مشق حفظ منابع طبیعی و توسعه روستایی
تعداد بازدید : 319
طرحی بین المللی برای توسعه روستاهای استان
نویسنده : بهروز
افشره
وابستگی اقتصاد جوامع محلی به منابع طبیعی منجر به ایجاد وضعیتی شده است که اکنون شاهد آن هستیم،تخریب جنگل ها و مراتع، پوشش گیاهی و مرتعی و کاهش منابع آب و خاک زنگ خطری است که نشان می دهد هم اکنون باید وابستگی ساکنان حاشیه جنگل ها و مراتع را به منابع طبیعی کاهش دهیم و با ایجاد اشتغال و مشارکت دهی این افراد در حفاظت از این منابع اقدامی انجام شود که به ارتقای معیشت این مردم که در گستره ای که 2 سوم استان را در گرفته است زندگی می کنند منجر شود، اجرای طرح منارید کربن از جمله اقداماتی است که دراین راستا انجام می شود.
دیدن آن همه شهاب در آسمان نیمه شب 22 مرداد ماه زیبایی و قدرت خداوندگار را به نمایش گذاشت.
آسمان صاف، شب آرام و پایکوبی شهاب ها دیدنی بود، اما همه مردم نتوانستند این همه زیبایی را ببینند و در برخی از نقاط کشور گرد و غبار مانند پرده ای بین آسمان شب را تیره تر کرده بود.
خرداد ماه بود که گرد و غبار شدید ناشی از گسترش بیابان ها نیمی از کشور را تحت تأثیر قرار داد به طوری که حتی متولیان امر هم غافلگیر شدند و بیمارستان ها پر شد از مردمی که این پدیده روی آن ها تأثیر گذاشته بود. این موج نگران کننده، گسترش بیابان ها، تخریب آب و خاک در نتیجه عملکرد انسان ها به وجود آمده است و متأسفانه هر بار صحبت از این می شود که چرا به اینجا رسیدیم، از کمبود اعتبارات لازم برای مقابله با این موارد سخن به میان می آید و این در حالی است که حتی نهاد های بین المللی هم این خطر را حس کرده اند که طبیعت و منابع طبیعی، جنگل و آب و خاک در همه جای دنیا پازل به هم پیوسته ای است که باید حفظ شود و هر گوشه این پازل در هر کجا چه در ایران و استان ما و چه در آفریقا و اروپا و هر نقطه دیگر گم شود دیگر نمی توان به این کل از جهان هستی شکل قبلی را بازگرداند.
یک دکترای منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان این که روند رو به رشد تخریب منابع طبیعی هر ساله خسارت های نجومی در کشور به بار می آورد، می گوید: با وجود وضعیت اقتصادی حاکم بر کشور و در حالی که توجهی به این زیر ساخت اصلی زندگی نمی شود مسئولان باید به این موضوع توجه داشته باشند که کمبود اعتبار دلیل خوبی برای مقابله با تخریب منابع طبیعی نیست آن هم در هنگامی که می توان از اعتبارات بین المللی و ملی استفاده کرد.
وی با نگاهی به بندهایی از برنامه پنجم توسعه می گوید: به گفته متولیان بر اساس این برنامه سازمان جنگل ها به نمایندگی از دولت مکلف شده بود هر ساله 480 هزار هکتار طرحهای بیابان زدایی را اجرایی کند که به دلیل نبود و تخصیص نیافتن این اعتبارات فقط 170 هزار هکتار بیابان زدایی در 5 سال گذشته انجام شده است.وی با استناد به سخنان رئیس سازمان جنگل ها و مراتع کشور می گوید: در حال حاضر حدود 7.5 میلیون هکتار کانون بحرانی بیابانی در کشور وجود دارد اما با وجود عقبماندگی از تحقق اهداف برنامه پنجم اکنون باید هر ساله 600 هزار هکتار عملیات بیابان زدایی انجام شود تا بتوانیم بخشی از اهداف این برنامه را محقق کنیم. وی با بیان این که در استان ما هم فرسایش و کانون های بحرانی بیش از متوسط کشوری است و فرسایش 17 برابر بیش از استانداردهاست می گوید: سالانه حدود 40 هزار میلیارد تومان عرصههای مختلف منابع طبیعی دچار تخریب میشوند که از این میزان سه هزارو 200میلیارد ریال(320 میلیارد تومان) خسارات مستقیم زیست محیطی ناشی از آتشسوزیهاست. «کمالی» می افزاید: باید وابستگی ساکنان حاشیه جنگل ها و مراتع را به منابع طبیعی کاهش دهیم و با ایجاد اشتغال و مشارکت دهی این افراد در حفاظت از این منابع اقدامی انجام شود که به ارتقای معیشت این مردم که در گستره ای که 2 سوم استان را در گرفته است زندگی می کنند منجر شود، اجرای طرح منارید از جمله اقداماتی است که دراین راستا انجام می شود و امیدواریم مسئولان جدی تر پای کار بیایند.
به گفته نماینده مقیم برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP)، یکی از موفق ترین کشورها در اجرای پروژه های ترسیب کربن و منارید در جهان جمهوری اسلامی ایران بوده است و عملیاتی شدن این پروژه در خراسان شمالی هم زمینه را برای رفع بسیاری از مسائل محیط زیستی و چالش های منابع طبیعی فراهم می کند.
مورالی در سفری که سال قبل به استان داشت مدیریت پایدار منابع آب و خاک، ارتقای سطح دانش عمومی مردم و آبخیزنشینان، فراهم ساختن شرایط برای توانمندسازی ذینفعان و ارائه رویکردهایی مبتنی بر جوامع محلی برای مدیریت جامع منابع طبیعی و مدیریت پایدار آب و سرزمین را از مهمترین اهداف اجرای این طرح برشمرد.
یک کارشناس محیط زیست نیز با بیان این که در استان با توسعه پدیده بیابانزایی، تغییر اقلیم های آب و هوایی، ریزگردها و گرد و غبار موجود در آسمان مرکز استان ، کمبود منابع آبی، کاهش سطح آب های زیرزمینی مواجهیم می گوید: برای مقابله با این مشکلات تاکنون اصلاح الگوی مصرف، بهره گیری از روش های نوین آبیاری، مدیریت تغذیه دام از مراتع و مطالعه بر روی طرح های بلندمدت تامین آب در دستور کار قرار گرفته است. «شیوا افرند» می افزاید: اجرای طرح هایی از جمله ترسیب کربن و منارید از دیگر راهکارهای حراست از منابع طبیعی است و در استان با وجود تعداد قابل توجهی مراکز دانش بنیان، دانشگاه و فعالیت سازمان های مردم نهاد در زمینه محیط زیست می توان زمینه را برای حراست از منابع طبیعی بیش از پیش فراهم کرد.
وی همچنین اقدام های سازمان ملل متحد در حفظ یکپارچه منابع طبیعی را مطلوب ارزیابی و ابراز امیدواری کرد: با حمایت های بین المللی و اجرای سیاست های دولتی در حفاظت از محیط زیست شاهد حفظ منابع برای استفاده نسل های آینده باشیم.
اما وضعیت پروژه منارید در استان ما چگونه است و چگونه پیش می رود؟ این سوالی است که «یزدانی» کارشناس مسئول پیگیری پروژه بین المللی منارید(MENARID) به آن پاسخ می دهد و می گوید: در چارچوب برنامه توسعه پایدار و یکپارچه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در هفت کشور اردن، الجزایر، ایران، تونس، مراکش، مصر و یمن این پروژه اجرا میشود.
وی ادامه می دهد: این پروژه در ایران و خراسان شمالی هم با مشارکت تسهیلات جهانی محیط زیست(GEF)، برنامه توسعه ملل متحد(UNDP) و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری جمهوری اسلامی به عنوان نماینده دولت از سال گذشته با اعتبار 200 هزار دلار آغاز شد.
وی بیان می کند: هدف نهایی پروژه ؛ توسعه مدیریت یکپارچه منابع طبیعی تجدیدشونده با توجه به سازگاری با شرایط اقلیمی است و همچنین پروژه در پی آن است که از ظرفیت زیستبوم ها برای تامین معاش مردم محلی حفاظت کند.
وی ادامه می دهد: هدف اصلی پروژه، رفع خلاءهای موجود برای مدیریت یکپارچه منابع طبیعی از طریق توسعه و تقویت هماهنگی، ظرفیت سازمانی و اشتراک دانش و نیز به نمایش گذاشتن شیوه های موفق و پایدار مدیریت آب و اراضی و تعمیم آن ها به سطوح بالاتر است. وی خاطرنشان می کند: ارتقای سطح درک و دانش بومی با ایجاد شرایط مناسب برای توانمند سازی ذینفعان و ارائه رویکردهای مبتنی بر جوامع محلی نیز از جمله این اهداف است.
یزدانی ادامه می دهد: تا کنون نیمی از این اعتبار برای آموزش و کارگاه هایی که برگزار شده و هم چنین بازدیدها و نظارت ها هزینه شده است.
وی با بیان این که با اجرای این طرح بهبود کیفیت زندگی و افزایش سطح زندگی مناسب و بهینه را باید انتظار داشته باشیم می گوید: در این مورد از سرمایه گذاری بخش دولتی و استفاده از تجارب و امکانات شرکت های دانش بنیان درراستای هدفمند کردن استفاده از ظرفیت های طبیعی و اکولوژیک عرصه های طبیعی استفاده شده و تا کنون نتایج خوبی نیز داده است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز در این مورد بیان می کند: طرح «منارید» در حوزه آبخیز سد شیرین دره که 20 هزار نفر جمعیت دارد در حال اجراست و به این دلیل این حوزه انتخاب شد که شرایط زیست محیطی و اکولوژیکی خوبی دارد و تنوع پوشش گیاهی و مراتع و جنگل های ایرانی و تورانی نیز در آن دیده می شود.
وی مهمترین مشکل این منطقه را استفاده بیش از حد از سرزمین می داند و می گوید: استفاده زیاد از منابع آب و خاک موجب شده است تا توان اکولوژیک و تنوع زیستی کاهش پیدا کند اما اکنون که مردم خود پای کار آمده اند وآموزش های لازم را می بینند به این باور رسیده اند که زندگی آن ها وابسته به همین منابع است.
وی در ادامه می افزاید:در سطح ملی هم کاهش میزان بهره برداری بیش از حد از جنگل ها و مراتع را خواهیم داشت. وحید ادامه می دهد: تجربه هم نشان داده است که هرجایی که کمک جوامع محلی را داشتهایم توانستیم حفاظت بهتری را از منابع داشته باشیم و اساسا این موضوع خودش را در این طرحها نشان داده است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی می گوید: این استان از تنوع بالای جنگلها و مراتع برخوردار است که 435 هزار هکتار از مساحت استان جنگلی و یکمیلیون و 400هکتار از عرصههای استان مراتع است.
وی با اشاره به معنای منارید بیان می کند: اگر حروف ابتدای 10 کلمه انگلیسی که در فارسی معنای تقویت و انسجام سازمانی در مدیریت یکپارچه منابع طبیعی جوامع محلی را می رساند، در کنار هم قرار دهیم منارید تشکیل می شود.به گفته وحید این پروژه در 3 شهرستان شیروان، بجنورد و مانه و سملقان در مساحتی به وسعت 160 هزار هکتار در حال اجراست و همه پروژه هایی که مدیریت یکپارچه منابع طبیعی را به عنوان هدف در نظرگرفته اند به توسعه پایدار جوامع روستایی و محلی نیز می اندیشند و همین اندیشه است که اهداف این پروژه ها را در بردارد.