز گردها مواجهیم و با وزش کمترین باد، خاک زیادی به هوا بلند می شود، باید با توسعه فضای سبز و ایجاد کمربند سبز از تبعات این پدیده ها جلوگیری کرد.
وی خاطر نشان می کند: کمربندسبز میتواند نقش بادشکن داشته و سرعت باد را تا 77درصد کاهش دهد و به همین دلیل باید در شیوه کاشت درختان هم توجه ویژه داشته باشیم.
کار شده اما نه زیاد
اگر چه ادعا می شود وضعیت کمربند سبز بجنورد زیاد جالب نیست و هنوز کارهای زیادی است که باید در این بخش انجام شود، اما رئیس کمیسیون خدمات و زیست شهری شورای شهر در این مورد می گوید: توسعه کمربند سبز بجنورد نیازبه همکاری همه دارد.«علیرضا باغچقی» می گوید: تاکنون زمینهای خوبی در کوه باباموسی و منطقه دوبرار واگذار شده و پارکهای جنگلی برای استفاده مردم راهاندازی شده است، اما باید کمربند سبز توسعه بیشتری پیدا کند تا مشکلات کنونی مانند گرد و غبار و ورود ریزگردها از بین برود و از سویی کمک خوبی برای توسعه فضای سبز و زیباسازی شهر میشود.
وی ادامه می دهد: در هر حال کارهایی که انجام شده است کافی نیست و توسعه کمربند سبز نه تنها می تواند به لحاظ زیست محیطی از بسیاری از مشکلات که بر اثر کاهش پوشش گیاهی به وجود می آید مانند آب گرفتگی و جاری شدن روان آب ها جلوگیری کند بلکه به لحاظ اقتصادی هم می شود از آن بهره برداری کرد و این فضاها در جلب نظر و جذب گردشگر تأثیر زیادی دارد.
وی بیان می کند: اراضی موجود برای اجرای کمربند سبز باید از سوی متولیان مانند راه و شهرسازی اگر اراضی دولتی است و شهرداری اگر متعلق به بخش خصوصی است تملک و به ایجاد کمربند سبز اختصاص یابد.
هندوانه به شرط چاقو
مدیر کل راه و شهرسازی هم به این امر اذعان می کند.« علی اصغر بدیعی مقدم» می گوید: در جهت اجرای طرح کمربند سبز ما موظفیم زمین مورد نیاز شهرداری ها را تأمین کنیم، اما به این شرط که شهرداری ها پروژه های خود را اجرا کنند.
وی خاطرنشان می کند: در دوبرار 90 هکتار زمین به شهرداری معرفی شده است، اما هنوز قراردادی منعقد نکرده ایم و به جز آن 8 هکتار زمین هم در گلستان شهر واگذار شده که متأسفانه شهرداری برای ایجاد فضای سبز اقدامی نکرده است.وی تأکید می کند: در واگذاری اراضی، سند زمین به نام دولت باقی می ماند و شهرداری فقط می تواند کاربری ایجاد کند و این کاربری ها با توجه به سرانه های موجود و در طرح جامع و تفصیلی شهرها دیده میشود و بر همین اساس افق طرح های کمربند سبز دیده می شود.وی تأکید می کند: هر چقدر شهرداری برنامه اجرا کند و بودجه بگذارد ما می توانیم زمین واگذار کنیم و محدودیتی در این مورد نداریم، اما به شرط این که بودجه بگذارند و طرح اجرا کنند.
آیا کمربند سبز بسته می شود
رئیس سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری بجنورد در مورد وضعیت کمربند سبز می گوید: در حال حاضر مساحت کمربند سبز در حدود 900 هکتار شامل پارک های باباامان، بش قارداش، دوبرار و جاوید است، اما این کمربند به طور منفصل ایجاد شده و برای رساندن آن به نقطه مطلوب باید کار کرد از سویی افق طرح هم با توجه به گسترش شهرها توسعه پیدا می کند و کاری است مستمر که همیشه ادامه دارد. وی بیان می کند: برای توسعه این کمربند برنامه ریزی کرده ایم تا سالانه به طور متوسط 50 هکتار به آن اضافه کنیم.
وی در مورد موفقیت این برنامه ها اظهار می کند: با توجه به اعتبارات برنامه ریزی و حرکت می کنیم ، اما توسعه کمربند سبز به 2 عامل مهم بستگی دارد که یکی از آن ها این است که سالانه چه میزان زمین از سوی ادارات کل مانند راه و شهرسازی و منابع طبیعی به منظور جنگل کاری به شهرداری واگذار می شود.وی اذعان می کند: در صورت واگذاری، شهرداری به جنگل کاری در این اراضی اقدام می کند و البته تاکنون واگذاری پلاک ایلخانی به مساحت 362 هکتار توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری و در جهت توسعه کمربند سبز و پارک ملی باباامان از اقداماتی است که در توسعه کمربند سبز نقش مهمی دارد و اگر چه هنوز موافقت نهایی اعلام نشده اما پس از نهایی شدن واگذاری زمین نسبت به کاشت آن اقدام می شود.
«مهماندوست» به نکته مهمی هم اشاره می کند که محدودیت منابع آبی است و در ادامه می گوید: دومین عامل مهم محدودیت منابع آبی است و تأمین آب مورد نیاز یکی دیگر از مشکلات برای توسعه پارک های جنگلی و کمربند سبز در شهرها است.
وی با اشاره به این که جنگل کاری اراضی پلنگ دره با مساحت حدود 30 هکتار در جهت توسعه کمربند سبز و پارک باباامان در دستور کار قراردارد، بیان میکند: این پروژه در حال حاضر در مرحله نقطه یابی، ترازگیری، خط کشی، بانکت زنی و حفر چاله است و هم چنین یکی دیگر از اقداماتی که بعد از چندین سال انجام گرفت، عملیات واکاری و اصلاح بانکت در پارک های جنگلی مانند باباامان، بش قارداش ، دوبرار و جاوید بود و از آغاز این پروژه تاکنون 150 هزار متر اصلاح بانکت، حفر 10 هزار چاله و کاشت 6 هزار اصله نهال انجام شده است و پیش بینی میشود کاشت نهال به 10 هزار اصله نیز افزایش پیدا کند.
وی در پاسخ به این سوال که گفته می شود در ختان کمربند سبز به علت رسیدگی و آبیاری نشدن از بین رفته است، بیان می کند: نه این طور نیست و به طور طبیعی در هنگام توسعه جنگل ها 10 درصد از نهال ها و فضای سبز با مخاطره روبه رو می شود، اما یکی از عوامل موثر در آسیب درختان در پارک های جنگلی، چرای دام توسط دامداران و شکستن شاخه درختان توسط مردم است و این مسئله در جنگل بش قارداش بسیار زیاد به چشم می خورد، اما از بین رفتن نهال ها بر اثر آفات و بیماری ها و ضعیف بودن نهال ، از دیگر عوامل تاثیر گذار در این زمینه است که در این حالت واکاری و جایگزین می شود.
به کجا چنین آهسته
نمی توان گفت حرکت ایجاد کمربند سبز مطلوب است. آن چه هست به ما می گوید که بیشتر می توان کارکرد اما باید آستین ها را بالا زد تا با افزایش سالانه 50 هکتار به آن چه می خواهیم برسیم البته سرعت حرکت مهم است که اکنون آهسته است.
افشره
ورود ریز گردها به بجنورد پدیده جدیدی بود که سال قبل اتفاق افتاد البته سابقه وجود گرد و غبار در بجنورد مربوط به امروز و دیروز نیست و به سال ها قبل بازمی گردد، اما ریز گردهایی که آسمان شهر را تیره و تار کرد گویا از بیابان های همسایه وارد شده بود و اگر کمربند سبز ما به اندازه کافی رشد کرده بود، می شد از ورود ریز گردها به شهر جلوگیری کرد، اما این اتفاق نیفتاد. این در حالی است که همه به این موضوع اذعان دارند که اجرای کمربند سبز فواید و مزایایی دارد که مهم ترین آن پیشگیری از مخاطراتی مانند آلودگی هوا و بحران ورود ریز گرد هاست، اما اجرا و توسعه آن متأسفانه با مشکلاتی همراه است.