یادداشت
تعداد بازدید : 165
فضای مجازی فرصت ها و تهدیدها
اهمیت فضای مجازی امروزه بر هیچ کسی پوشیده نیست و هر چه پیشتر می رویم، این اهمیت بیشتر و بیشتر رخ می نماید تا جایی که امروزه بسیاری از کارها به مدد اینترنت آسان شده و از بسیاری از اتلاف وقت ها و انرژی ها و هزینه های مادی و معنوی جلوگیری شده است.
از سوی دیگر، این فضا به فضایی امن و حیاط خلوتی برای بسیاری از مجرمین و سوء استفاده کنندگان تبدیل شده است که در پناه محدودیت های قانونی و امنیتی، آزادانه به اعمال مجرمانه و فساد و قانون شکنی می پردازند و کیان خانواده ها و جامعه را در معرض تهدید قرار داده اند. واقعیت این است که فضای مجازی، همانند هر مقوله دیگری که در عالم واقع وجود دارد، باید از منظر تهدید و فرصت، توأمان دیده شود. فضای مجازی، سکهای است که باید دو روی آن را با هم دید؛ رویی که ناظر به فرصتها و نقاط قوت آن بوده و روی دیگر که ناظر به تهدیدها یا به تعبیری نقاط ضعف این فضاست. باید دانست که شناخت صحیح فضای مجازی و به تبع آن، استفاده صحیح و در عین حال حداکثری از این پدیده دنیای مدرن، مستلزم شناخت و سپس لحاظ کردن هر دو روی سکه است لذا در این جا به مهمترین فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی به اختصار اشاره می شود:
الف) مهمترین فرصت های فضای مجازی:
1. جهانی و فرامرزی بودن
2. دستیابی آسان به آخرین اطلاعات
3. جذابیت و تنوع
4. آزادی اطلاعات و ارتباطات
5. کاهش هزینههای اقتصادی – اجتماعی
6. گسترش عدالت رسانهای
7. گسترش تعاملات و تبادل نظرها با سرعت بسیار بالا
ب) مهمترین تهدیدهای فضای مجازی:
1. رواج «تفرد» و کاهش شدید روحیه مسئولیتپذیری (به ویژه در بین جوانان)
2. کمرنگ شدن ارزشهای متعالی جامعه
3. تضعیف فرهنگهای کمحضور (مثل فرهنگ اسلامی)
4. تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری و عقیدتی
5. رواج سطحینگری فکری
6. گسترش اباحهگری عملی
7. به خطر افتادن حقوق مادی و معنوی مولفین
8. گسترش محصولات فرهنگی فرهنگهای منحط (به ویژه فرهنگ غربی)
9. افسردگی و انزوا
10. بازداری زدایی (از بین رفتن قبح جرایم و اعمال خلاف)
11. بحران هویت و اخلال در شکلگیری شخصیت
12. اعتیاد مجازی(Virtual Addiction)
13. انحرافات اخلاقی (جنسی)
14. تحمیل پیشنهادهای گیجکننده، مخل و بعضاً منحرف به کاربر
15. شکاف نسلها
16. تهدیدهای اقتصادی فضای مجازی
عمده ترین تهدیدهای اقتصادی عبارتند از:
کلاهبرداری و دزدی های اینترنتی از طریق دادوستد مجازی، تجارت الکترونیکی، خرید و سفارش اجناس از طریق اینترنت و فروشگاههای مجازی و...
گسست و ایجاد فاصله وسیع اقتصادی و تجاری بین قدرتهای برتر در بهرهمندی از تجارت الکترونیک با کشورهای فقیر و کمبرخوردار .
تسهیلسازی اعزام نخبگان و افراد کاردان، کارشناس و متخصص در زمینههای مختلف اقتصادی و علمی به خارج از کشور وکاریابی برای این افراد در فضای مجازی و فراهم نمودن زمینه مهاجرت سرمایههای ملی به خارج از کشور.
وجود بازیهای آنلاین قمار (برد و باخت) که ضمن خروج ارز از کشور، زمینه کسب درآمدهای نامشروع را - که بدون تحمل هیچگونه زحمت و تلاشی به دست میآید- موجب میشود.
سوء استفاده افراد سود جو از کارت های اعتباری و حساب های بانکی افراد کم سواد و بدون اطلاع.
17.تهدیدهای سیاسی فضای مجازی .
عمده ترین تهدیدهای سیاسی عبارتند از:
- غالب شدن اندیشههای غربی در مخاطبان و تغییر گرایش های سیاسی و اجتماعی آنان.
- ارسال حجم وسیعی از محتوا و اطلاعات جهتدار، هدفمند و گزینششده به صندوقهای شخصی (ایمیل) کاربران در جهت منافع قدرت های سلطهگر.
- وارونه جلوه دادن حقایق و تهییج افکار و اذهان عمومی جامعه (بهویژه قشر نوجوان و جوان)
- استفاده از فضای مجازی به عنوان ابزار جاسوسی و دریافت اطلاعات محرمانه افراد و سازمانها.
- به خطر افتادن امنیت و ثبات سیاسی کشورها به وسیله بد افزارها و هکرها.
- راهاندازی کمپینهای مختلف همراه با تهیه طومار امضا و هوادار با اهداف خاص سیاسی.
- تخریب چهرههای ملی و مورد اعتماد اکثریت جامعه و در مقابل، چهرهسازی و شخصیتپردازی از افراد غیرموجه .
- برنامهریزی هدفمند در فضای مجازی جهت دامن زدن به اختلافات دینی، قومی، نژادی، زبانی، مذهبی و جغرافیایی .
- تهدید نرم سیاسی در فضای مجازی، چه در بعد سیاست داخلی و چه در بعد سیاست خارجی.
- دخالت در سرنوشت ملت ها و آرای آنان در انتخاب مسئولین و تصمیم گیری های مهم.
حال سوال اساسی این است که با توجه به فرصت ها و تهدیدهای مذکور، برای بهره مندی از فرصت های فضای مجازی و مصون ماندن از آسیب های این محیط ، چه باید کرد؟ در پاسخ به این سوال، دو راه حل اساسی به ذهن می رسد:
1. شناخت دقیق فرصت ها وتهدیدهای فضای مجازی.
2. استفاده هوشمندانه از فرصت های فضای مجازی و دوری از تهدیدهای آن با بهره گیری از سواد رسانه ای .
طبق تعریف، سواد رسانهای، مجموعه مهارتهایی است که به مخاطب این امکان را میدهد که علاوه بر درک درستی از انواع پیامهای ارتباطی، به بازشناسی مالکیت، انگیزهها و ارزشهای نهفته در پیامهای ارتباطی دست یابد و با رویکردی انتقادی به تنظیم رژیم مصرف انواع پیامهای ارتباطی بپردازد.
سواد رسانهای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر.
چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه یا این که میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد. به دیگر سخن، سواد رسانهای کمک میکند از سفره رسانهها به گونهای هوشمندانه و مفید بهرهمند شویم.
سواد رسانهای در واقع شامل دو بعد است:
مدیریت زمان مصرف .
مدیریت محتوای مصرف.
در مورد اول باید گفت زمان استفاده از رسانهها باید به گونهای باشد که سایر مهارتهای ارتباطی ما را مختل نکند. در مورد دوم باید گفت محتوای دریافت شده از رسانهها باید به تعادل بیشتر و تقویت شخصیت فردی منجر شود.
محتوایی را که نتیجه آن به هم خوردن تعادل غرایز انسان و نیز عدم تعادل روانی افراد است محتوای مناسب رسانه ای نیست.امید است با بهره گیری درست از فرصتهای فضای مجازی و پرهیز از آسیب های آن، بتوانیم بهترین استفاده را از این فضا ببریم و از این امکان ویژه در جهت توسعه و تکامل و پیشرفت خود و جامعه بهره گیریم .
دکتر امیر هوشنگ آذردشتی
کارشناس رسانه و ارتباطات
مدیر کل صدا وسیمای خراسان شمالی