مرتضوی- قرارمان را قبل از جشنواره تئاتر استان گذاشتیم، اما جوایز و اتفاقات اختتامیه نشان داد که تصمیم درستی گرفتیم.«آزاده حیدرزاده»، «حکمت شیردل» و «حامد عالمی پور» بازیگران جوان، پرکار و مطرح این روزهای تئاتر میهمانمان بودند. «حیدرزاده» و «شیردل» که برنده جایزه بهترین بازیگر جشنواره یازدهم استان بودند و «حامد عالمی پور» هم در چند ماه اخیر چند تئاتر خوب مثل« قرار» و «شکلک» را روی صحنه داشت و از جشنواره تئاتر مقاومت در آبادان جایزه گرفته بود.گفت و گوی 200 دقیقه ای و متفاوت ما را با بازیگران مطرح این روزهای تئاتر خراسان شمالی بخوانید.
چرا هیچ کدام تحصیلات مرتبط با تئاتر ندارید؟
حکمت شیردل: سال 78 در هنرستان تئاتر مشهد ثبت نام کردم، اما وقتی با چند فارغ التحصیل تئاتر صحبت کردم به این نتیجه رسیدم که هیچ گونه خروجی به لحاظ شغل و تامین زندگی آینده نخواهم داشت و به نوعی غم نان باعث شد تا از تحصیل در این رشته منصرف شوم.
آزاده حیدرزاده: زمانی که درکنکور شرکت کردم به واسطه این که متوجه عمق علاقه ام به هنر نبودم و از طرفی هم چندان درس نخوانده بودم در رشته دیگری تحصیلاتم را ادامه دادم اما بعد از آن بارها و بارها به تحصیل در این رشته فکر کردم ولی به خاطر این که از نگاه دوستان و مشاورانم مسئله اصلی کار عملی است و تحصیل در این رشته چیزی به معلوماتم اضافه نمی کند، در این رشته تحصیل نکردم. با این همه اگر این رشته در بجنورد وجود داشت به طور حتم در این رشته درس می خواندم.
حامد عالمی پور: هر چند در رشته بازیگری در کنار نفت پذیرفته شدم اما به واسطه موقعیت شغلی، تحصیل در رشته نفت بر بازیگری چربید و در حال حاضر مشغول به تحصیل در این رشته هستم.
چرا در برخی نمایش ها بد بازی می کنید! چه عواملی در این اتفاق دخیل است؟
حیدرزاده: اول از همه متن و این که چقدر بتوانی با نقش ارتباط برقرار کنی، در این اتفاق موثر است، زیرا نمی توانی با تمام نقش ها ارتباط برقرار کنی و من در تمام کارهایی که در طول این سال ها انجام دادم شاید تنها 3 کار را دوست داشتم. دلیل دیگر این بود که فرصت کافی برای تمرین نداشتم تا بتوانم نقش را در بیاورم، ضمن این که شاید برخی کارگردان ها عادت کرده بودند که فردی مانند من خودش سر تمرین بیاید و نقش را درآورد و اجرا کند. با این همه از آنجایی که درآمد من از تئاتر است و تعداد کارهایی که در شهرستان پیشنهاد می شود کم است، دستم در انتخاب بسته است.
عالمی پور: بازی در یک اثر نمایشی را در وهله اول به خاطر کارگردان آن پذیرفتم و بعد از این که در حین تمرین متن تغییر کرد حس خوبی نداشتم به گونه ای که سعی کردم بعد از آن کار ، نمایشی را این گونه نپذیرم تا جایی که طی 2 سال اخیر با وجود آن که 12 کار به من پیشنهاد شد، تنها 2 کار را انتخاب و در آن ها بازی کردم.
شیردل: قبول دارم کار بد زیاد داشتم، اما باید بگویم که یک فوتبالیست از همان اول تکلیفش روشن است اما یک بازیگر نمی داند چه چیزی به او پیشنهاد می شود. در یک اثر نمایشی، متن، شخصیت پردازی، ارتباط گرفتن با نقش و از همه مهم تر تیم و بازیگر مقابل بسیار مهم است و می تواند بازیگر را بالا بکشد و بالعکس. از طرفی باید ببینی کارگردان از تو چه می خواهد، ضمن این که بازیگر تا حدی حق انتخاب دارد و از یک جایی به بعد این گونه نیست. با این همه من هیچ وقت خودم را بازیگر حرفه ای تئاتر نمی دانم و همیشه به دید تفریح و لذت به آن نگاه می کنم. به اعتقاد من امسال «احسان کمالی» بهترین بازیگر این جشنواره بود و دلیل این که دیده نشد، شاید این بود که روز اجرایش نبود و این خیلی مهم است، «احسان کمالی» در تمرین ها فوق العاده بود و ما از او انرژی می گرفتیم و این همان نامردی تئاتر است که در 6 ماه تمرین، بهترینی اما در روز اجرا یک اتفاق باعث می شود که حواست به کار نباشد، در حالی که تو باید تئاتر را زندگی کنی و این شعار نیست. مطمئن باشید که اتفاق های روز قبل از اجرا تاثیر بسیار زیادی روی بازیگر دارد و این همان خوبی و بدی هایی است که با توجه به شرایط، بازیگر مقابل و متن از آن حرف می زنیم.
آیا دستمزدتان برای هر نمایشی که بازی می کنید یکی است؟ تا چه اندازه دستمزدتان با نقشی که در آن بازی می کنید در ارتباط است و چقدر روی آن حساب باز می کنید؟
عالمی پور: یک بار اشتباه و روی دستمزدم حساب باز کردم، در حالی که وقتی با گروهی قرار داد می بندیم، دستمزد به واسطه تهیه کننده، حامی مالی و فروش بلیت دیرتر از اجرا به دستمان می رسد. اما یک سری مسائل روی رفاقت در تئاتر شهرمان پیش می رود و در شروع کار در مورد دستمزد حرف نمی زنیم. به نظر من تئاتر در 2 سال گذشته درآمد خوبی داشته و این گونه نیست که بگوییم بلیت تئاتر در بجنورد فروش ندارد، اما اگر برای دستمزد میانگین بگیریم از زمان تمرین و اجرا تا گرفتن دستمزد مبلغ چندانی نیست و تنها عشق به کار است که باعث می شود دستمزد کمی بگیری برای کاری که از آن لذت بردی. این بدان معنی نیست که در کارهایی که بازی می کنم تقاضای دستمزد داشتم.
شیردل: هر چند اولین درآمدم را از تئاتر گرفتم و همچنان از یادآوری آن لذت می برم، اما هیچ وقت در مورد دستمزد با کسی صحبت نکردم و پیشنهاد دستمزد از سوی من نبوده است.از آنجایی که بودجه تئاتر مشخص نیست و حتی افرادی که دستمزد برایشان مهم است در این باره صحبت نمی کنند، چطور می توانم از کارگردانی که می دانم درآمدی ندارد انتظار دستمزد داشته باشم. اما وقتی کاری تهیه کننده داشته باشد همان اول درمورد دستمزد حرف می زنم ولی در مورد برخی کارهایی که دلی بسته می شود نمی توانم در مورد دستمزد صحبت کنم. با این همه باید گفت سیستم مالی تئاتر تازه روی ریل افتاده است و حامی مالی پای کار آمده و تماشاگر با تئاتر آشتی کرده و اتفاق های خوبی در حال شکل گیری است .در نهایت باید گفت بازیگر هیچ وقت در مقابل تلاشی که انجام می دهد دستمزد دریافت نمی کند و به لحاظ مالی جایگاه پایینی دارد.
حیدرزاده: از اولین کار تئاتری که انجام دادم پول گرفتم چه در قالب دستمزد و چه جایزه. در عین حال کار دیگری هم بلد نیستم و نمی توانم انجام بدهم. از تئاتر لذت می برم و درآمدزایی هم دارم اما درحد بخور و نمیر، تا جایی که بیشتر اوقات خانواده ام به دستمزدی که دریافت می کنم در قبال تلاش شبانه روزی ام خرده می گیرند و من با وجود آن که دفاع می کنم اما ته دلم همیشه غم دارم. البته این را هم بگویم که دستمزدی که می گیریم به نقش، سابقه و مقام هایی که کسب کردیم بستگی دارد. سال گذشته هم زمان برای جشنواره استانی چند پیشنهاد داشتم اما وقتی پیشنهاد دستمزد خوب به شرط بازی در یک نمایش از سوی کارگردان مطرح شد، پذیرفتم. اما باید بگویم هیچ وقت انرژی که یک بازیگر برای نقشش می گذارد با درآمدی که به دست می آورد متناسب نبوده و نیست.
حاضرید یک جایی استخدام باشید و حقوق بگیرید اما کار تئاتر انجام ندهید؟
عالمی پور: نه
حیدرزاده: نه، بدون تئاتر نمی توانم زندگی کنم کاش درآمدی داشتم و در کنار آن، تئاتر کار می کردم.
شیردل: در عرصه های مختلفی فعالیت می کنم، حاضرم همه را بدهم، اما امکان ندارد تئاتر را کنار بگذارم و با این که وضعیت مالی چندان خوبی ندارم اما دوست دارم برای علاقه ام هزینه کنم.
شما در عرصه تئاتر مشهورید، این شهرت خوب است یا نه و چه طعمی برایتان دارد؟
شیردل: تا حدی و در یک سنی دوست داری این اتفاق بیفتد، اما از یک حدی طبیعی می شود و از یک جایی به بعد اذیت می کند. هر چند زمانی که تازه صدا و سیما شکل گرفته بود، این فضا وجود داشت و دوست داشتیم دیده شویم، اما این اتفاق در بجنورد اصلا شیرین نیست و نمی خواهم در این عرصه معروفتر شوم اما دوست دارم بازیگر بهتری شوم.
حیدرزاده: با تلویزیون بیشتر شناخته شدم تا تئاتر، زیرا مخاطب تئاتر محدود است. شاید اول دوست داشتم دیده شوم اما کم کم به حدی رسید که طبیعی شد.
عالمی پور: هنوز شهرت را در کار خودم درک نکرده ام و نمی دانم چیست، اما این که مرا به عنوان یک تئاتری بشناسند برایم لذت بخش است، اما اگر قرار باشد در زندگی هر یک از ما دخالت شود و حریم شخصی نداشته باشیم، این شهرت جذابیتی نخواهد داشت.
برای بهتر شدن نمایشی که در آن بازی می کنید، شما چقدر نقش دارید و سهم نویسنده و کارگردان چقدر است؟
حیدرزاده: در نمایش شکلک متن و شخصیت عالیه توجه مرا به خودش جلب کرد و برایم یک چالش بود اما کم کم در یک مقطع با این که چند بار تلاش کردم تا شخصیت عالیه را که کیلومترها از ذهن من دور بود، در بیاورم ولی نشد و به کارگردان گفتم نمی توانم بازی کنم و باید فرد دیگری را جایگزین کند زیرا این شخصیت باید خیلی جذاب و دوست داشتنی باشد. به نظرم در درجه اول متن است که فرد را راهنمایی می کند و شخصیتی را ارائه می دهد که باید آن را بسازی در واقع تمام ریزه کاری های نقش بر عهده بازیگر است و کارگردان نقش چندانی ندارد و این بازیگر خوب است که می تواند از عهده ریزه کاری ها برآید در غیر این صورت شخصیت مورد نظر دوست داشتنی نخواهد بود.
از طرف دیگر یک نقش هم ظرفیت لازم را ندارد و متن چیزی را به تو داده که اصلا نمی توانی آن را درآوری و هر کاری انجام دهی باز هم یک چیز بی پایه و اساس است و به اعتقاد من متن در این میان بسیار مهم است.
شیردل: متن و شخصیت پردازی در کنار این که نویسنده تا چه اندازه شخصیت را پخته و به تو شناسنامه داده، بسیار مهم است. در نمایش «مولار» وقتی متن را خواندم گفتم که همه شخصیت ها شناسنامه دارند به غیر از شخصیت«عبد» و خواهش کردم تا یکی، دو دیالوگ را خودم اضافه کنم. کارگردان نمی تواند جزء به جزء مسائل را برای بازیگر باز کند و این بازیگر است که می تواند شخصیت را پخته تر کند.
شاید به قول هم دوره ای های من پذیرفتن بازی در نقش «عبد» در نمایش«مولار» یک ریسک بزرگ و در واقع بازی کردن با جایگاه بازیگری خودم بود، نگران بودم نقش درنیاید، اما خدا را شکر می کنم که توانستم نقش «عبد» را در روز آخر درآورم.
همه ما دوست داریم رو به جلو حرکت کنیم و گاهی اوقات اگر می بینید یک نفر بازی بدی ارائه می دهد دلیل آن انتخاب اشتباه است در حالی که درصدد این بوده که رو به جلو حرکت کند.
هیچ وقت یک بازیگر با علم به این که یک اثر، کار خوبی نیست دست به انتخاب نمی زند حتی به خاطر غم نان.
عالمی پور: من به واسطه سنم خیلی از شخصیت ها را ندیدم. به عنوان مثال شخصیت «حسن» در شکلک را ندیده بودم و در خانواده ام هم حرفی از این تیپ آدم ها نبود. همین امر باعث می شود تا به مطالعه بپردازم تا جایی که برای رسیدن به شخصیت «حسن»، «زندگی نامه شعبان جعفری» را مطالعه کردم و در نهایت به کارگردان گفتم این شخصیت به فیزیک و چهره ام نمی خورد حتی اگر صدا سازی کنم. بنابراین شخصیتی را ساختم که مال خودم باشد؛ جوجه لاتی که ادای زورگیرها را در می آورد و واقعا شکلکی است.
بداهه تا چه اندازه در نمایش های بجنورد مرسوم است. چقدر این بداهه گویی به کارگردان وابسته است؟
عالمی پور: در نمایش شکلک که 12 شب اجرا داشتیم، هر شب یک بداهه داشتم. به نظرم در بداهه اگر دایره لغات فرد کامل نباشد چیزی را بیان می کند که با آن چیزی که در ذهنش وجود دارد، فاصله دارد. اما به اعتقاد من بداهه گویی بستگی به کارگردان دارد و این که تا چه اندازه دست بازیگر را باز بگذارد.
حیدرزاده: فردی مانند حکمت شیردل که مجری برنامه زنده است توانایی بیشتری برای بداهه گویی دارد اما من هیچ وقت اجرا در برنامه زنده را قبول نمی کنم زیرا توانایی این را ندارم که بداهه صحبت کنم و به متن وابسته هستم مگر این که آن قدر مسلط باشم که بتوانم ذره ای به آن اضافه کنم. ضمن این که بداهه گویی به نقش مقابلت هم بستگی دارد وقتی بازیگر طرف مقابلت حرفه ای نباشد و تو بداهه گویی کنی نمی داند چه جوابی به تو بدهد و این کار را خراب می کند.
شیردل: در تمام کارها در هفته اول تمرین، شخصیت را می گرفتم و به راحتی در صحنه مدیریت می کردم اما در برخی کارها نمی توانم بداهه بگویم زیرا دیالوگ ها به هم وابسته است و عین دیالوگ گفتن بسیار مهم است به خصوص وقتی کارگردان و نویسنده تاکید دارند که عین دیالوگ گفته شود. اما بداهه به نوع کار وابسته است و بداهه گویی برای روند کار بسیار مهم و به قدرت بازیگر هم وابسته است.
بداهه همیشه این نیست که چیز جدیدی را در روند خنداندن و تحت تاثیر قرار دادن تماشاگر بگویی، برخی دیالوگ ها کلیدی است و نمی توانی بداهه گویی داشته باشی زیرا مسیر داستان را تغییر می دهد و ذهن مخاطب را از مسیر خارج می کند.
برای این که بازیگر بهتری شوید چه کار می کنید؟
عالمی پور: سعی می کنم نمایشنامه های بیشتری را مطالعه کنم و زمانی که نمایشنامه می خوانم بسیاری از شخصیت ها را در ذهنم می سازم و بازی می کنم. از طرفی خیلی از نقش هایی را که نمی توانم بازی کنم، قبول نمی کنم. یک وقت هایی هم هست که دلم نمی خواهد یک نقش هایی را بازی کنم و سعی می کنم بیشتر فیلم ببینم، کتاب بخوانم و ادای همه آدم های اطرافم را که دوستشان دارم درآورم، زیرا معتقدم خیلی کمک می کند.
حیدرزاده: مطالعه یکی از لذت بخش ترین کارهایی است که دنبال می کنم اما آن چه که دوست دارم برایم اتفاق بیفتد کلاس بازیگری درجه یک و کارکردن با کارگردان های خوب کشور است تا از این طریق خودم را محک بزنم و ببینم در سال هایی که به عنوان بهترین بازیگر زن مطرح می شوم در کجا قرار دارم.
شیردل: مطالعه دارم اما در حال حاضر بسیار پایین و در حد خواندن نقد یک نمایشنامه، مقاله جدید و سایت هاست. سعی می کنم تا کارهای متفاوتی را قبول کنم و همیشه دوست داشتم سال آینده بازیگر قوی تری باشم.آن چه که امسال در جشنواره استان اتفاق افتاد، دیده شدن یک نمایش شهرستانی در رده های اول تئاتر استان از نگاه داوران بازبین بود که بیانگر این است که بقیه دارند به تو می رسند و تو باید رو به جلو حرکت کنی.
بنابراین باید این مسئله را بپذیریم که سال هاست بازیگر تربیت نکرده ایم، چرا باید نام بازیگر زن که می آید فقط نام چند نفر در ذهنمان نقش ببندد و کارگردان حق انتخاب دیگری نداشته باشد؟ این که تعداد بازیگران به تعداد انگشتان دست می رسد علاوه بر این که یک ضعف است نشان می دهد که ما کار خارق العاده ای نکردیم که این جا هستیم. به نظرم ما خیلی خوب نیستیم و چون کسی نیست ما هستیم و دیده می شویم. کاش افراد بسیاری وارد این حرفه شوند تا من دیگر نگویم وقت ندارم مطالعه کنم، بلکه بگویم اگر قرار است در عرصه تئاتر بمانم باید مطالعه کنم و در غیر این صورت اگر بهترین نقش را به من پیشنهاد بدهند حرفی روی صحنه نخواهم داشت.
مهم ترین ویژگی بازیگری تان چیست؟
حیدرزاده: تمرکز در بازی، بدن و بیان خوب، چهره ای که به درد بازیگری می خورد، اعتماد به نفس و تجربه کافی، اما با همه این ها از یک تا بیست، یک هستم.
شیردل: مدیریت صحنه قوی و نداشتن استرس
عالمی پور: نداشتن استرس
سخت ترین نقشی که هنوز بازی نکردید و دوست دارید بازی کنید؟
عالمی پور: مادر
شیردل: پدر
حیدرزاده: آدم کاملا عادی
تا به حال به ورود به سینما فکر کردید؟
عالمی پور: هر چند یک فیلم برای سینمای تجربی پیشنهاد شد اما اصلا به ورود به سینما فکر نکردم اما اگر کار خوب سینمایی پیشنهاد شود، می پذیرم.
حیدرزاده: همه ما هم زمان که کار تئاتر داشتیم، پیشنهاد کارهای تصویری هم داشتیم، اما امکان ندارد که آن را انتخاب کنم، زیرا تئاتر اصیل است، مگر این که یک کار خوب سینمایی پیشنهاد شود.
شیردل: هیچ وقت فکر نکردم با این که پیشنهاد بازی در فیلمی را داشتم که مجید مظفری در آن بازی می کرد. هر چند وجهه بیرونی سینما قشنگ تر است اما لذت بازی در تئاتر چیز دیگری است و تو در تئاتر زندگی می کنی، با این همه قطعا وقتی یک کار خوب سینمایی پیشنهاد شود در آن بازی می کنم، زیرا تجربه خوبی است.
باند بازی در تئاتر بجنورد وجود دارد؟
عالمی پور: وجود دارد
حیدرزاده: بله
شیردل: به خاطر ارتباط دوستانه ای که اهالی تئاتر با هم دارند افراد ترجیح می دهند در یک کاری که 2 بازیگر هم سطح وجود دارند از دوستانشان بهره بگیرند.گاهی هم این نگاه وجود دارد که چرا وقتی کار ویژه ای بسته می شود، کار به فرد خاصی داده شده، در حالی که بهتر از این فرد دیگری نمی توانست کار را انجام دهد.گاهی هم هر چند هنرمندان استان می توانند کاری بهتر از یک هنرمند تهرانی انجام دهند اما از نگاه من دبیر جشنواره چهره و اسم مهم است تا افراد فکر کنند سطح جشنواره به قدری بالاست که فلان بازیگر در آن بازی می کند.
به عنوان سوال آخر از مشکلات تئاتر استان بگویید؟
حیدرزاده: کمبود متن، بازیگر، مشکلات مالی و دوره های آموزشی اصولی
شیردل: نبود دوره های آکادمیک است که وقتی افراد بسیاری مراجعه می کنند و می گویند فرزندم به بازیگری علاقه دارد، نمی دانیم چه باید بکنیم. همه ما به شکل سنتی جذب تئاتر شدیم و شاید خوب تر از ما وجود داشته که شناخته نشده است. من در دوره های مختلفی هم چون کارگاه آموزشی حمید سمندریان و کلاس سیاوش طهمورث حضور داشتم اما تا چه اندازه نتیجه بخش است.به نظرم باید کارگاه هایی مستمر و درجه بندی شده برگزار شود تا بازیگری که امروز وارد تئاتر شده در کنار یک پیشکسوت حضور پیدا نکند.
در یک دوره ای همزمان ارشاد و خانه فرهنگ شهرداری دوره آموزشی برگزار می کردند به گونه ای که خانه فرهنگ به تنهایی اداره فرهنگ و ارشاد بود و بعد ازکارگاه جشنواره برگزار می کرد که خروجی داشت. هر چند شنیدم حوزه هنری چنین جشنواره هایی برگزار می کند اما مبتدی است و فکر حرفه ای پشت آن وجود ندارد. در ضمن ظرفیت هایی در استان داریم که می توانیم از آنها برای برگزاری کارگاه بهره بگیریم اما به واسطه غرور مسخره ای که داریم در کارگاه هایی که با حضور آنها برگزار می شود، حضور پیدا نمی کنیم.
عالمی پور: مشکلی نمی بینم