طرح ترسیب کربن در دستانداز کمبود اعتبار
نویسنده : اسدی
افشره
پروژه ترسیب کربن استان، بزرگ ترین پروژه با مشارکت مردمی و جوامع محلی است که با هدف ایجاد اشتغال برای روستاییان کویر نشین منطقه و حفظ محیط زیست از سال 93 در 3 فاز مهم عملیاتی شده است، با این که این طرح با حمایت برنامه عمران سازمان ملل (UNDP ) اجرایی شده است اما با چالش هایی همچون کمبود منابع مالی صندوق های خرد اعتباری ،عدم تخصیص به موقع اعتبارات و کافی نبودن همکاری مناسب و لازم بین سازمانی و نهادهای دولتی در راستای همکاری با پروژه مواجه است.
با بالا رفتن دی اکسید کربن دمای هوا هم افزایش می یابد، هر چه زمین گرم تر شود، رطوبت جو هم بیشتر می شود و این گونه ابر هست ولی باران نیست به عبارتی رطوبتگیری جو زیاد است اما درجه هوا برای بارش باران و برف مناسب نیست. این چرخه موجب بیابان زایی می شود و با مشکلاتی که برای جوامع محلی ایجاد می کند فقر به وجود می آید و دامن گیر مردم می شود، فقر بوته کنی به همراه می آورد و دی اکسید کربن کمتر جذب می شود، زمین سرد نمی شود و مشکلات آن برای جامعه محروم باقی می ماند. همین موضوع جوامع را به فکر اصلاح چرخه انداخت به این فکر که اگر مراتع احیا شوند دی اکسید کربن جذب می شود، زمین سرد می شود و باران می آید و در نهایت مراتع سر سبز می شوند. این گونه است که طرح ترسیب کربن توسط کشورها و جوامع بین المللی اجرایی می شود. اجرای طرح ترسیب کربن در کشور و استان برای مقابله با پدیده بیابان زایی آغاز شده است، هدف از این طرح توسعه یک مدل مدیریت مشارکتی و احیای اقتصادی منابع طبیعی تخریب شده در مناطق خشک و نیمه خشک همراه با توسعه پایدار روستایی مشتمل بر ظرفیت سازی برای مردم، دستگاه های محلی و افزایش جذب کربن اتمسفر در راستای مقابله با گرمایش کره زمین است. مدیر طرح ترسیب کربن در خراسان شمالی، رویکرد این طرح را بسیج جوامع محلی، مشارکت مردم محلی و به کارگیری توأم زنان و مردان برای بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی جوامع محلی، از بین بردن فقر و افزایش شاخص های توسعه انسانی می داند و می گوید: اجرای این پروژه را می توان به 4 بخش محرومیت زدایی، مشارکت و کارگروهی، مشارکت و توانمندسازی جوامع محلی و احیای مراتع و ارائه مدل سازی ترسیب کربن تقسیم کرد.
«یزدانی» اظهارمی کند: با اجرای این طرح در استان مردم و جوامع محلی در مدیریت مراتع و عرصه های منابع طبیعی مشارکت و با حضور در پروژه های نهال کاری و تولید نهال در راستای بیابان زدایی و مدیریت مناطق بیابانی شرکت می کنند.
وی با اشاره به پیامدهای زیان بار اجرایی نشدن طرح ترسیب کربن در استان، ادامه می دهد: اگر این طرح اجرا نمی شد انسجام اجتماعی و سازمانی شکل نمی گرفت و اعتماد و انگیزه جوامع محلی برای مشارکت با سیستم دولتی همانند گذشته بود و تغییری در این امر ایجاد نمی شد.
وی هدف اصلی از اجرای این طرح را ارائه مدل ترسیب کربن در مناطق خشک و نیمه خشک، احیای منابع طبیعی تخریب یافته با مشارکت گروه های توسعه روستایی و بهبود شاخص توسعه انسانی مردم منطقه و توانمندسازی گروه های توسعه روستایی ذکر و عنوان می کند: پروژه بین المللی تعمیم ترسیب کربن خراسان شمالی از سال 1393 در 126 هزار هکتار از مساحت منطقه میاندشت اسفراین وارد فاز اجرایی شد.
وی ادامه می دهد: این پروژه هم اکنون در 3 سایت اسفراین، گرمه و جاجرم در مساحتی به وسعت 226 هزار هکتار در حال اجراست، جمعیت این ۳ منطقه 16 هزار و 900 نفر و تعداد روستاهای آن 47 روستاست.
وی با بیان این که اعتبارات مصوب طرح ترسیب کربن استان 6 میلیارد و 600 میلیون ریال و اعتبارات تخصیص یافته به استان 5 میلیارد و 600 میلیون ریال است، عنوان می کند: تاکنون 80 گروه توسعه روستایی و 14 صندوق خرد روستایی در روستاهای هدف تشکیل و ۱۸۴ فقره تسهیلات از همین محل برای اشتغال زایی روستاییان پرداخت و ۲ هزارو ۵۰۰ میلیون ریال پس انداز خرد انجام شده است.وی با بیان این که فاز 3 پروژه در سایت اسفراین از فروردین 96 آغاز شده است، اظهارمی کند: در این فاز تاکنون 600 میلیون ریال تسهیلات اشتغال زایی از محل تسهیلات اشتغال زایی کمیته امداد و هزار و ۴۰۰ میلیون ریال در قالب 21 فقره تسهیلات اشتغال زایی از محل صندوق توسعه بخش کشاورزی جذب و پرداخت شده است.
وی با بیان این که سهام شرکت تعاونی کویر به 275 نفر از اعضای گروه های توسعه روستایی پروژه بین المللی تعمیم ترسیب کربن واگذار شده است، هدف از ایجاد شرکت تعاونی را اداره پروژه توسط جوامع محلی می داند و عنوان می کند: 3 میلیارد ریال تسهیلات مشاغل خانگی از محل تسهیلات جهاد کشاورزی پی گیری و ۷۵ فقره تسهیلات پرداخت و در سال جاری هم ده هزار میلیون ریال تسهیلات مشاغل خانگی درخواست شده است.
وی ادامه می دهد: تشکیل گروه های توسعه روستایی جدید در منطقه، تشکیل و توسعه صندوق های خرد اعتباری و پرداخت وام در جهت اشتغال زایی اهالی روستاهای هدف برگزاری دوره های آموزشی، توسعه مشاغل خانگی مورد نیاز اهالی به خصوص بانوان با مشارکت گروه های توسعه روستایی، ایجاد و توسعه کارگاه های تولیدی کوچک در منطقه، واگذاری مدیریت پایدار مراتع به مردم و انجام عملیات احیایی در مراتع توسط گروه های توسعه روستایی از چشم اندازهای آینده این پروژه است.
وی در بخشی از سخنان خود به چالش های اجرای پروژه می پردازد و بیان می کند: کمبود منابع مالی صندوق های خرد اعتباری تشکیل شده، ریزش اعضای گروه های توسعه روستایی به دلیل کمبود تسهیلات، کافی نبودن همکاری مناسب و لازم بین سازمانی و نهادهای دولتی در راستای همکاری با پروژه، عدم تخصیص به موقع اعتبارات و زمانبر بودن پروژه های اقتصادی و اجتماعی از جمله چالش های مهم پیش روی این پروژه است.
ترسیب کربن در منطقه «گورپان»
به طور کلی تخریب سرزمین و بیابان زایی به صورت فرسایش بادی و آبی، شور شدن خاک ها، تهی شدن آبخوان ها از آب، کاهش حاصلخیزی و آلودگی خاک ها و در نهایت زوال پوشش گیاهی بروز می کند به همین دلیل منطقه «گورپان» واقع در شهرستان «اسفراین» به عنوان بخشی از اجرای طرح ترسیب کربن در استان در نظر گرفته شده است.
این منطقه در «میاندشت» اسفراین قرار دارد. وسعت طرح ترسیب کربن در منطقه «گورپان» 126 هزار هکتار است که شامل 28 روستا و مناطق سکونتگاهی روستایی می شود. در فاز اول اجرای طرح در این منطقه 6 روستای «گورپان»، «چهل دختران»، «گراتی»، «کلاته سنجر»، «قاسم خان» و «ابری تپه» قرار دارند. در هر فاز از اجرای طرح 6 روستا تعریف شده اند و در فاز دوم و سوم اجرای طرح ترسیب کربن هم در مجموع 12 روستا و سکونتگاه روستایی مورد نظر هستند که بر اساس آمار جمعیتی سال 90 شامل 6 هزار و 200 نفر هستند.بر اساس طرح ترسیب کربن در منطقه «گورپان» 33 مرتع سامان دهی می شوند. از نظر منابع آبی باید به این موضوع اشاره کرد که محدوده طرح در 3 دشت «اسفراین»، «صفی آباد» و «جوین» واقع شده که همگی دشت ممنوعه بحرانی هستند.
همان طور که اشاره شد مساحت این منطقه 126 هزار هکتار است که بنا بر اطلاعات ارائه شده از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی تا خرداد ماه سال ۹۶ برای تمام این مساحت طرح مطالعاتی تهیه شده است و توسط گروه های توسعه روستایی که متشکل از افراد بومی منطقه هستند ۵۱۰ هکتار پروژه نهال کاری اجرایی شده است، از آن جایی که این طرح با مشارکت مردم و جوامع محلی انجام می شود بخش عمده طرح یا شاید بتوان گفت تمام طرح توسط جوامع بومی و محلی و گروه های توسعه روستایی در قالب تعاونی ها انجام می شود به نحوی که پروژه مراقبت و آبیاری در ۵۱۰ هکتار از منطقه میاندشت ( محدوده ترسیب کربن) توسط گروه های توسعه روستایی اجرایی و همچنین تا کنون ۱۶۰ اصله نهال گلدانی بیابانی توسط اعضای گروه های توسعه تولید شده است.در این میان باید به تشکیل ۸۰ گروه توسعه روستایی در روستاهای هدف این منطقه و تشکیل ۱۴ صندوق خرد روستایی با هزار عضو اشاره کرد که منجر به ۲۵ میلیارد ریال پس انداز و پرداخت ۱۸۴ فقره وام خود اشتغال زایی به مبالغ 10 و ۳۰ میلیون ریال شده است، لازم به یاد آوری است که تسهیلات مورد نظر از محل پس اندازهای مردمی در صندوق های روستایی پرداخت شده است.
بر اساس اطلاعات رسیده از مدیر پروژه ترسیب کربن خراسان شمالی با اجرای طرح ترسیب کربن در منطقه «گورپان» شرکت تعاونی «کویر» میاندشت تشکیل شده است و صندوق بخش کشاورزی آن توانسته هزار و ۴۰۰ میلیون ریال تسهیلات جذب کند و 40 فقره تسهیلات کمک اشتغال از همین محل پرداخت شده است.
در بخش پرداخت تسهیلات پی گیری هایی انجام شده است تا تسهیلات مشاغل خانگی جهاد کشاورزی به مبلغ 3 میلیارد ریال جذب و 75 فقره تسهیلات مشاغل خانگی به روستاییان منطقه پرداخت شود، جذب تسهیلات اشتغال زایی از کمیته امداد شهرستان اسفراین از دیگر برنامه هایی است که با اجرای طرح ترسیب کربن محقق شده است.از آن جایی که مشکلات اقتصادی، اشتغال و معیشت از مهم ترین دغدغه و مسائل جوامع روستایی استان به ویژه روستاهای بیابانی و حاشیه کویر استان است، می توان گفت: با اجرای طرح ترسیب کربن گام بزرگی برای خروج از محرومیت این روستاها و به موازات آن حفظ محیط زیست برداشته شده است.