از قلم شما
تعداد بازدید : 256
اولنگ زارهای خراسان شمالی در حال نابودی
اولنگ یا اولنگ زار یک واژه محلی در شمال خراسان است که به چمنزارها، مرغزارها و علوفه زارهای طبیعی و یا مصنوعی اطلاق می شود.
در مناطق کوهستانی و تپه ماهوری و در حد فاصل ارتفاعات و نواحی نسبتاً مسطح میان کوهی که نسبت به اراضی مجاور خود اندکی گودتر هستند، با وجود بارندگی مناسب چنان چه ضخامت خاک در حد کافی باشد و لایه های نفوذ ناپذیر مانند مارن و رس در بخش های زیرین وجود داشته باشد، زهکشی آب های سطحی و زیرزمینی به سمت این مناطق خواهد بود که این امر موجب ظهور چشمهها و تجمع آب ها می شود و انبوهی از گل و گیاهان خودرو و مخصوصاً خانواده گندمیان و گیاهان با نیاز آبی بالا در این اراضی رشد و نمو می کنند و در نهایت اولنگ زارها و یا همان چمنزار های طبیعی ایجاد می شوند.
در دهه های گذشته اولنگ زارهای متعددی در استان وجود داشت که به عنوان منبع تأمین بخش قابل توجهی از علوفه مورد نیاز دامداران محسوب می شدند و ضمن چرای مستقیم دام در این عرصه ها، علوفه این اولنگ زارها را جمع آوری و برای تعلیف دام درفصل زمستان، خشک و انبار می کردند.
در گذشته ای نه چندان دور این پهنه های سرسبز چراگاه گله های گاو و گوسفند و جولانگاه مادیان ها و اسب های عشایر کرمانج بوده و مناظر دل انگیزی را خلق می کردند و در تولید اکسیژن و پاکیزگی هوا و تعادل اقلیمی، توازن و تعادل اکولوژیک مناطق نقش داشتند و به عنوان زیستگاه حیات وحش و انواع پرندگان دارای اهمیت زیادی بوده و هستند.
اما در دهه های اخیر عواملی چون تغییرات اقلیمی و افزایش دما در مقیاس جهانی ناشی از افزایش دی اکسیدکربن جو ناشی از مصرف بی رویه سوخت های فسیلی و کاهش سطح جنگل ها، مراتع، تشدید پدیده گلخانه ای، بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی، افت سطح آبخوان ها و در نتیجه کاهش آبدهی و یا خشک شدن چشمه سارها، در نابودی تعداد زیادی از اولنگ زارهای استان نقش داشته اند. به این عوامل باید عواملی چون بهره برداری غیراصولی از این چمنزارها مانند چرای بی رویه و تراکم بیش از حد دام در این مناطق، انجام عملیات زهکشی و خشک نمودن آب موجود در اولنگ زارها و تبدیل آن ها به اراضی زراعی، تخریب مراتع و جنگل ها و کاهش پوشش گیاهی در مناطق بالادست و در نتیجه ورود بیش از حد رسوب به داخل اولنگ زارها را افزود که در مدفون شدن این پوشش های گیاهی موثر بوده اند.
در چند دهه گذشته کم توجهی و نبود برنامه ریزی مناسب در حفظ و حراست و بهره برداری اصولی و علمی از این ظرفیت و استعدادها موجب تخریب تدریجی و نابودی بخش اعظم این اولنگ زارها در استان شده است.
متأسفانه در حال حاضر بخش عمده اولنگ زارهای استان به طور کامل از بین رفته اند و فقط بخش های کمی مانند اولنگ زارهای «ینگی قلعه» و «حلوا چشمه» در بخش قوشخانه شیروان، اولنگ زار «گبری» در تخت گلیل، قطعاتی از چمنزارهای طبیعی در کوهستان های آلاداغ و شاه جهان و قطعات پراکنده ای در بعضی مناطق دیگر استان کماکان به حیات خود ادامه می دهند و بدیهی است در صورت نبود برنامه ریزی و حفاظت مناسب، اندک اولنگ زارهای موجود نیز از بین خواهند رفت و آنگاه نسل های آینده برای همیشه نعمت مشاهده و بهره برداری از این چشم اندازهای جذاب طبیعی را از دست خواهند داد.
امیدواریم قبل از نابودی کامل اولنگ زارهای باقیمانده در استان، تا فرصتی باقی است، با مطالعه و بررسی همه جانبه و برنامه ریزی مناسب و با همکاری تمام دستگاه های متولی و مشارکت همگانی شاهد حفاظت مناسب از این پدیده های ارزشمند و احیا و توسعه چمنزارهای طبیعی ارزشمند در مناطق مستعد استان باشیم.
بهمن هوشمند
رئیس اداره مهندسی و مطالعات و دبیر کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی