جایگاه استان در جدول درآمد و هزینه کشور کجاست و چند نفر از مردم استان یا چند درصد از جمعیت شهری و روستایی استان زیر خط فقر هستند؟ و به قولی باید پرسید شما چقدر پول و پس انداز دارید؟
بر اساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، خراسان شمالی در سال های 92 و 94 دارای رتبه نگران کننده ای در جدول فقر کشور بود به نحوی که در سال 94 این استان رتبه 14 این جدول را به خود اختصاص داد.
طبق اطلاعات منتشر شده در سال 92، به ترتیب 44.1 درصد جمعیت بجنورد، 43.7 درصد جمعیت شیروان، 39 درصد جمعیت فاروج، 38.9 درصد جمعیت جاجرم، 37.6 درصد جمعیت مانه و سملقان و 36.3 درصد جمعیت اسفراین زیر خط فقر بودند و مرکز استان رتبه اول جدول فقر را داشت، با این که به دلایل متعددی از جمله بی رغبتی مسئولان اطلاعاتی از تعداد افراد زیر خط فقر در استان مربوط به سال 95 وجود ندارد با این حال اعلام می شود که به دلیل شرایط اقتصادی و داشتن تولید ناخالص داخلی اندک، این استان دچار محرومیت و فقری با دامنه گستره وسیعی است که بخش عمده ای از جمعیت شهری و روستایی استان را متاثر کرده است، به نحوی که در آمد کم، افراد غیر مـاهر، زنـدگی در خانه های نامناسب و شکاف اقتصادی که همه از علایم فقر و محرومیت هستند در زندگی تعداد زیادی از مردم استان مشاهده می شود. برای دست یافتن به وضعیت مردم استان باید بدانید در 3 سال گذشته میانگین نرخ تورم استان حدود 10 درصد بوده در حالی که تغییر درآمد خانوارهای شهری و روستایی استان بین 10 تا 15 درصد بوده است مقایسه این آمار مشخص می کند که به طور طبیعی باید شرایط اقتصادی مردم استان بهتر شده باشد و از محرومیت فاصله گرفته باشند.
جدول درآمد و هزینه سازمان برنامه و بودجه استان هم به این موضوع اشاره دارد چرا که از سال 92 تا سال ۹۵ مجموع درآمد سالیانه شهری استان با 920 میلیون و 193 هزار ریال بیش از هزینه های خانوارهای شهری در همین بازه زمانی است که رقمی برابر با 789 میلیون و 356 هزار ریال است. با این اوصاف چرا گفته می شود نرخ پس انداز در استان پایین است و مردم به سمت محرومیت پیش می روند و هر روز بیشتر به سیستم بانکی استان مقروض می شوند؟ چرا در اصطلاح، دو دو تای مردم استان چهار تا نمی شود؟ به گفته مسئولان اقتصادی و رفاهی استان فقر موجود، ناشی از وضعیت تولید ناخالص داخلی استان است فاکتوری که استان در هیچ سالی نتوانسته در آن نمره قبولی کسب کند.
در تولید ناخالص داخلی استان اگر سهم استان در رتبه بندی های سطح کشور را مد نظر قرار دهیم در می یابیم که خراسان شمالی در سال های گذشته در بین رتبه های 26 تا 30 در گردش بوده است.
بر اساس آخرین نتایج حساب های منطقه ای انتشار یافته از سوی مرکز آمار ایران، خراسان شمالی رتبه سی ام در «gdp» را داراست که این امر دلیل گسترش فقر و محرومیت در استان ذکر می شود.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان می گوید: بر اساس آخرین نتایج منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، سرانه ناخالص داخلی در سال 93 برای کشور 147 میلیون و 544 هزار ریال است در حالی که این رقم در همین سال برای استان 82 میلیون و 658 هزار ریال است، بنابراین سرانه ناخالص داخلی استان بسیار کمتر از سرانه ناخالص داخلی کشور است.
«پورعیسی» با اشاره به سطح درآمد خانوارهای شهری و روستایی استان در قیاس با این مولفه ها در کشور، اعلام می کند: متوسط درآمد شهری استان در سال 94 ، 237 میلیون ریال و در کشور 278 میلیون ریال بوده و این رقم در سال 95 در استان 279 میلیون و در کشور 317 میلیون ریال بوده است.
وی می افزاید: درآمد خانواده های روستایی در سال 94، 121 میلیون ریال بوده در حالی که این رقم در کشور 161 میلیون ریال بوده است. درآمد روستاییان در سال 95 در استان 136میلیون و در کشور 176 میلیون ریال بوده است.
بر اساس اعلام همین مسئول در 10 سال گذشته درآمد خانوارهای روستایی در استان 4.5 برابر شده این در حالی است که هزینه های آن ها بیش از درآمدشان و 4.7 برابر شده است.
به نوعی در حال حاضر کفه ترازوی هزینه های خانوارهای روستایی پایین تر از درآمد آن هاست و این به سادگی نشان دهنده وضعیت مالی و اقتصادی روستاییان استان است. گسترش و بحرانی بودن آن زمانی ملموس می شود که چراغ آمار جمعیت روستایی استان روشن شود.
بر مبنای آخرین آمار منتشر شده 52 درصد جمعیت خراسان شمالی روستایی هستند بدین معنا که حدود 500 هزار نفر از 944 هزار نفر جمعیت استان روستایی هستند، حال به این موضوع قیمت رو به افزایش حامل های انرژی و کالاها را اضافه کنید و این نکته را هم به یاد داشته باشید که بر اساس نرخ تولید ناخالص داخلی استان مردم خراسان شمالی کالاها را یک درصد گران تر از دیگر نقاط کشور خریداری می کنند. زنگ فقر در روستاها و حاشیه های شهر ها مدت هاست به صدا در آمده و خیز فقر مشهود است.
اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از دستگاه هایی است که انتظار می رود حداقل آمارهای مورد نیاز درباره وضعیت رفاه در جامعه را داشته و به شاخصی از رفاه در استان دست یافته باشد تا بتوان با استفاده از شاخص های رفاه به یکی از مولفه های محرومیت در استان رسید با این حال نبود هیچ آمار و اطلاعاتی در این دستگاه درباره وضعیت رفاه و محرومیت جای تامل دارد. رئیس اداره اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان شمالی با بیان این که نرخ پس انداز در استان پایین است، می افزاید: همخوان نبودن سطح درآمد با هزینه ها موجب شده خانواده ها در استان همیشه به سیستم بانکی مقروض باشند.
وی با اشاره به نرخ بیکاری در تابستان 96 ادامه می دهد: با این که نرخ بیکاری در استان در این بازه زمانی کاهش داشته است اما به دلیل این که بر اساس استانداردهای بین المللی آمار گیری می شود، معمولا افراد دارای شغل های فصلی و حتی ساعت های کاری خیلی کم هم جزو شاغلان محسوب می شوند و این امر موجب بهبود نرخ بیکاری در استان می شود.
داشتن مشاغل کوتاه مدت و درآمد های اندک یکی از عواملی است که سطح درآمد این خانواده ها را که عمدتا ساکن روستاها و حواشی شهرها هستند پایین می آورد و به نوعی فقر را در خانواده ها گسترش می دهد.
در همین باره مدیر کل کمیته امداد خراسان شمالی، ناتوانی انسان در فراهم کردن نیازهای بنیادی برای رسیدن به یک زندگی آبرومند را فقر و محرومیت می داند و می گوید: این افراد توانایی تأمین نیازهای ضروری و غیر ضروری خود و خانواده خود را ندارند و این فقر و محرومیت در استان مرهون عوامل متعددی است.
«اهرابی» با بیان این که خراسان شمالی از پایین جدول چهارمین استان در نرخ رشد اقتصادی است و این یعنی نرخ رشد اقتصادی استان بسیار پایین است این عامل را یکی از دلایل گسترش فقر و محرومیت در استان ذکر و اعلام می کند: متاسفانه بر اساس بررسی های انجام شده، خراسان شمالی در شاخص های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار ضعیف است و بر این اساس نرخ ضریب محرومیت در استان و تورم بالا و منابع و امکانات ایجاد اشتغال هم بسیار پایین است.
وی عوامل اجتماعی و فرهنگی را که در استان موجب فقر و محرومیت شده است بر می شمرد و می افزاید: بیکاری، مهاجرت، طلاق، نرخ بالای مرگ و میر، اعتیاد و بی سوادی از جمله عوامل اجتماعی فقر در استان است.
وی ادامه می دهد: خراسان شمالی از استان هایی است که عوامل طبیعی نیز در ایجاد فقر در آن دخیل است؛ عواملی همچون سیل و زلزله که موجب از کارافتادگی و مرگ می شود و فقر را در استان توسعه داده است.این مدیر کل یکی از دستگاه های حمایتی استان، راهکارهایی را هم برای کنترل فقر و فقرزدایی اعلام می کند و در گام نخست به اعتقاد وی باید محرومان واقعی در جامعه شناسایی شوند و مناطق محروم در اولویت این شناسایی قرار بگیرند و در مرحله بعد خدمات مطلوب و با کیفیتی به این خانواده ها ارائه شود.
وی ادامه می دهد: کمیته امداد و دیگر دستگاه های حمایتی برای فقر زدایی به این خانواده ها مستمری پرداخت می کنند. بحث فرهنگی یکی از موارد مهمی است که جزو پیوست های خدماتی کمیته امداد است بدین معنی که این نهاد علاوه بر این که برای توانمندسازی تلاش می کند به مسائل فرهنگی خانواده ها هم توجه دارد.
وی اضافه می کند: زیربناهای فرهنگی بیشتر مورد توجه کمیته امداد است بنابراین دوره های آموزشی و مهارت های زندگی برای خانواده های تحت پوشش برگزار و به آن ها مشاوره داده می شود تا از شکست در زندگی آن ها در آینده پیشگیری شود.
وی به حمایت های ساخت مسکن و بیمه های درمانی و اجتماعی افراد تحت پوشش و ارائه تسهیلات اشتغال و پرداخت تسهیلات بلاعوض هم اشاره می کند و می افزاید: 19 هزار و 465 زن سرپرست خانوار امسال تحت پوشش کمیته امداد استان قرار گرفته اند که این رقم نسبت به سال های گذشته افزایش داشته است.
«اهرابی» ورودی های کمیته امداد را مبنای مناسبی برای تعیین میزان افراد محروم در استان نمی داند و می گوید: کمیته های امداد استان ها سهمی دارند که مشخص و به استان ها ابلاغ می شود بنابراین ممکن است آمار محرومان بیش از آماری باشد که تحت پوشش این نهاد هستند.
وی ادامه می دهد: در نیمه اول سال جاری 3 هزار و 519 خانوار تحت پوشش کمیته امداد استان قرار گرفتند و هزار و 480 نفر به دلیل توانمند سازی از تحت حمایت بودن این نهاد خارج شدند.
اما مدیر کل دفتر امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی درباره دلایل فقر و محرومیت و راهکارهای فقرزدایی می گوید: خراسان شمالی دارای شرایط خاص اقتصادی است و سواحل و مرزهای فعال و زیر ساخت های مناسبی ندارد بنابراین نمی توان این استان را با استان های با ظرفیت بالای اقتصادی مقایسه کرد.
«عابدی» این استان را محروم از بازارچه مرزی، راه آهن و دیگر بسترهای زیربنایی می داند و اعلام می کند: از همه مهم تر این که پایه اقتصادی استان کشاورزی و به شدت وابسته به اقلیم و تولیدات هم متاثر از شرایط اقلیمی است بنابراین تولیدات و درآمدها در این بخش ناشی از برنامه ریزی صددرصدی این بخش نیست و این شرایط بخش مهمی از پیش بینی های ما درباره تولید ناخالص داخلی را محقق نمی کند.
وی ادامه می دهد: استان حدود 900 هزار نفر جمعیت دارد که حدود یک درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را باید داشته باشیم اما بر اساس آخرین آمار این عدد بسیار پایین تر است و این استان در تمام شاخص ها وضعیت نامطلوبی دارد و در پایین ترین جایگاه جدول هاست.وی راهکار را جذب سرمایه گذاران در بخش های مختلف و راه اندازی صنایع قوی در استان می داند.