افشره
سالهاست که کارشناسان و دلسوزان حوزه آب استان بر اصلاح روشهای مدیریتی و رفع برخی مشکلات برای حفظ منابع موجود آبی در استان تأکید میکنند. این گروه معتقدند که با اصلاح شبکه فرسوده انتقال آب در شهرها میتوان رقم قابل ملاحظهای آب صرفهجویی کرد.
متولیان آبوفاضلاب استان هم با آگاهی از عمق فرسودگی شبکه انتقال آب به شهرها اگر چه همواره بر اصلاح این نقاط تأکید داشتهاند اما تلاش ها در این بخش به دلیل پیوستن هر ساله بخش جدیدی از شبکه های انتقال آب به آمار فرسودگی، آن گونه که باید و شاید، منتج به نتیجه راضی کننده ای نشده است و همچنان آب در خراسان شمالی با وجود مشکلاتی در رابطه با کم آبی و بحران آب در برخی نقاط روستایی استان، به دلیل فرسوده بودن شبکه های انتقال به هدر می رود.
گروه گزارش- مدیریت مصرف آب دیگر واقعا شعار نیست و مدتهاست که به یک ضرورت برای برطرف شدن بحران تبدیل شده است، بحرانی که شاید خیلی به آن توجه نمیشود و همین مسئله نیز موجب ازدیاد هدررفت آب شده و به گفته مسئولان به میلیاردها تومان برای کاهش اتلاف آب نیاز است. با وجود بروز تنش آبی در ایران، بحران کمآبی و دغدغه همیشگی جیرهبندی آب، بخشی از آب شرب تصفیه شده کشور از طریق شبکه فرسوده توزیع به هدر میرود که این مسئله هزینه زیادی را به دولت تحمیل کرده است. هدررفت آب با وجود این که یک معضل عمومی در شبکه فرسوده آب کشور است، اما خراسان شمالی هم با توجه به جمعیت کم آن نسبت به دیگر استان ها، سهم قابل توجهی در آن دارد و به گونه ای که 20 تا 25 درصد آب شهری این استان هدر می رود که نیمی از آن به دلیل برداشت غیر مجاز و فراهم نبودن امکان اندازه گیری مصرف مشترکان و نیمی دیگر هم به دلیل فرسودگی شبکه های آبرسانی است. همچنین یک سوم از آب روستایی به دلیل همین فرسودگی شبکه ها هدر می رود و این در حالی است که به اذعان شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی، بارندگی های ماه اخیر، تأثیر چندانی بر افزایش ذخیره سدهای استان نداشته است.
دست روی دست گذاشته ایم
یک کارشناس منابع آب می گوید: اوضاع فعلی مصرف و هدر رفت آب در استان ما مصداق این ضرب المثل است که می گوید: «آبی که می رود به رودخانه، چه خویش خورد، چه بیگانه»؛ به عبارتی همه می دانیم که آب از طرق مختلف به هدر می رود اما دست روی دست گذاشته ایم و مانده ایم تا هرچه می شود، بشود و انگار نه انگار که با بحرانی به اسم کم آبی مواجه هستیم.
«برغمدی» می افزاید: به بهانه های مختلف مانند نبود اعتبار، فراهم نبودن امکان ارائه آموزش، فرسوده بودن شبکه های انتقال، جدی نگرفتن بحران کم آبی از سوی مردم و غیره، در اندیشیدن تدبیری اساسی برای جلوگیری از هدر رفت آب کوتاهی می کنیم و خدا می داند که چه زمانی این سهل انگاری ها، کار دستمان بدهد و اصطلاحاً آب پاکی را روی دستمان بریزد.
وی تصریح می کند: پای صحبت متولیان که می نشینیم، تمام انتظارشان از مردم است؛ مردم کم مصرف کنند، مردم درست مصرف کنند، مردم صرفه جویی کنند، مردم اسراف نکنند. نمی گویم مردم این کارها را نکنند زیرا مدیریت کردن بحران کم آبی، عزم ملی را می طلبد اما بهتر است متولیان خود بپذیرند که آب از سرچشمه گل آلود است.وی خاطرنشان می کند: بدون تردید، وقتی برنامه منسجمی از سوی دولت برای مدیریت مصرف آب تدوین و تمامی راه های هدررفت آب که مشکل آن به موارد فنی باز می گردد، برطرف شود، مردم هم ملاحظات لازم را انجام خواهند داد.
چه می توان کرد؟
یک کارشناس در این باره بیان می کند: یکی از اقدامات موثری که در شرکت آب و فاضلاب به منظور کاهش تلفات واقعی و جلوگیری از هدر رفت سرمایه ملی می تواند انجام شود، اصلاح شبکههای فرسوده و استاندارد سازی انشعابات است. این اقدام نه تنها موجب کاهش هدر رفت آب می شود بلکه مانع ورود آلودگی به شبکه نیز می شود و علاوه بر تاثیر اقتصادی و زیست محیطی نقش به سزایی در افزایش رضایتمندی شهروندان ایفا می کند.
وی می افزاید: همچنین در راستای کاهش هدر رفت ظاهری آب نیز پروژههایی از قبیل شناسایی انشعابات غیرمجاز، تعویض کنتورهای خراب، جداسازی انشعابات فضای سبز از آب آشامیدنی و غیره می تواند به شکل مستمر انجام شود.وی با بیان این که بهره برداری از شبکه ناکارآمد و کم بازده و میزان آب بدون درآمد در شهرها و استان های مختلف کشور نسبتاً بالاست و نشت شبکه، سهم عمده ای در آب بدون درآمد دارد، تصریح می کند: یکی از مقرون به صرفه ترین راه های کنترل و کاهش نشت شبکه توزیع آب و مصارف ناخواسته، مدیریت فشار است که یک ابزار کارآمد برای کاهش آب بدون درآمد و بهره وری بیشتر از شبکه است. مدیریت فشار منجر به کاهش میزان نشت و باعث افزایش عمر تأسیسات و تجهیزات شبکه، کاهش تعداد حوادث و اتفاقات و همچنین کاهش آب مصرفی می شود.
وی شناسایی و قطع انشعاب های غیرمجاز را از دیگر روش های جلوگیری از هدررفت آب عنوان می کند.
برداشت غیرمجاز
مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی بیان می کند: در شرایط کنونی سالانه 140 میلیون متر مکعب آب به صورت غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی این استان برداشت میشود.
«وحید واسطه» می گوید: 37 میلیون متر مکعب از این رقم از چاه های غیرمجاز و 103 میلیون متر مکعب نیز با اضافه برداشت غیرمجاز از چاه های دارای پروانه برداشت میشود.
وی شمار چاه های شناسایی شده غیرمجاز آب در خراسان شمالی را 3 هزار و 356 حلقه عنوان و تصریح می کند: از ابتدای برنامه چهارم توسعه تا پایان سال گذشته، هزار و 38 حلقه چاه غیرمجاز در سطح استان پر و مسلوب المنفعه شده است که در نتیجه این اقدام از برداشت 30 میلیون و 200 هزار متر مکعب آب پیشگیری شده است.
وی اظهارمی دارد: از ابتدای برنامه چهارم توسعه تا پایان سال 94 با انجام مجموعه اقدامات حفاظتی نظارت بر برداشت های غیر مجاز آب، از برداشت بیش از 86 میلیون متر مکعب آب جلوگیری شده است.
وی همچنین کاهش تجهیزات 451 حلقه چاه دارای اضافه برداشت را از دیگر اقدامات صورت گرفته در این مدت ذکر می کند و می گوید: با این کار از اضافه برداشت غیرمجاز 64 میلیون و 41 هزار متر مکعب آب جلوگیری شد.
وی انسداد چاه های غیر مجاز و کاهش تجهیزات چاه های مجاز دارای اضافه برداشت را از مهمترین اقدامات صورت گرفته در این بازه زمانی اعلام می کند.
به گزارش اداره روابط عمومی شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی، «واسطه» می افزاید: حدود 3 هزار حلقه چاه دارای پروانه بهره برداری در استان وجود دارد که طبق برنامههای طرح احیا و تعادل بخشی نظارت کامل بر برداشت آب از این چاه ها و همچنین انسداد چاه های غیرمجاز به شکل جدی در دستور کار این شرکت قرار دارد.
هدررفت 20 تا 25 درصدی آب
در این رابطه، معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب شهری خراسان شمالی می گوید: سالانه، حدود 20 تا 25 درصد از آب شهری به هدر می رود.
«عطایی» با بیان این که هدر رفت آب به هدر رفت ظاهری و هدر رفت واقعی تقسیم بندی می شود، می افزاید: هدر رفت ظاهری به آن میزان آبی اطلاق می شود که دستگاه های اندازه گیری قابلیت اندازه گیری مصرف مشترکین را ندارد و یا توسط انشعابات غیرمجاز استفاده می شود و هدررفت واقعی آب شهری هم مربوط به خروج آب از شبکه و اتصالات و نفوذ به زمین است.
وی بیان می کند: نیمی از هدر رفت آب شهری خراسان شمالی واقعی و نیمی ظاهری است و برای رفع مشکل هدر رفت ظاهری آب شهری، این شرکت اقدام به تعویض کنتورهای ناسالم و نصب کنتور سالم می کند و عمر مفید کنتورها 3 دوره 5 ساله است و به شرط این که هر 5 سال یک مرتبه کنتورها تعمیر شود، می تواند تا 15 سال عمر داشته باشد.
شناسایی سالانه 80 انشعاب غیرمجاز آب
وی یکی دیگر از راه های جلوگیری از هدر رفت ظاهری آّب را شناسایی و قطع انشعاب های غیرمجاز عنوان می کند و اظهارمی دارد: این اقدام در دستور کار شرکت آب و فاضلاب شهری خراسان شمالی قرار دارد و سالانه حدود 80 انشعاب غیرمجاز در استان شناسایی و مطابق دستورالعمل ها و قانون با آن ها برخورد می شود.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب شهری استان به راهکارهایی که می توان میزان هدررفت آب واقعی را هم کاهش داد اشاره و تصریح می کند: طول شبکه های آب شهری خراسان شمالی حدود هزار و 200 کیلومتر است که بین 250 تا 300 کیلومتر آن فرسوده است و تعمیر و بازسازی هر کیلومتر به 600 میلیون ریال اعتبار نیاز دارد که بخش زیادی از آن هزینه آسفالت شکافی است.
«عطایی» ادامه می دهد: برای جلوگیری از هدر رفت واقعی آب اقدامات متنوعی باید از سوی شرکت آب و فاضلاب استان انجام شود که اصلاح شبکه های فرسوده از جمله این اقدامات است.
وی می گوید: سالانه 20 تا 30 کیلومتر اصلاح شبکه فرسوده در استان انجام می شود و علاوه بر آن نوسازی انشعابات قدیمی نیز در دستور کار این شرکت قرار دارد که در این راستا نیز سالانه حدود 4 هزار انشعاب نوسازی می شود.
وی می گوید: استفاده از فیلترشکن برای تعدیل و کنترل فشار شبکه آب در جاهایی که فشار بیشتری به شبکه آبرسانی تحمیل می شود از دیگر اقداماتی است که برای جلوگیری از هدر رفت واقعی آب انجام می شود.وی نشت یابی و رفع مشکل در شبکه آبرسانی شهری را از دیگر اقداماتی بیان می کند که در راستای ممانعت از هدر رفت واقعی آب در استان انجام می شود.